Doarestêd: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
L r2.7.1) (Bot - derby: sh:Dorestad
oanf mei ynfo fan :nl
Rigel 1:
[[Ofbyld:Frisia 716-la.svg|thumb|240px|right|Dorestêd yn it midsieuske [[Fryske Ryk]]]]
[[Ofbyld:Dorestad and trade routes.jpg|thumb|240px|right|Dorestêd en wichtige handelsrûtes]]
[[Ofbyld:Dorestad vondsten 1841.jpg|thumb|240px|Fynsten troch L.J.F. Janssen by de opgraving yn 1841-1842 yn Wyk by Duurstede]]
[[Ofbyld:Leiden-dorestad.jpg|thumb|240px|[[Fibula fan Dorestêd]] út ± 775-800 fûn yn in put, no yn it [[Ryksmuseum fan Aldheden]] yn Leien]]
'''Dorestêd''' wie yn fan de wichtichste en súksesfolste ynternasjonale hannelssintrums yn Noardwest-Jeropa fan de de [[7e ieu|7e]] oan it midden fan de [[9e ieu]]. It lei by de splitsing fan de rivier de [[Ryn]] mei de [[Lek (rivier)|Lek]], en by it stee dêr't de [[Romeinske Ryk|Romeinen]] earder in stiennen kastiel boud hienen, tichtby it hjoeddeiske [[Wyk by Duurstede]].
'''Dorestêd''' wie yn de [[iere midsieuwen]] ien fan de wichtichste stêden fan it [[Fryske Ryk|Fryske keninkryk]].
 
Oan de ein fan de 7e ieu waard Dorestêd omskreaun as ''patria Frigonum/Frixonum'', dat betsjutte: lizzend yn it lân fan de [[Friezen]]<ref>Kosmograaf van Ravenna, ''Cosmographia'' I.11, [http://www.inghist.nl/retroboeken/excerpta/#1:594 Online excerpt] en IV.23 [http://www.inghist.nl/retroboeken/excerpta/#1:596 Online excerpt]</ref>. It hat yn de tiid fan [[600]] oant [[850]], in plak west dêr't de [[Friezen]] en [[Franken]] foar striden hawwe, û.o. yn de [[slach by Dorestêd]] <ref>[[Wim van Es|W.A. van Es]] en W.J.H. Verwers (2000), side. 32</ref> . Ferskillende kearen feroare it fan eigener, foar it lêst yn [[719]] doe't it foarfêst yn Frankyske hannen kaam troch [[Karel Martel]]. Yn [[840]] droech [[Lotarius I]] Dorestêd oer oan de Deenske bruorren [[Rorik]] en Harald. Healwei de 9e ieu rekket Dorestêd yn ferfal. It ynwennertal wurdt yn de bloeitiid rûsd op in 2.500 oant 3.000.
It wie in hannelssintrum oan de [[Kromme Ryn]], boud op in plak dêr't foarhinne in [[Romeinske Ryk|Romeinsk]] fort stien hat, tichtby [[Wyk by Duurstede]]. It wie yn it tiidrek fan [[600]] oant [[850]] in plak wêrfoar de [[Friezen]] en [[Franken]] striden hawwe. Op de ein fan de 7e ieu hiet Dorestêd ''patria Frigonum'', dat eat betsjutte as 'haadstêd fan de Friezen'. Yn de tiid fan it Frankyske Ryk wie Dorestêd persoanlik troch [[Karel de Grutte]] taeigene.
 
== Lizzing ==
De haven fan Dorestêd wie boud mei in pear kaaien yn de Ryn. De rin fan de rivier feroare lykwols stadichoan, sadat de rivier hieltyd fierder fan de stêd ôf kaam te lizzen. Foar it behâld fan oansluting op de rivier wie in fergrutsjen fan de kaaien nedich.
De wichtichste reden dat Dorestêd op it stee as bloeiende hannelspleats (''emporium'') ûntstie, wie troch har lizzing. It lei, oars as de tichtby lizzende steden [[Utert (stêd)|Utert]] en [[Fechten]], op it krúspunt fan twa wichtige hannelsrûtes oer wetter. Fia de iene rûte hie Dorestêd in ferbining mei it tsjintwurdige [[Fryslân]] en it [[Waad|Waadgebiet]] fia de [[Kromme Ryn]], [[Utertske Fecht]] en de [[Almere (mar)|Almere]]. Yn grut ferbân ferbûn it [[Skandinaavje]] en it [[Eastsee]]gebiet mei it [[Frankyske Ryk]].
 
De wichtigstetwadde redenhannelsrûte datrûn oplangs ditde plakLek in hannelsstêd ûntstie komt benammen trochnei de lizzing.kust Dorestêden hiefoarme ynin tsjinstellingferbining meitusken it tichtbyRynlân leinen de Utert[[Atlantyske Oseaan|Atlantyske]] kust en Fechten[[Ingelân]].<ref>J. Dijkstra, inJ. ferbiningvan oerDoesburg iten wetterM.M. neiSier</ref> ''Fryslân''Ek enkoe men fia de Lek ekdizze meiferbinning de [[Skelde (rivier)|Skelde]] berikke en dêrtroch mei it Frankyske kearngebietkerngebiet yn Noard-[[Frankryk]].
 
