Willem Barents: ferskil tusken ferzjes

'''Willem Barents''', yn it [[Nederlânsk]] skreaun as '''Willem Bartentz''' (* [[Formearum]], sa.± [[1550]] - † [[Nova Sembla]], [[20 juny]] [[1597]]) wie in [[Fryslân|Fryske]] seefarder en ûntdekkingsreizger fan [[Skylge]]. Willem Barents makke trije ûntdekkingsreizen om de noardeastlike trochfeart te finen, wêrby't hy de kusten fan Nova Sembla ferkende en [[Beareëilân]] en [[Spitsbergen]] ûntdekke.

Oer it libben fan Barents foar it begjin fan de ekspedysjes is net folle fan bekend. Hy wie keapman en wittenskipper en makke in atlas fan de [[Midslânske See]]. Yn [[1594]] krige hy de lieding oer de earste ekspedysje om de noardeastlike trochfeart nei Aazje en it Fiere Easten te finen. Mei twa skippen folge Barents de kust fan Nova Sembla yn'e hope om de eilannen hinne te farre te kinnen, mar hy waard troch it iis tsjinhâldenopkeard. In twadde skip dat [[Cornelis Nay]] as kaptein hie, hie mear súkses. Dy wist fia de [[Strjitte fan Waygats]] yn de [[Karasee]] te kommen. [[Jan Huygen van Linschoten]], dy't op de reis oanwêzich wie hat in ferslach makke yn syn ''Voyagie, ofte schip-vaert van by Noorden om langes''.

It suksessúkses fan Nay late ta in twadde, gruttere ekspedysje yn [[1595]], diskear ûnder lieding fan BarentszBarents en [[Jacob van Heemskerk]], en dêr't ek Nay en [[Jan Huygen van Linschoten]] wer meidienenoan mei dienen. Troch it iis slagge it de ekspedysje net om de Karasee te berikenberikken. Wol waard hannel driuwendreaun ticht by de mûning fan de [[Petsjora (rivier)|Petsjora]] mei de lokale [[Nenetsen]] (doe ''Samojeden'' neamd).

Yn [[1596]] gie Barents foar de tredde kear nei it noarden, opnij mei Van Heemskerk. Opdrachtjouwer foar de tredde reis wie de eardere kartograaf en domineedûmny [[Petrus Plancius]]. Diskear fear Barents fanôf [[Skandinaavje]] net nei it easten, mar nei it noarden. Hy ûntdekkeûntdekte in eilân dat hy ''Fiere eilân'' neamde (it tsjintwurdige [[Beareëilân]]) en fierdersfierder noardlik, op 80° 11' NB, in lân dat er ''It Nije Lân'' neamde (it tsjintwurdige Spitsbergen). Werom op Bereneilân, waard de ekspedysje yn twaen splitst. Ien skip, ûnder [[Jan Corneliszoon Rijp]], besocht westlik fan Spitsbergen in trochfeart te finen, wylst Barents de seeën tusken Spitsbergen en Nova Zembla ûndersocht.

Barents slagge deryn om itde noardpunt fan Nova Zembla om te omfearenfarren, mar kaam dêrnei fêst te sitten yn it iis. Fan oanspield driuwhout bouden sy in hûs dat bekend wurden is as [[It Behâlden Hûs]] en dêr't ferfolgens de winter yn trochbrocht waard. De folgjende maaitiid waard in ekstra sloep boud, sadat de sechtsjin opfarrendeopfarrenden nei de bewenne wrâld werom komme koenen. Barents hatferstoar lykwols in wike nei it fertrek dea gien. Syn manlju berikten mei de sloep it skiereilân [[Kola (skiereilân)|Kola]] dêr't sy oppikt waarden troch itin Nederlânsk hannelskip. [[Gerrit de Veer]] hat fan de tredde reis in ferslach makke. Fan de 16 opfarrendeopfarrenden fan Barents lêstsyn lêste reis, hawwe 12 Nederlân libjend werom sjoen.

Barents syn tredde reis wie ien fan de safolste fergeefskemislearre besikings om de Noardeastlike Trochgong te finen en doe't [[Cornelis de Houtman]] op de ein 16e ieu de earste Nederlânske reis om de [[Kaap de Goede Heap|Kaap]] foltôge, ferlearen de Nederlânske keaplju harren ynteresse om in rûte nei Aazje te finen fia it poalgebiet. De reis fan Barents ferdwûn stadichoan út it ûnthâld. Pas om 1810 hinne kamen syn reizen wer yn it sin doe't ûnder ynfloed fan de Frânske besetting de Hollânsk trots werlibbewer oplibbe. Doe't de dichter [[Hendrik Tollens]] yn 1819 syn sentimintelemankelike lofdicht ''Tafereel van de overwintering op Nova Zembla'' útjoech, dêr't hy syn lânsgenoatenlângenoaten yn opropt om wer sokke dieden te dwaan, wie men dêroer dan ek tige te sprekken en krige hy dêrfoar in literatuerpriis. Ek de skoalleplaat "De oerwintering op Nova Zembla" fan [[Johan Herman Isings]] hat bydroegen oan dat nasjonale gefoel.

De oerbliuwsels fan it Behâlden Hûs wienen lykwols al wat earder fûn yn [[1871]] troch de Noarske walfiskfarder [[Elling Carlsen]] en dêrnei troch de Brit [[Charles Gardiner]], dy't yn [[1876]] it Behâlden Hûs letterlik ôfbruts, op seeksykjend nei spoaren. Russyske wittenskippers dy't letter it stee besochten melden dat er sawat neat mear fan oer wie. De fynsten dy't sy dienen waarden meinaam en ferkocht oan Nederlânske musea.

Nei de fal fan de Sowjet-Uny yn [[1989]] hawwe nije argeologyske ekspedysjes deit fynplak opnij ûndersocht. By de earste wie de [[Ryksuniversiteit Grins]] belutsen ûnder lieding fan Louwrens Hacquebord fan it [[Arctisch Centrum]] en by de twadde en tredde it [[Ryksmuseum Amsterdam|Ryksmuseum]] en de [[Universiteit fan Amsterdam]]. Dy ekspedysjes hawwe laat ta nijnije belangstelling foar Barents yn Nederlân.