Romeinen yn Fryslân: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
LNo edit summary |
Doetiid, ferskate oanpassings en nij ein. |
||
Rigel 1:
== Romeinen yn Fryslân ==
[[Ofbyld:Drusus the elder bust.jpg|thumb|righ|De Romeinske generaal Drusus]]
Yn [[12 f.Kr.]]
==
De status fan de Friezen yn it [[Romeinske ryk]] is hjoeddedei lykwols net dúdlik. Ut ferskate fynsten docht bliken dat de Friezen in bân hân hawwe mei it ryk. Der binne sân-en-tritich brûnzen goadebyldsjes fûn, munten, soldateskuon en wapens. En de Friezen betellen skatting, neffens de ôfspraak mei Drusus. Mar it is net wis at de Frisii as part fan it ryk beskôge waarden. De munten betsjutte mûglik allinnich dat der hannel wie tusken Friezen en Romeinen.
It liket der mear op oft de Romeinen wiene harren grinzen fan macht oan it ferkennen. Doe't yn [[47]] besluten waard om de [[Ryn]] ta ryksgrins te meitsjen waarden de [[Frisiavones]] dêrmei al yn it ryk opnaam, mar de Frisii net. Yn hjoeddeisk [[Fryslân]] binne dan ek gjin forten fûn. Sokke forten waarden boud troch de Romeinen at hja in folk ferslein hiene en hja bliuwe woenen. Mûglik hie Drusus kampen ynrjochte op de fierste punten fan syn tocht, oan de [[Iems]] en de [[Weser]] yn it gebiet fan de Chauken. Mar it gebiet fan de Frisii hie er skynber frijlitten.
== Opstân. ==▼
Yn [[28]] nei Kristus wiist [[Olennius]] yn plak fan de hûden fan Fryske kij de hûd fan in oerokse as foarbyld dêr't de levere hûden oan foldwaan moatte. Dit is foar de Frisii ûnmooglik. It fee wie doe in stik lytser. De Friezen koene der net oan foldwaan, dat betsjutte dat it lân ôfpakt waard, de froulju en bern wurde mei nommen. Dit soarge foar in opstân. De soldaten dy de belesting ynjen kamen wurde pakt en oan it krús hong. Olennius ûntsnapte nei it fort Flevum by Velsen. [[Lapronius]] de gûverneur fan [[Germania Inferior]] probearret de opstân te ûnderdrukken en rôp de help yn fan de legioenen fan [[Germania Superior]]. Hy slagget der yn de Friezen te ûnderdrukken mar mei grutte ferliezen.▼
▲Yn [[28]] nei Kristus
== De
De opstân besoarge de
Yn [[54]] nei Kristus
▲De opstân besoarge de Frissi in goeie reputaasje by de oare Germaanske Folken. Se lûke harren net folle mear oan fan de Romeinen. Groepen Friezen besette lânbougrûn dy't foar soldaten ornearre wie fan [[Rome]]. Ek woene se net út de nije doarpen wei gean dy't se krekt stichten hiene. Yn [[47]] nei Kristus wurde de Friezen op'en nij ferslein. Dizze kear troch [[Corbulo]], mar foar in koarte tiid. Hy boude in fort om de Friezen yn de gaten te hâlden. Wer't dit fort (wierskynlik yn [[castellum]]) stien hat is ûnbekend. Corbulo wurdt wer werom roppen troch [[Claudius]], dy leit de Rijn definityf fêst as grins fan it Romeinske ryk.
tastimming om it gebiet yn besit te nimmen. Nero
▲Yn 54 nei Kristus feroverje de Friezen gebiet lâns de Rijn. Se diene dit op inisjatyf fan [[Verritus]] en [[Malorix]]. As't der drige wurdt om de legioenen yn te setten, wurdt der in delegaasje nei keizer [[Nero]] ta stjoerd. Dy delegaasje freget
[[Ofbyld:Rembrandt Harmensz. van Rijn 047.jpg|thumb|Rembrands ferzje fan de opstân dy't de Friezen en Julius Civilis fan de Bataven begûn tsjin de Romeinen.]]▼
▲tastimming om it gebiet yn besit te nimmen. Nero wegeret dit en hjit de Frisii om de Rijnstreek te ûntromjen. De Frissi dogge dit net. Koarte tiid letter wurde se troch hynstemannen en helptroepen fuortreage.
Yn [[68]] nei Kristus
Fan dy tiid ôf geane de Romeinen en de Friezen ûntspannender mei elkoar om. By in lettere oanfal fan de Chauken, yn de [[2e ieu]], kamen de Friezen net mear yn opstân. Yn [[Brittannia]] binne grêfskriften fûn út it begjin fan de tredde ieu dy't ferwize nei de Cuneus Frisiorum Vinoviensium, Cuneus Frisiavonum Vercovicensium en de Cuneus Frisionum Aballavensium,
▲== De Bataafske opstân. ==
▲Yn [[68]] nei Kristus is it gebiet definityf ferlern foar de Romeinen. By it begjin fan it Fjouwerkeizersjier (68 n.K) wurdt [[Julius Civilis]] by de Friezen in feilichheid brocht. De Friezen stypje de dêrop folgjende opstân fan de Bataven. Sy ferneatigje twa forten oan de see en krije in diel fan de Romeinske Rijn-Flottille yn hannen. Dernei leverje se helptroepen dy't yn de buert fan Keulen troch [[Agrippinenser]] fermoarde wurde.
▲[[Ofbyld:Rembrandt Harmensz. van Rijn 047.jpg|thumb|Rembrands ferzje fan de opstân dy't de Friezen en Julius Civilis fan de Bataven begûn tsjin de Romeinen]]
== It weromlûken ==
▲Fan dy tiid ôf geane de Romeinen en de Friezen ûntspannender mei elkoar om. Yn[[Brittannia]] binne grêfskriften fûn út it begjin fan de tredde ieu dy't ferwize nei de Cuneus Frisiorum Vinoviensium, Cuneus Frisiavonum Vercovicensium en de Cuneus Frisionum Aballavensium, ôfdieling fan de helptroepen dy't Friezen stjoerd hawwe.
Fan likernôch it jier 250 begûn it tal fan oanfallen troch Germanen de Ryn oer ta te nimmen. Oan de ein fan de tredde ieu waard it sa slim dat feitlik in grut kustgebied en in grut grinsgebiet frijjûn waarden as oarlochsgebiet: ynfallers waarden talitten mar waarden dan opfongen troch ienheden fan hynstemannen. It lân oan de kust waard ek fan minder belang troch de [[seestiging]]. Yn de fjirde ieu waard nochris besocht de grins mei nije forten te fersterkjen, mar ek dy koenen net stân hâlde. Mei ek noch ynterne problemen lûtsen de Romeinen fuort fan de grins mei de Friezen.
== Literatuer ==
*[[Cassius Dio]], Historia Romana LXI 31.
*[[Velleius Paterculus]], Historia II 105-108.
| |||