Denemark: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
AvocatoBot (oerlis | bydragen) L r2.7.1) (Bot - derby: chr:ᏕᏂᎹᎩ |
No edit summary |
||
Rigel 30:
[[Ofbyld:138687main image feature 458 northeurope.jpg|right|thumb|Denemark út it hielal wei.]]
Yn [[Jeropa]] wurdt it grutste part fan Denemark foarme troch in grut part fan it skiereilân Jutlân (''Jylland''). Eastlik dêrfan leit in grut tal eilannen. It grutste is Sjellân dêr't de haadstêd leit. Fierders lizze hjir de eilannen Fún, Lollân, Falster en Langelân, en tal fan lytsere eilannen. De grutte eilannen binne ferbûn troch brêgen, en Fún is mei twa brêgen ferbûn mei Jutlân. Tusken Sjellân en Sweden leit de Sont, in smelle seenaute mei dêroerhinne de Sontbrêge. Fierder nei it easten lizze yn de [[Eastsee]] noch in stikmannich Deenske eilannen, dêr't Bornholm it grutste fan is. Denemark wurdt begrinzgje troch it Skagerrak yn it noarden en it Kattegat en [[Sweden]] yn it easten. Yn it suden grinse [[Eastsee]] en [[Dútslân]] en yn it westen de [[Noardsee]]. [[Kopenhagen|Keappenhaven]], Århus, Odense en Aalborg binne de iennichste stêden mei mear as 100.000 ynwenners.
=== Regio's ===▼
Sûnt 1 jannewaris 2007 is Denemark opdield yn 5 regio's. Dêrfoar hie Denemark 16 provinsjes.▼
{| class="wikitable sortable" cellpadding="2" cellspacing="2"▼
|- bgcolor="#cccccc"▼
! <!-- colspan=2 | --> Regio !! Haadsted !! Grutste stêd || Ynwenners !! Gebiet km² !! Ynwennertichtens<br />(de km²) ▼
|-▼
|| <!-- [[Image:Region_Nordjylland_coa.png|40px]] || --> [[Hovedstaden]] || [[Hillerød]] || [[Kopenhagen]] || align="right" | 1.636.749 || align="right" | 2.561 || align="right" | 639,1▼
|-▼
|| <!-- [[Image:Region_Nordjylland_coa.png|40px]] || -->[[Midtjylland]] || [[Viborg]] || [[Århus]] || align="right" | 1.227.428 || align="right" | 13.142|| align="right" | 93,4▼
|-▼
|| <!-- [[Image:Region_Nordjylland_coa.png|40px]] || --> [[Nordjylland]] || [[Aalborg]] || [[Aalborg]] || align="right" | 576.972 || align="right" | 7.927|| align="right" | 72,8▼
|-▼
|| <!-- [[Image:Region_Nordjylland_coa.png|40px]] || --> [[Sjælland]] || [[Sorø]] || [[Roskilde]] || align="right" | 816.118 || align="right" | 7.273 || align="right" | 112,2▼
|-▼
|| <!-- [[Image:Region_Syddanmark_coa.png|40px]] || --> [[Syddanmark]] || [[Vejle]] || [[Odense]] || align="right" | 1.189.817 || align="right" | 12.191 || align="right" | 97,6▼
|-class="sortbottom"▼
|| <!-- || --> '''Denemark''' || '''[[Kopenhagen]]''' || '''[[Kopenhagen]]''' || align="right" | '''5.447.084''' || align="right" | '''43.094''' || align="right" | '''126,4''' ▼
|}▼
=== Klimaat ===
Nettsjinsteande de lizzing fan Denemark mei oan wjersiden de see, Noard- en Eastsee, is de de reinfal mei 700 oant 800 mm yn it westen normaal en yn it easten mei 500 oant 600 mm ûnder de trochsneed reinfal yn Midden-Jeropa. Ek de temperatueren binne matich: Yn july is de trochsneed temperatuer oan de Noardsee 16 °C, yn it easten fan Seelân is dat om de 18 °C. Oerdeis is de temperatuer sawat om de 20 °C, nachts sa om de 13 °C. Troch de golfstream binne de temperatueren winterdeis myld. Troch in tûke fan dy golfstream, de Noardatlantykstream, lizze de temperatueren om it friespunt hinne (oerdeis sa'n 2 °C, en nachts likernôch -3 °C). De wettertemperatueren oan de kust leit tusken de 3 °C yn 'e winter en 17 °C yn 'e simmer.
Line 70 ⟶ 49:
De muntsoarte fan Denemark is de Deenske kroan ([[Deensk]]: ''Danske krone''), dy't keppele is oan de [[Euro]] troch it [[European Exchange Rate Mechanism|ERMII]]. De wikselkoers is lykwichtich oan de euro mei likernôch 7.45 kroanen foar ien euro.
===
[[Ofbyld:Storebæltsbroen from Sjælland.jpg|thumb|De Grutte Beltbrêge]]
De grutste eilannen en [[Jutlân]] binne meiïnoar ferbûn troch brêgen. De Sontbrêge oer de Sont nei Sweden, de Grutte Beltbrêge oer de Grutte Belt tusken Sjellân en Fún en de Lytse Beltbrêgen oer de Lytse Belt tusken Fún en Jutlân. De treinorganisaasje yn Denemark is de ''Danske Statsbaner'' foar passazjiers en frachttreinen, mar likernôch in seisde fan it net wurdt riden troch oare maatskippijen. It spoar wurdt ûnderhâlden troch Banedanmark. Kopenhagen hat in lytse metro en de rest fan de stêdekloft is mei treinspoar ferbûn. De nasjonale loftfeartmaatskippij, tegearre mei Noarwegen en Sweden, is it Scandinavian Airlines System (SAS). It fleanfjild fan Kopenhagen, ''Kastrup Lufthavn'' is it grutste fan hiel Skandinaavje. De fearboat mei de Faeröer nimt Smyril Line foar har noed. