Sebû: ferskil tusken ferzjes

[[Ofbyld:BosFarmer taurusin indicusTamil Nadu 1993.jpgJPG|Boer mei Sebû's yn Tamil Nadu, 1993|thumb|240px|Sebûbolleupright]]

'''Sebû''''s (''Bos primigenius indicus'' of ''Bos indicus''), ek bekend as '''bultko''', '''indicus cattle''', '''Cebu''' as '''Brahmin''' binneis in domestisearre koweras dat oarspronklik út [[Súd-Aazje]] stammet, fral fan it [[Yndiaaske subkontinint]]. Wichtige skaaimerken fan sebû's binne de grutte fetbult op de skouder, de hingjende earen en de grutte hingjende hûdflap ûnder de hals en boarst. Sy binne goed oapastoanpast oan hege temperatueren en wurde in prottesoad yn [[Tropen|tropyske]] lannen hâlden, sawol as folbloed Sebûsebû en as [[Hybride (biology)|hybride]] mei oare domestisearre [[Ko|kij]]. Sebû's wurde brûkt as lûkdier ([[Okse|oksen]]), as [[melkko]], as [[fleisko]] en ek om har [[Hûd|hûden]] en [[dong]], dat as brânstofbranje enfoaren foar bedongjen brûkt wurdt.

== Taksonomy ==

De wittenskiplike namme fan de sebû wie oarspronklik ''Bos indicus'', mar sy wurde no meast klassifisearre ûnder de soarte ''Bos primigenius'', mei de domestisearre ko (''Bos primigenius taurus'') en de foarâlder fan harren, de útstoarne [[Oerokse]] (''Bos primigenius''). Europeeske kobisten stamje ôf fan de Europeesk-Aziatyske ûndersoarten fan de Oerokseoerokse en Sebûsebû's fan de Yndyske ûndersoarten fan de Oerokseoerokse.

== Oarsprong ==

Der wurdt ûndersteld dat de Sebûs útskaaie fan de Aziatyske oerokse, of der sels in ûndersoarte fan binne, de ''Bos primigenius namadicus''<ref>{{aut|van Vuure, Cis}}, 2005: ''Retracing the Aurochs: History, Morphology and Ecology of an Extinct Wild Ox''; Pensoft Publishers yn Sofia-Moscow ,isbn=9656422355}}</ref> It soe ek wêze kinne dat in oare wylde ko, de [[gaur]] (''Bos gaurus'') harres ta de ûntjouwing fan it ras dien hat. De wylde aziatyske oerokse is útstoarn yn de tiid fan de [[Yndusdelling beskaving]]. Doe is er ferdwûn út syn libbensgebiet yn it steamgebiet fan de Indus en oare dielen fan it Yndiaaske subkontinint, faaks as gefolch fan krusings mei de Sebûsebû en troch isolaasje fan ferspraat libjende keppels, dy't hieltyd mear fan har oarspronklike habitat ferlearen.<ref>Rangarajan, Mahesh, 2001: ''India's Wildlife History'' side 4, [[Delhi]], India |publisher=Permanent Black |isbn=9788178241401</ref>

Der binne sa'n 75 sebûrassen dêr't wy fan witte, ferdield oer [[Afrika]] en [[Súd-Aazje]]n. De foarneamstefoarnaamste sebûrassen yn de wrâld binne de [[Gyr (ko)|Gir]], Kankrej en Guzerat, [[Yndo-Brazyljaan]], [[Brahman (ko)|Brahman]], [[Nelore]], [[Nelore|Ongole]], [[Sahiwal (ko)|Sahiwal]], Red Sindhi, Butana en Kenana, [[Boran (ko)|Boran]], Baggara, Tharparkar, Kangeyam, Sineesk Súdlik Giel, it Filippyske koweras, Kedah - Kelantan en de saneamde ''Local Indian Dairy'' (LID). Oare sebûrassen komme allinne pleatslik foar, sa as de Hariana fan [[Haryana]] en eastlik [[Punjab (Yndia)|Punjab]]<ref>"Hariana — India: Haryana, eastern Punjab" s. 245 ''yn'' Porter, Valerie (1991) ''Cattle: A Handbook to the Breeds of the World'' Helm, London, ISBN 0-8160-2640-8</ref> en it Rath fan Alwar-distrikt yn east [[Rajasthan]].<ref>"Rath — India: Alwar and eastern Rajasthan" s. 246 ''yn'' Porter, Valerie (1991) ''Cattle: A Handbook to the Breeds of the World'' Helm, Londen, ISBN 0-8160-2640-8</ref>

== Fersprieding en hybriden ==

[[FileOfbyld:India.Mumbai.04.jpg|left|thumb|Sebû foar de wein [[Mumbai]], [[Yndia]]]]

Ieuwenlang waarden Sebûssebûs ymportearre yn Afrika, dêr't sy krústkrúse waarden mei de kij dêre. It fee oan de east-Afrikaanske kust hat hegere konsintraasjes sebû-genen, benammen op it eilân [[Madagaskar]], as dat yn oare parten fan it kontinint., implyingsoks thathâldt theyn methoddat ofit dispersalfee was cattlemei transportedskippen byferfierd shipwaard. Meidat sebû's foar in part resistint tsjin [[kowepest]] binne, waarden sy ek populêr yn Afrikaanske lannen.

Yn de iere 20e ieu waarden Sebû's ynfierd yn [[Brazylje]] en dêr krústkrúse mei de [[Charolais (ko)|Charolais]], in Europeesk koweras. Sa ûntstie de [[Canchim]] dy't 63% Charolaischarolais en 37% Sebûsebû is en dy't better fleis jout as de sebû en better oer de waarmyewaarmte kin as de Europeeske kij. It sebûras dat it meast foar de fok fan de Canchim brûkt waard wie de Yndo-Brazyljaan, fierders sit der in bytsje Nelore en Guzerat yn.

[[FileOfbyld:Zébus de Madagascar 02.jpg|thumb|Sebû-merk yn [[Madagaskar]]]]

In soad rassen binne komplekse mjoksfoarmenmjoksele foarmen fan de sebû mei in grut ferskaat oan oare kowerassen, en guonts soene ek genen fan de [[yak]], [[gaur]] of [[banteng]] hawwe.

* [[Ko]]

* [[List fan kowerassen]]

* [[Oerokse]]

* [[Gaur]]

* [[Banteng]]

* [http://www.swadharmam.com: CharacteristicsKarakteristiken offan ZebuSebû cattlefee ofyn IndiaYndia]

* [http://www.abcz.org.br ABCZ - Associação Brasileira dos Criadores de Zebu (Brazilian Zebu)]

* [http://www.braziliancattle.com.br ABCZ - Brazilian Cattle Genetic]

* [http://www.kangayambull.com: Senaapathy Kangayam Cattle Research Foundation]