Olympyske Simmerspullen 1928: ferskil tusken ferzjes

De '''Olympyske Simmerspullen 1928''', offisjeel de ''Spullen fan de IXe Olympiade'', wienewienen de achtste Spullen yn de rige fan de moderne [[Olympyske Spullen]]. De Spullen waarden organisearre yn [[Amsterdam]], [[Nederlân]] holden.

De Olympyske Spullen fan 1928 wienen de earste Spullen dêr't De Coubertin net de foarsitter fan wie. De Coubertin hie yn [[1925]] it foarsitterskip oan de Belch [[Henri de Baillet-Latour]] jûn.

Yn totaalMei-inoar waarden der 327 medaljes útrikt. It YOK stelde offisjeel gjin medaljeklassemint op, mar joutjoech dochs in medaljetabel terfoar ynformaasjekundskip. Yn it klassemint wurdt earst sjoen nei it tal gouden medaljes, dan nei it tal sulveren medaljes en dan nei it tal brûnzen medaljes.

[[Frederik van Tuyll van Serooskerken]] hie Amsterdam al as gasthear opjûn foar de Olympyske Simmerspullen fan 1912, krekt foardatfoar de stifting fan it NederlânskeNederlânsk Olympysk Komitee stifte waard. Yn 1916, waardenwienen deder Spullengjin net organisearreSpullen yn ferbân mei de Earste Wrâldkriich. Yn 1919, liet it NederlânskeNederlânsk OlympyskeOlympysk Komitee it kandidaatskip fan Amsterdam falle, omdatom't se de nominaasje fan Antwerpen foar de Spullen fan 1920 stipen. Yn 1921 waard Parys ferkeazenkeazen taas gaststêd fan de Olympyske Spullen fan 1924, opûnder it foarweardebetingst dat de Olympyske Spullen fan 1928 al yn Amsterdam hâlden wurde soenen. Dy kar waard, stipe troch it Nederlânsk Olympysk Komitee, bekendwrâldkundich makke troch it Ynternasjonaal Olympysk Komitee op 2 juny 1921. De beslissingAmerikanen waardkoenen bestrideit trochnet delykfine Amerikanenmei dy beslissing, mar harren fersyk om de Spullen fan 1928 nei Los Angeles ta te ferpleatsenheljen waard yn 1922 ôfwêzenôfwiisd, en wer yn 1923 barde dat in twadde kear.<ref>[http://www.vkgeschiedenis.nl/thema/sportcanon/olympische_spelen Heidens spektakel werd trendsettend feest], VKGeschiedenis.nl (sjoen op 4 novimber 2010)</ref> Los Angeles waard letter ferkeazen ta gasthear fan de Olympyske Spullen fan 1932.

De ferkiezingreaksjes fanút Amsterdamde asNederlânsk gaststêdbefolking fanoer de Olympyske Spullen fan 1928, krigemei byAmsterdam deas boargersgaststêd, fanwienen Nederlânfoar init soadgrutste positivepart reaksjesposityf. DochsDe wiekrityk derkaam ekbenammen krityk útfan strangtige leauwigereligieuze hoekmienskippen. Dy fûnen de Spullen in "heidensk barren".<ref>[http://www.vkgeschiedenis.nl/thema/sportcanon/olympische_spelen Heidens spektakel werd trendsettend feest], VKGeschiedenis.nl (sjoen op 4 novimber 2010)</ref> Foar it organisearjen fan de Spullen wie 2 miljoen gûne noadichnedich. De gemeente Amsterdam stie garantnoed foar goed fjouwer ton en de provinsje Noard-Hollân foar ien ton. Dêrnjonken waard rûze dat de Spullen in heal miljoen opsmite soe oan bydragen fan banken, sponsors en entreejilden. Dat der moast noch ien miljoen bykomme. Dat soe troch de steat bydroegen wurde, mar de [[konfesjonelen]] yn de [[Twadde Keamer]] wienen it dêr net mei iens. It foarstel dêr tadêrta waard dan ek net oannommen. Om it jild dochs byelkoar te krijen waard in oprop oan it folk dien yn ferskate grutte kranten. Yn twa wike tiid waard sa likernôch 1,5 miljoen gûne ophelle.

De iepeningsseremoanje fan de Olympyske Spullen fan 1928 hie plakwie op [[28 july]] fan dat jier yn it Olympysk Stadion yn Amsterdam. Dy seremoanje hie in stik as wat nijsgjirrichheden yn fergelykferliking mei eardere edysjes fan de Spullen. Sa waard by dizze Olympyske Spullen foar it earst de olympyske flamme oanstutsen, boppe op de Maratontoer fan it Olympysk Stadion.<ref>[http://www.olympic.org/en/content/Olympic-Games/All-Past-Olympic-Games/Summer/Amsterdam-1928-summer-olympics/ Amsterdam 1928 Summer Olympics], offisjele hiemside fan it Ynternasjonaal Olympysk Komitee (sjoen op 4 novimber 2010)</ref> De flamme waard lykwols net oanstutsen troch in ferneamde sporter, sa’t hjoed -de -dei gewoan is, mar troch in meiwurker fan it gasbedriuw.<ref>[http://www.sportgeschiedenis.nl/2009/10/17/stadsarchief-amsterdam-en-de-olympische-spelen-van-1928.aspx Stadsarchief Amsterdam en de Olympische Spelen van 1928], Sportgeschiedenis.nl (sjoen op 4 novimber 2010)</ref> DeFoar estafetteit dy’toanstekken hjoedfan de deiolympyske flamme waard by de Spullen fan Amsterdam noch gjin esfatte rûn mei de olympysketoartse flammedy't plakhjoed-de-dei hatbrûkt bestieom doede nochflamme netmei oan te stekken, dy waard pas foar de earste kear rûn by de Olympyske Spullen fan 1936 yn Dútslân. Dêrnjonken fierde Grikelân, itIt lân dêr’t de widze fan de Spullen stiet,dat foar it earst dein lanneparade oan by de seremoanje.iepeningsseremoanje Dehie paradewie waardGrikelân. ôfsletten troch it gastlân, inDy tradysje dy’t ekbestiet hjoed -de -dei noch stânhâld.<ref>[http://www.olympic.org/en/content/Olympic-Games/All-Past-Olympic-Games/Summer/Amsterdam-1928-summer-olympics/ Amsterdam 1928 Summer Olympics], offisjele hiemside fan it Ynternasjonaal Olympysk Komitee (sjoen op 4 novimber 2010)</ref>

[[Keninginne Wilhelmina]] wie net by de iepeningsseremoanje,. deDe keninginne wegere derby te wêzen omdatom't sy net kendfrege wie by deit fêststellingfêststellen fan de datum fan de iepening. Dêrnjonken soe se op dat stuit in wichtige reis nei [[Noarwegen]] meitsje moatte. Dat wie lykwols net it gefalsa, omdatom't de keninginne gjin offisjele besikings ôfleidie, marsadat inkeld in ynformielehar reis trochnei Noarwegen makkein ynformelen-ien wie.

Neffens it protokol fan de Olympyske Spullen moat de iepeningsseremoanje ôfnaam wurde troch it steatshaad.<ref>[http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1928/1928.pdf The Ninth Olympiad – Amsterdam 1928: Official report], side 294 (sjoen op 4 novimber 2010)</ref> Ynstee fan harrende keninginne sels naam [[Hendrik van Mecklenburg-Schwerin|Prins Hendrik]], de man fan Keninginne Wilhelmina, út namme fan de keninginne de seremoanje ôf. De keninginne wie wol by de slutingsseremoanje oanwêzich.

DeBy iepeningsseremoanjede selsiepeningsseremoanje bestiewie njonken it oanstekken fan de olympyske flamme en de lanneparade útek itin optreden fan in gearwurking tuskenfan ferskate koaren út [[Haarlim]], [[De Haach]], [[Amsterdam]], [[Rotterdam]], [[Breda]], [[Maastricht]] en [[De Bosk]] (dy’t ûnder oare it folksliet fan Nederlân heardehearre littenliet), in taspraak fan Dr. J. Th. De Visser (earderde eardere Minister fan Underwiis, Keunst en Wittenskip) en in taspraak fan baron Schimmelpenninck van der Oye (foarsitter fan it Nederlânsk Olympysk Komitee). Nei de taspraak fan Schimmelpenninck krige Prins Hendrik it wurd, wêrnei't hy de Spullen offisjeel iepene.<ref>[http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1928/1928.pdf The Ninth Olympiad – Amsterdam 1928: Official report], side 307 (sjoen op 4 novimber 2010)</ref> Dêrop waard de [[olympyske flagge]] hiest en waard de [[olympyske ûnthjit]] ôflein troch Henri Dénis, in Nederlânsk fuotballer.<ref>[http://olympic-museum.de/oath/theoath.htm The Olympic Oath], Olympic-museum.de (sjoen op 5 novimber 2010)</ref>

De sluttingsseremoanje fan de Olympyske Spullen hie plakwie op [[12 augustus]]. Oars as by de iepeningsseremoanje wie Keninginne Wilhelmina der no al by.