De haven fan Dorestêd wie boud mei in pear kaaien yn de Ryn. De rin fan de rivier feroare lykwols stadichoan, sadat de rivier hieltyd fierder fan de stêd ôf kaam te lizzen. Foar it behâld fan oansluting op de rivier wie in fergrutsjen fan de kaaien nedich.
De stêd wie wiidferneamd troch de eigen munt dy't der slein waard. De [[skeatta]] dy't der slein waard wie in aardich skoft in wichtich middel om mei te beteljen yn West- en Noard-Jeropa. Yn [[695]] fersloegen de FRanken ûnder lieding fan kening [[Pippyn II]] yn de Slach by it 'castrum'Dorestêd. It soe oant nei de dea fan kening Redbad yn [[716]] duorje oant de Friezen de stêd foargoed opjoegen. Mei troch de beskerming fan Karel de Grutte en de biskoppen groeide Dorestêd yn de 8e en 9e ieu út ta in stêd mei 4000 ynwenners. As fergeliking: Yn de stêd Utert wennen doe sa'n 400 minsken. De bou fan de stêd wie hielendal ôfstimd op de hannel, sa'n 3,5 kilometer fan de Kromme Ryn wie beboud en fan steigers foarsjoen. Yn 800 is de stêd op syn rykst. It is dan oerslachplak fan tusken Noard- en Súd-Europa. Glês út Feneetsje giet oer Dorestêd nei Skandinaavje en hout krekt oarsom. Trochdat Dorestêd destiids in rike stêd wie, kaam der ek omtinken fan de [[Wytsingen]] ([[Gottfried (Fryslân)]] bygelyks) dy't de stêd regelmjittich plonderen, û.o. yn [[834]], [[835]], [[844]], [[857]] en [[873]]. It ferhaal dat de Wytsingen it plak platbaarnden is ûnseker. Ynstee fan de melkko te slachtsjen kamen se alle jierren werom foar in lytse rôverij. It hannelsplak wie ommers min te ferdigenjen. Neffens wittenskippers wienen der by de oanfal yn 834 op Dorestêd likernôch 7000 Wytsingen belutsen.
 
== Muntslach ==
De stêd wie wiidferneamd troch de eigen munt dy't der slein waard. De [[skeatta]] dy't der slein waard wie in aardich skoft in wichtich middel om mei te beteljen yn West- en Noard-Jeropa. Yn [[695]] fersloegen de FRankenFranken ûnder lieding fan kening [[Pippyn II]] yn de Slach by it 'castrum'Dorestêd. It soe oant nei de dea fan kening Redbad yn [[716]] duorje oant de Friezen de stêd foargoed opjoegen. Mei troch de beskerming fan Karel de Grutte en de biskoppen groeide Dorestêd yn de 8e en 9e ieu út ta in stêd mei 4000 ynwenners. As fergeliking: Yn de stêd Utert wennen doe sa'n 400 minsken. De bou fan de stêd wie hielendal ôfstimd op de hannel, sa'n 3,5 kilometer fan de Kromme Ryn wie beboud en fan steigers foarsjoen. Yn 800 is de stêd op syn rykst. It is dan oerslachplak fan tusken Noard- en Súd-Europa. Glês út Feneetsje giet oer Dorestêd nei Skandinaavje en hout krekt oarsom. Trochdat Dorestêd destiids in rike stêd wie, kaam der ek omtinken fan de [[Wytsingen]] ([[Gottfried (Fryslân)]] bygelyks) dy't de stêd regelmjittich plonderen, û.o. yn [[834]], [[835]], [[844]], [[857]] en [[873]]. It ferhaal dat de Wytsingen it plak platbaarnden is ûnseker. Ynstee fan de melkko te slachtsjen kamen se alle jierren werom foar in lytse rôverij. It hannelsplak wie ommers min te ferdigenjen. Neffens wittenskippers wienen der by de oanfal yn 834 op Dorestêd likernôch 7000 Wytsingen belutsen.
 
== It ferfal ==
Der binne ferskate teoryen oer it ferfal fan Dorestêd:
 
Line 22 ⟶ 28:
Ien fan de boppesteande faktoaren, of in kombinaasje dêrfan hat laat ta it ferfal fan Dorestêd. De krekte lizzing fan Dorestêd waard pas wer dúdlik yn de kâlde winter fan [[1842]] doe't resten werom fûn waarden en der opgravings folgen. De grutste opgravings wienen tusken 1967-1977 doe't in nije wyk oanlein wurde soe. Yn it hjoeddeistige museum fan Wyk by Duurstede leit in grut part fan argeologyske fûnsten útstald.
 
{{boarnen|boarnefernijing=
== Keppeling om utens ==
'''Fuotnoat:'''
<references/>
 
== '''Keppeling om utens ==:'''
* [http://www.museumdorestad.nl Museum Dorestêd, Wyk by Duurstede (nl)]
* [http://www1.rgzm.de/Navis2/Harbours/Morel/JaapEnLucas/DorestadEngels.htm Argeologyske webside oer it ôfgraven fan de havens fan Dorêsted (en,nl)]
* {{aut|W.A. van Es en W.A.M. Hessing}}, ''Romeinen, Friezen en Franken, in het hart van Nederland'', Utrecht-1994, side 89-94.
}}
 
[[Kategory:Frysk Keninkryk]]