Marten Toonder: ferskil tusken ferzjes

'''Marten Toonder''' ([[Rotterdam]], [[2 maaie]] [[1912]] – [[Laren (Noard-HollâHollân)|Laren]], [[27 july]] [[2005]]) wie in wichtich [[Nederlân]]sk striptekener. As skriuwer en tekener fan [[Olivier B. Bommel]] en [[Tom Poes]] krige hy in protte bekendheid. Hy wie de broer fan skriuwer [[Jan Gerhard Toonder]].

Marten Toonder waard berne yn Rotterdam. Hy makke kennis mei strips troch de [[comic]]s dy't syn heit Marten Toonder Sr., dy't seekaptein wie, út de [[Feriene Steaten]] meinaam. Nei syn HBS-eindeksameneineksamen makke hy in seereis. Hy gie tegearre mei syn heit nei [[Argentynje]] ta, dêr't hy yn [[1931]] de assistint fan [[The Walt Disney Company|Disney]]-[[striptekener]] [[Dante Quinterno]], Jim Davis moete. Hy rekke ynspirearre om sels strips tekenje te geantekenjen en gong nei de de Rotterdamse kunstakadeemje, mar ferliet dy al wer gau.

Yn [[1935]] troude hy metmei Alfine Kornélie Dick, in buorfamke út syn jeugd, dy't as as [[Phiny Dick]] sels ek strips tekene en skreaun hat; ek hat sy Marten holpen om teksten te betinken foar syn strips.

Marten rjochtet [[Toonder Studio's]] op, in bedriuw dat films en reklame produsearret. Yn [[1964]] ferhuzet hy mei syn frou nei [[Greystones]], yn Ierlân, om him folslein oan it striptekenje te weidzjenrjochtsjen. HijHy bemerktebesaude tot zijn verbazinghim dat it Ierske lânskip hiel bot leeklike op dat wat hijhy al jarenjieren inyn zijnsyn Bommel-strips hadtekene getekendhie.

Phiny ferstjert yn [[1990]], seis jierren letter, yn [[1996]], troude Toonder opnij, mei de [[komponist]]e [[Tera de Marez Oyens]], dy't datselde jier oerleidferstoar. Sûnttiid wenne hy wer yn Nederlân, yn it [[Rosa Spier Huis]] te Laren.

Yn [[1938]] ferskynt yn in Sweedske krante foar it earst in strip fan him. Yn de oarloch ([[1941]]) ferskine yn [[De Telegraaf]] de striprige dêr't it meast bekend troch wurden is, mei as haadpersoanen Tom Poes en Olivier B. Bommel. De strips hawwe in eigen, karakteristyk formaat: ien bledside tekst mei in paginabrede band fan plaatsjes derboppenderboppe, gjin tekstballonnen. Dêrtroch wurdt de oandacht fan de plaatsjes net ôfleitôfliede troch tekstballonnen en krijt de tekst in eigen libben. Dat wie in twingende eask fan destiidsdestiidsk haadredakteur J.C. Fraenkel fan de Telegraaf. Yn totaal binne der 177 Bommelferhalen as striproman ferskinenferskynd, dy't letter meardere kearen opnij útbrocht binne yn boekvormboekfoarm. Dêrneist binne ek ferhalen ferskenen as gewoane strip yn ûnder oare stripwykblêd [[Donald Duck (wykblêd)|Donald Duck]]. Dy ferhalen wienen lykwols foar it grutste partepart skreaun troch meiwurkers en wurde dêrom meastentiids net rekkene byta it echte Toonder-wurk rekkene.

De bêste ferhalen ûnderskiede har troch subtile humor en min of mear ferburgen maatskippijkrityk (bygelyks yn de ferhalen ''De Boppebazen'', ''"Het monster Trotteldrom"'', ''"Het huilen van Urgje"'', ''"Het nieuwe denken"'' en ''"De bevrijding van Sollidee"''). Ek hawwe de ferhalen in bysûnder taalgebrûk. Wurden as ''"denkraam"'' en ''"minkukeminkukel"l'' waarden ek bûten de strips fan Toonder bekend.

In oantal fan de Bommelferhalen binne ek as tekenfilm útbrocht. Lykwols wiene dy films net bot suksesfolsúksesfol. De tekenfilms hawwe wol de grollengrappen, mar misten de subtilere humor dy't de ferhalen wol útazemje. De film ''"Als je begrijpt wat ik bedoel"'' is lykwols in útsûndering dêrop. Dy film krige fan [[Walt Disney Studio Entertainment|Walt Disney]] en [[Warner Bros. Pictures|Warner Bros.]] in komplimint.

In desimber [[2005]] ferskineferskynde it boek (mei dvd) ''"De Tao van Toonder"'' fan [[Frank van Hartingsveld]] by útjouwerij [[Panda (útjouwerij)|Panda]], dy't ek dwaande wie it folsleine wurk fan him út te jaan. Yn dat boek wurdt de libbensfilosofy fan Toonder útein setten oan de hân fan útspraken yn ynterviews. Nei in ferskil oer auteursrjochten waard yn 2006 troch in rjochterlik ferbod de ferkeap ferbean.

In desimber [[2007]] ferskine in stúdzje nei okkulte ynfloeden yn it wurk fan Toonder, ''"Heer Bommel en het para-abnormale, over de magie in de Bommelsaga"'', fan de hân fan [[Willem Venerius]]. De skriuwer krige dêrfoar meiwurking fan Eiso Toonder, de soan fan Marten Toonder. .