De seremoanje hie plak nei it lêste ûnderdiel op de Spullen, de springwedstriden fan it hynsteriden. Oars as hjoed -de -dei waarden alle prizen dy't behelle wienen op de Spullen by de slutingsseremoanje útrikt. De gouden medaljes waarden útrikt troch de keninginne, de sulveren medaljes troch Prins Hendrik en de brûnzen medaljes troch Henri de Baillet-Latour, de foarsitter fan it Ynternasjonaal Olympysk Komitee.<ref>[http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1928/1928.pdf The Ninth Olympiad - Amsterdam 1928: Official report]. Side 913.</ref> Fuort nei dat barren waard in taspraak hâldenholden troch De Baillet-Latour, wêrnei't de Olympyske flagge omleech helle waard enmei de Nederlânske flagge, de flagge fan de Feriene Steaten en de Frânske flagge hiestomleech wurdenhelle waarden,. De flaggen fan de lannen waarden omheech helle as symboal fan de Olympyske Spullen yn it ferline, de notiid en de takomst.<ref>[http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1928/1928.pdf The Ninth Olympiad - Amsterdam 1928: Official report]. Side 914.</ref> Ta beslút waard de Olympyske flagge oerjûn oan fertsjintwurdigers fan [[Los Angeles]], dêr't de Olympyske Spullen fan 1932 plak hawwe soenen.

Atletyk foar froulju en turnjen debutearrenwienen dizzenij by de Olympyske Spullen fan 1928. De 800 -meter -rin foar froulju einige mei ferskate dielnimmers folslein efter de pûst, wêrnei't besletterbesletten waard dat rineveneminten langer as 200 meter foar froulju net mear yn it programma opnommen waardenwurde soenen. Pas by de [[Olympyske Simmerspullen 1960|Olympyske Spullen fan 1960]] waarden soksoarte evenminten wer yn it programma opnommen.

Tennis wie foar it earst yn de skiednis fan de moderne Olympyske Spullen net opnommen yn it programma. De sport soe pas ynby de [[Olympyske Simmerspullen 1968|Olympyske Spullen fan 1968]] wer werom kommeweromkomme, earst as in demonstraasjesport, en op de [[Olympyske Simmerspullen 1984|Olympyske Spullen fan 1984]] pas wer definityfas fêst ûnderdiel fan de Spullen.

Oant [[1992]] waarden der demonstraasjesporten hâldenholden op de Olympyske Spullen. <ref>[http://www.sportgeschiedenis.nl/2007/05/01/van-demonstratiesport-tot-officiele-status.aspx Van demonstratiesport tot officiële status] Sportgeschiedenis.nl (sjoen op 5 novimber 2010)</ref> Neffens de regleminten fan de Olympyske Spullen mocht it organisearjendorganisearjende lân twa demonstraasjesporten oan it programma tafoege. It moast dan gean om ien nasjonale sport út it lân dêr’t de Spullen hâldenholden waarden en ien ynternasjonale sport, in sport dy’t yn it gastlân hast gjin bekendheid hie. <ref name=demonstraasjesporten>[http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1928/1928.pdf The Ninth Olympiad - Amsterdam 1928: Official report] siden 902 (sjoen op 5 novimber 2010).</ref>

Nasjonale sporten dy’t as demonstraasjesport yn oanmerking'e beneaming kamen foar de Olympyske Spullen fan 1928 as demonstraasjesport wienen [[bôgesjitte]], [[rugby]], [[kegelje]], [[kuorbal]] en [[keatsen]]. <ref name=demonstraasjesporten>[http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1928/1928.pdf The Ninth Olympiad - Amsterdam 1928: Official report] siden 902 (sjoen op 5 novimber 2010).</ref> De earste trije opsjes foelen, om ferskate redensredenen, al gau ôf, wêrnei’t keatsen en kuorbal oerbleaunen as opsjesmooglike ûnderdielen. Al yn in ier stadium wienen derDe ôfspraken makke mei it [[Nederlânske Keatsbûn]] wienen al frij betiid makke. It bûn hie sels al in brief tastjoerd krigen wêryndêr't yn sein waard dat it keatsen sa goed as wis keazen wurde soe as demonstraasjesport, der moast lykwols al rekkenskip mei hâlden wurde dat der op it lêst dochs noch in oare sport keazen wurde koe. <ref name=demonstraasjesporten2>[http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1928/1928.pdf The Ninth Olympiad - Amsterdam 1928: Official report] siden 903 (sjoen op 5 novimber 2010).</ref> UteinlikLang krigeom kuorballet keas it Nederlânsk Olympysk Komitee dochs defoar foarkarkuorbal boppeen net foar it keatsen, omdatom't Baron Van Tuyll van Serooskerken, foarsitter fan it Nederlânsk Olympysk Komitee, it [[Nederlânske Kuorbalbûn]] al ta seintasein hie dat kuorbal de demonstraasjesport wurde soe by de Spullen. <ref name=demonstraasjesporten2>[http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1928/1928.pdf The Ninth Olympiad - Amsterdam 1928: Official report] siden 903 (sjoen op 5 novimber 2010).</ref>

OmdatOm't hjader aldochs fieral wieheale ynôfspraken demakke petearrenwienen mei it Keatsbûn waard letter besletten om it keatsen ‘ûnoffisjeel’ ta te littelitten as demonstraasjesport. Der waarden twa demonstraasjedemonstraasjes jûn op it krikketfjild.

