Dútsk idealisme: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
Wy komme der wol..
LNo edit summary
Rigel 18:
 
== Eftergrûn ==
In ruimere zin gaatgiet hetit [[idealisme]] terugwerom totop de [[klassike filosofy]]. Fral [[Plato (filosoof)|Plato]] syn ideeënlear moetmoat hierdan genoemdneamd wordenwurde. LaterLetter kankin ookek [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibniz]] metmei zijnsyn [[Monadenlear]] alsas voorbodefoarboade geldenjilde.
 
Kant ([[1724]]-[[1804]]) wordtwurdt soms geziensjoen alsas de eersteearste DuitseDútske idealist. KantsKant werksyn poogdewurk eenbesiket brugin brêge te slaan tussentusken de tweetwa dominanteoerhearskjende filosofischefilosofyske scholenskoallen vanfan de 18e eeuwieu:
* hetit [[rasjonalisme]], dat beweerthawwe wol dat kennis alleenallinne [[a priori]] verkregenopdien kanwurde wordenkin;
* hetit [[empirisme]], dat beweerthawwe wol dat kennis alleenallinne doormei de zintuiglijke ervaringsinnen verworvenkrige kanwurde wordenkin.
Kants voorstel was dat wij sommige feiten over de wereld alleen maar via onze zintuigen kunnen ervaren, maar dat wij de “vorm” welke ze moeten aannemen, kunnen weten voorafgaandelijk aan de ervaring. “Wat zijn de voorwaarden voor de mogelijkheid van kennis?” (''Was sind die Bedingungen der Möglichkeit von Erkenntnis? ''). Hij zet zijn filosofie daarover uiteen in zijn [[Kritik der reinen Vernunft|''Krityk fan de suvere rede'']].
 
HetIt DuitseDútske idealisme waswie eenin reactiereaksje op de [[Frânske Revolúsje]]. Terwijl de Fransen de politieke ordening omgooiden en een nieuwe staat schiepen, zagen de Dútse filosofen en dichters alleen de excessen en wilden zij door opvoeding op de ideeën van de mensen inwerken. Daarmee, zo hoopten zij, zou het nieuwe tijdperk zich organisch ontwikkelen, zonder de gewelduitbarstingen zoals in Frankryk.
 
==Krityk==