Wikipedy

Armeenske Genoside: ferskil tusken ferzjes

Skiednis ynteraktyf trochsjen
←Toan eardere ferskillenNeikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
No edit summary
eftergrûn klear, letter mear
Rigel 1:
{{wurk}}
{{wrapper}}
[[Ofbyld:Armenian_population_map_1896.jpg|thumb|right|260px|De regio's mei Armeenske befolking yn it easten fan [[Anatoalje]] en de [[Transkaukaazje]] yn 1896.]]
Line 20 ⟶ 19:
 
== Eftergrûn ==
Armeenje hat fan de [[15e ieu]] ôf diel útmakke fan it [[Ottomaanske Ryk]]. Yn de [[19e ieu]] wie dat ryk yn ferfal rekke en troch ferskillende krigen mei de tsaar fan [[Ruslân]] grûn kwyt rekke. Nei de [[Russysk-Turkske Oarloch (1877-1878)|Russysk-Turkske Oarloch]] yn [[1878]] easken de meast [[Arameensk-ortodokse Tsjerke|Armeensk-ortodokse]] herfoarmingen wêrûnder stimrjocht en in ein oan de diskriminaasje fan kristenen. Doe't dy winsken net ynwillige waarden kamen de Armeenjers yn East-[[AnatoaljeSultan]] yn[[Abdul opstân.Hamid De opstânII]] waard delslaggemei hurde hân optrede en op syn befel fan [[sultan]] [[Abdul Hamid II]] waarden tûzenen Armeenjers yn it lân fermoardende.
 
Yn 1908 waard yn Turkije de macht grepen troch de [[Jonge Turken]]. Dy machtsoernamme waard ynearst troch de Armeenjers stipe. Yn de [[Earste Wrâldkriich]] keas it Ottomaanske Ryk de side fan [[Dútslân]] en rekke yn oarloch mei [[Ruslân]]. De Armeenjers woenen ûnôfhinklik bliuwe yn it konflikt, mar sleaten letter ferdragen mei de Britten en de Russen. DezeDy verdragenferdragen hieldenmoasten init datûntstean defan oostelijkein Ottomaanseselsstannich provinciesArmeenje aanyn eende onafhankelijkeastlike Armeniëprovinsjes toegevoegdfan zouden[[Anatoalje]] wordenmooglik meitsjen.
 
Yn dat gebiet wennen in soad Armeenjers en in diel fan Armeenje foel al romme tiid ûnder Russysk bestjoer. Oan Russyske side fochten yn 1915 yn totaal sân grutte Armeenske frijwilligersbrigades. Ek kamen ferskillende groepen Armeenjers yn opstân, û.o. yn de steden [[Fan (stêd)|Fan]] en [[Zeytun]] ([[Süleymanly]]).
Rondom de frontlinie (in Oost-Turkije) woonden veel Armeniërs en een deel van Armenië viel al geruime tijd onder Russisch bestuur. Het Russische leger had in 1915 in totaal zeven grote Armeense vrijwilligersbrigades.
 
As it front tichteby komt binne de Turken binne benaud dat mear Armeenjers harren by de Russen oanslutte sille. Troch de Ottomaanske regearing wurdt besleaten alle Armeenjers nei de Syryske woastyn ta deportearen. Op [[24 april]] 1915 wurde hûnderten oant tûzenen leden fan de Armeenske elite sûnder inkel foarm fan proses fermoarde yn [Konstantinopel]] (Istanboel). Dy dei sil by de Armeenjers altyd yn it ûnthâld bliuwe en wurdt sjoen as it begjin fan de folkmoard.
Daarnaast waren verschillende Armeense [[guerilla]]-organisaties (of terroristische) actief. Ook kwamen verschillende groepen Armeniërs in opstand, onder andere in de steden [[Van (stad)|Van]] en [[Zeytun]] ([[Süleymanli]]).
 
Fan offisjele side [[Talaat Pasja]] waard as reden foar de deportaasje opjûn de opstannen troch en "massamoarden" troch Armeenjers. De deportaasje hie yn wezen gjin bestimming, mar wie ynearsten organiseare rjochting de stêd [Aleppo]] en fan dêrwei nei de [[Deir ez-Zor-woastyn]. Nei alle gedachten hawwe der 25 grutte konsintraasjekampen west dy't ûnder leiding stiene fan [[Sükrü Kaya]]. De measte leinen yn it tsjintwurdige [[Syrje]] en dêr't de sommige allinnich as trochfierkampen tsjinne hawwe.
Op [[24 april]] 1915 werden honderden tot enkele duizenden leden van de Armeense elite zonder enkele vorm van proces vermoord in [[Constantinopel]] (Istanboel). Deze dag wordt nog altijd herdacht door de Armeniërs als het begin van de volkerenmoord.
 
Uit angst dat meer Armeniërs zich bij de Russen zouden aansluiten, besloot de Turkse regering tot deportatie van de Armeniërs naar de Syrische woestijn en begint de volkerenmoord.
 
[[Afbeelding:armenia6as.jpg|right|frame|Lijken van Armeniërs die vermoord werden op [[28 februari]] [[1919]] in [[Aleppo]] voor het Armeense ziekenhuis aldaar]]
 
In mei 1918 wordt een onafhankelijk Armenië gesticht dat vocht aan de zijden van de Geallieerden. De Noordoostelijke provincies van het Ottomaanse Rijk werden aan Armenië toegevoegd. Met de overgave van de Ottomanen werden de grenzen van het nieuwe Armenië bekrachtigd in het [[Verdrag van Sèvres]] in 1920. De Ottomanen zagen de samenwerking van de Armeniërs op Ottomaans grondgebied als verraad, temeer omdat ze eerst hadden verklaard neutraal te blijven in de oorlog.
 
Underweis fan de ferskillende parten út it lân nei Syrje waard min soarge foar iten of drinken foar Armeenjers. Neffens eachtsjûgen en histoaryske dokuminten gienen in protte Armeenjers dea ûnder de marsen, troch toarst, honger en sykten of waarden dearansele of -skeaten troch de Turkse soldaten. Derby waarden Armeenske froulju en famkes ûnderweis geregeld ferkrachte. Oare Armeenjers, neffens de Britske histoarikus [[Martin Gilbert]] de mearderheid fan de slachtoffers, waarden yn of tichteby harren wenplakken fermoarde. <ref name="Gilbert-167">[[Martin Gilbert]], ''The First Wirld War: A Complete History'', side 167 (in A Problem from Hell, side 518)</ref>
 
== Bibliografy ==
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Armeenske_Genoside"