As ynternasjonale demonstraasjesport waard [[lacrosse]] ferkeazen boppe [[hânbal]], [[basketbal]], [[pelota]] (in balsport út it [[BaskenlânBaskelân]] en [[Kataloanje]] en besibbe oan it keatsen), [[kanofarre]] en [[glima]] (in wrakselsport út [[Yslân]]). <ref>[http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1928/1928.pdf The Ninth Olympiad - Amsterdam 1928: Official report] siden 907 (sjoen op 5 novimber 2010).</ref>

Foar de fjirde kear waarden op de Olympyske Spullen [[Keunstwedstriden op de Olympyske Simmerspullen fan 1928|keunstwedstriden]] hâlden. DerYn fiif kategoryen waarden medaljes útrikt foar wurken dy't ynspirearre wienen troch sport, dat barde yn fiif kategoryen:spor; [[arsjitektuer]], [[literatuer]], [[muzyk]], [[keunstskilder|skilderjen]] en [[byldhouwen]]. EfterneiNei de Olympyske Spullen fan 1928 waard troch it YOK besletten dat de keunstwedstriden net langer in offisjeel part fan deit Olympyskeolympyske Spullenbarren wienen,. dat deDe wedstriden binne net mear yn de databank werom te finen en komme ek net foar yn de medaljespegel fan de Olympyske Spullen fan 1928.

Nei de Olympyske Spullen binne in pear fan de stadions fuort ôfbrutsen, wêrûnder it Olympysk Sportpark Swimstadion, dat spesjaal foar de Olympyske Spullen boud wie. It seldeItselde jildjildt foar de SchermzaalSkermseal. Ek itIt Harry Elte Stadion waard neiek de Spullen ferslooptsljochte, hjoed -de -dei stiet der in wenwyk op de grûn fan it stadion. Monnikenhuize waard pas nei de [[Twadde Wrâldkriich]] ôfbrutsen, yn 1950.

Stadions aslykas itdat Spartafan Stadionde Rotterdamske fuotbalklup Sparta ('Het Kasteel') en it Olympysk Stadion yn Amsterdam waarden einoan 21e'e ieuein renovearre,fan lykasde it20e Olympyskieu Stadionrenovearre.

De offisjele poster foar de Spullen fan Amsterdam wie in ûntwerp fan [[Jos Rovers]]. Der waarden troch de organisaasje 10.000 stiks fan printenprinte en ferspraat. De poster lit in hurdrinnendhurdrinnende manlike atleet yn wite klean sjen, mei op de eftergrûn it Olympysk Stadion meien de Olympyske flagge. Opfallend oan de poster is de ûnnatuerlike posysje fan de atleet, syn lofterfoet en syn lofterearm swaaie nei foaren, in hâlding dêr't it lykwicht gau ferlern yn giet.

It YOK hat de auteursrjochten fan de poster fan Rovers nea krije kendkind, ek net by de erven fan Rovers. Ut praktyske oerwegingsoerwagings wurdt yn YOK-publikaasjes dêrom gebrûk makke fan in oare poster brûkt, mei de Dútske tekst ''Olympische Spiele'' en in foar in part yn de Nederlânske flagge klaaide atleet mei in fredestûke inyn ‘e hân. Dat ûntwerp wie makke foar de omslach fan it Dútske boek oer de Spullen. <ref>{{aut|Henk van Gelder}}. [http://archief.nrc.nl/index.php/1996/Juli/30/Overig/18/De+Spiele+in+Amsterdam ''De Spiele in Amsterdam''] (op internet allinnich mei abonnemint te rieplachtsjen), NRC Handelsblad 30 july 1996 (sjoen op 6 novimber 2010).</ref>

InDer totaal fandienen 46 lannen wie fertsjinwurdigemei opoan de Spullen yn Amsterdam. Nijkommers wienen Malta, Panama en Rodeezje, it hjoeddeiske Simbabwe. Dútslân wie foar it earst wer útnoege nei dat't it lân net talitten waard ta de Olympyske Spullen fan 1920 en 1924 as gefolch fan de Earste Wrâldkriich