Tsjûkemar: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
L Kees kin los
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
stred hifke
Rigel 1:
{{stavering}}
[[Ofbyld:Tjeukemeer Vierhuis 01.JPG|thumb|right|250px|Tsjûkemar by Fjouwerhûs]]
De '''Tsjûkemar''' is de grutste mar fan [[Fryslân]]
It leit yn de [[Súdwesthoeke]], op de grins fan fan de gemeenten [[Lemsterlân]] en [[Skarsterlân]]. It meast westlike diel fan de mar wurdt trochsnien troch de sneldyk [[A6]]. De mar hat in oerflak fan 22 km².
 
== Geografy ==
Om de mar lizze de doarpen [[Ychten]], [[Ychtenbrêge]], [[Reahel (Skarsterlân)|Reahel]], [[Dolsterhuzen]] en [[Eastersee]]. Der lizze ek ferskate kempings oan de mar.<br>
De Tsjûkemar is net oeral like djip. Benammen it noardeastlike part is ûndjip, minder as in meter.
Line 11 ⟶ 10:
 
== Eilannen ==
Fanâlds leienleinen yn de Tsjûkemar gjin eilannen. De eilannen dy't dêr no lizze: [[Tsjûkepôle]], [[Marchjepôle]] en [[Guozzetippe]] binne keunstmjittich en troch de minsk oanlein. Hja binne oanlein omdat der nea folle rekreaasje op de mar wie. It spoeke der faak troch de djippe stikken en in soad minsken fertrouden it net.
 
== Skûtsjesilen ==
De [[IFKS]] sylt ien kear yn't jier op de Tsjûkemar. Fierder wurdt syld by [[Starum]], [[Hylpen]], [[Sleat]], [[Heech]], op de Tsjûkemar by [[Ychtenbrêge]] en twa kear op [[De Lemmer]].
 
== Stoarm en lânôfslach ==
De foarm fan de mar en ek de totale oerflakte derfan is feroare. Dit komt benammen troch stoarmfloeden en troch kruiend iis.<BR>
Yn [[1164]] wie de [[Julianafloed]], yn [[1219]] de [[Marcellusfloed]], yn [[1509]] de [[Kosmusfloed]] en de [[Damianusfloed]]. Ek troch spontane of oanstutsen bosk- en feanbrannen is de mar grutter woarn. Der geane in soad ferhalen oer ferdronken doarpen yn de Tsjûkemar.
 
== Droechlizzing ==
Om [[1840]] hinne ûntstienenûntstiene plannen om de mar droech te lizzen, krektas de [[droechmakkerij|droechlizzing]] fan de [[Haarlimmer Mar]]. Om [[1880]] kaam nochris in plan, mar beide plannen binne net útfierd.
== Ferhaal oer it ûntstean ==
Oan de Tsjûkemar, by it gemaal fan Ychten, stiet it stânbyld fan Tsjûke en March. By dat byld stiet op in tekst de ferklearring fan it ûntstean. Dizze lytse leginde hjit 'De held en de Draak'.
 
'''De held en de draek''', troch [[Ype Poortinga]]
 
''Yn in hiel fier ferline moat de mar gewoan lân west ha, mei hjir en dêr frijwat wat bosk.<br>
''Op in dei rûnen der krekt bûten de Lytse Polder twa boerinnen. Se hienen kij en kamen krekt werom fan melken. De iene boerinne droech twa amers molke en de oare net ien.'' <br>
''Ynienen seagen se in brantsje wêrfan it ûntstean nea ferklearre is. De boerinne sûnder molke rôp nei de oare: "Do moatst dyn molke deryn goaie, sadat it fjoer net hurder baarnen giet!". Mar de oere boerinne sei: "Do bist net wiis, dan bin ik myn molke kwyt! Lit mar brâne, it is ommers ús lân net". Omdat dizze boerinne het ferpofte om har molke as dwêstmiddel te brûken,boaze it fjoer hurd oan. De oare boerinne seach eangstich om har hinne mar rôp doe: "O Tsjûke, o Tsjûke, dit sil dy muoie!"''<br>
Ynienen seagen se in brantsje wêrfan it ûntstean nea ferklearre is.
''Dêrmei skold se de boerinne bot út, want Tsjûke wie destiids in hûnenamme. Wa’t Tsjûke rôp tsjin in frou, makke har út foar in teef!''
De boerinne sûnder molke rôp nei de oare: "Do moatst dyn molke deryn goaie, sadat it fjoer net hurder baarnen giet!". Mar de oere boerinne sei: "Do bist net wiis, dan bin ik myn molke kwyt! Lit mar brâne, it is ommers ús lân net". Omdat dizze boerinne het ferpofte om har molke as dwêstmiddel te brûken,boaze it fjoer hurd oan. De oare boerinne seach eangstich om har hinne mar rôp doe:
 
"O Tsjûke, o Tsjûke, dit sil dy muoie!"<br>
Neffens dizze leginde is troch de namme Tsjûke út dit ferhaal de namme fan de mar ûntstien. Oaren hâlde it der op dat it ynstee fan boerinnen oer twa susters gie: Tsjûke en March. Dit ferhaal fertelt dat dizze beide susters inoar troch de reek fan de brân kwyt rekken. Doe’t hja inoar rôpen, itis dit de minsken út de omkriten oant hjoed de dei bybleaun. "Dat is Tsjûkemar," sizze se dan.
Dêrmei skold se de boerinne bot út, want Tsjûke wie destiids in hûnenamme. Wa’t Tsjûke rôp tsjin in frou, makke har út foar in teef!
 
Neffens dizze leginde is troch de namme Tsjûke út dit ferhaal de namme fan de mar ûntstien. Oaren hâlde it der op dat it ynstee fan boerinnen oer twa susters gie: Tsjûke en March. Dit ferhaal fertelt dat dizze beide susters inoar troch de reek fan de brân kwyt rekken. Doe’t hja inoar rôpen, it dit de minsken út de omkriten oant hjoed de dei bybleaun. "Dat is Tsjûkemar," sizze se dan.
<gallery>
Ofbyld:Tsjuke en March1 door Frits Stoop.jpg|[[Tsjûke en March]] troch [[Frits Stoop]] en [[Alie Jager]]