Dei fan de Arbeid: ferskil tusken ferzjes
nl; |
(Gjin ferskil)
|
De ferzje fan 26 apr 2012 om 11.32
De Dei fan de Arbeid is in feestdei fan de socialistyske en kommunistyske arbeidersbeweging. De dei wurdt yn Nederlân holden op 1 maaie. Oare lannen wike soms ôf fan dizze datum.
 |
Skiednis
Eardat 1 maaie as "Dei fan de Arbeid" bekend waard, gou it as in "fiering fan de maaiemoanne", ofwol in maitiidsfeest.
Oan de basis fan de 1 maaie-fiering as fiering fan de arbeidersbeweging leit de ynfiering fan de achtoerige wurkdei. Alfred de Grutte (848-899), kening fan it Ingelske Wessex, ferkundige foar it earst de gedachten oer in evenredige etmelferdieling. De eask om mar acht oeren deis te wurkjen waard yn de 15e en 16e ieu faak heard ûnder Ingelske ambachtslju.
Yn Frankryk krigen de mynwurkers]] troch Filips de Twadde, de acht-oerdei foarskreaun. De pedagooch Comenius wiisde yn de 17e ieu op de opfiedkundige en foarmjende betsjutting fan in evenredige etmelferdieling.
De sosjaal bewogen ûndernimmer Robert Owen pleite yn 1817 yn Ingelân foar ynfiering fan de achtoerige wurkdei yn wurkplakken en fabriken. Hy wiisde der op dat acht oere wurk en in goede organisaasje fan de arbeid in oerfloed oan rykdom foar elkenien skeppe koe en de nijste ûntwikkelingen op technysk en gemysk gebiet it net mear needsaaklik meitsje soene om langer te werken as acht oere.
Yn Melbourne waarden op 18 febrewaris 1856 troch wurknimmers en wurkjouwers foar it earst oerienkomd om de arbeidsdag te beheinen ta acht oere, neidat boufakarbeiders it wurk dellein hiene. Yn 1864 waard yn Boston de "Workingsmen's Convention" stifte dêr't Ira Steward pleite foar in by wet te regeljen acht-oerendei.
In novimber 1884 nom de AFL-CIO in resolúsje oan, wêryn't se derfoar om fan 1 maaie 1886 ôf de wetlike 8 oerendei ynfierd te krijen. De kar foar 1 maaie kaam trochdat yn Noard-Amearika op dy datum ferhuze waard en de arbeidskontrakten op dy datum fernijd waarden (moving day).[1]
 Fier hjir asjebleaft gjin bewurkings út oant de skriuwer mei de side klear is. |
|---|
De Amerikaanse fakbûnsfederaasje (American Federation of Labor) besleat yn 1888 om tenei op 1 maaie jierliks te demonstrearjen foar de ynfiering fan in 8-oerrige wurkdei. It voorstel werd in 1889 overgenomen op het eerste congres van de Twadde Ynternasjonale yn Parys. Yn Amearika sels vond de 1 mei-demonstratie evenwel slechts eenmaal plaats, in 1890, waarna president Cleveland de viering verplaatste naar de eerste maandag in de maand september, om te vermijden dat 1 mei een herdenking van de rellen zou worden. Het doel was met de 1 mei-viering de strijd voor de achturige werkdag te versterken. Op 1 mei 1890 vonden in veel landen de eerste vieringen plaats.
De Engelse tekener Walter Crane (1845-1915) makke foar dy bewuste 1 maaie 1890 syn tekening "Labours May Day".
Yn de Feriene Steaten waard de dei fan de arbeid oarspronklik ek pland op 1 maaie, mar presidint Grover Cleveland verplaatste de viering naar de eerste maandag in de maand september, officieel om te vermijden dat 1 maaie in betinking van de Haymarket-affaire zou worden, maar men kan ook motieven tegen het socialisme achter dit besluit sjen. De earste moandei fan septimber werd gekozen, naar aanleiding van een parade, die de Knights of Labour in New York hadden georganiseerd op 5 september 1882.
Tijdens de 1 mei optochten wordt eigenlijk de bloedige afloop van de staking van 3 mei 1886 in de McCormick-fabrieken in Chicago (USA) herdacht, waar er werd geijverd voor de 8 uren werkdag. Voor martelaren van Chicago is 1 mei synoniem voor arbeidersstrijd in de hele wereld, zoals werd besloten tijdens het Internationale Socialisten Congres "Socialistische Arbeiders-Internationale" congres van 1889 in Parijs. Dat symbool ligt aan de basis van de wetten rond weekendrust en de achturige werkdag en werd later, na de tweede wereldoorlog, een doorbetaalde vrije dag.
Marx
Karl Marx (1818-1883), schreef in het derde deel van Das Kapital, dat in 1894 door Friedrich Engels (1820-1895) werd uitgegeven, over de verkorting van de arbeidsdag:
- Das Reich der Freiheit beginnt in der Tat erst da, wo das Arbeiten, das durch Not und äussere Zweckmässigkeit bestimmt ist, aufhört: es liegt also der Natur der Sache nach jenseits der Sphäre der eigentlichen materiellen Produktion. (Da) beginnt die menschliche Kraftentwicklung, die sich als Selbstzweck gilt, das aber nur auf jenem Reich der Notwendigkeit als seiner Basis aufblühen kann. Die Verkürzung des Arbeitstages ist die Grundbedingung.[2]
In de Sovjet-Unie en de voormalige communistische landen in Oost-Europa werd 1 mei jaarlijks gevierd met een parade, waaraan behalve arbeiders ook legereenheden deelnamen, die de producten van de wapenindustrie lieten zien.
Minder bekend is dat op 10 april 1933 de regering van Hitler 1 mei per wet tot betaalde "Feestdag van de nationale arbeid" verklaart. Middels deze door Goebbels voorgestelde maatregel wist Hitler een groot aantal vakbondsleiders naar Berlijn te lokken om ze vervolgens gevangen te kunnen nemen en naar concentratiekampen af te laten voeren.
In Nederland is de "Dag van de Arbeid" alleen op de BES-eilanden een officiële feestdag. Wel werden er vanouds grote bijeenkomsten georganiseerd door de SDAP (later PvdA) en de CPN. Tot in de jaren tachtig hield de CPN op 1 mei een jaarlijkse betoging in Amsterdam. Voor de werknemers van de Gemeente Amsterdam is 1 mei sinds vele decennia een vrije dag geweest.
In veel landen (onder andere België en Frankrijk) is 1 mei een doorbetaalde vrije dag. In Nederland geldt dit niet voor arbeiders, maar wel voor een kleine groep ambtenaren. Ook werknemers van vakbonden zijn op deze dag vrij. De grondtoon van de Dag van de Arbeid is heden ten dage het gevoel van internationale verbondenheid.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
|
 |
Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory earste dei fan maaie fan Wikimedia Commons. |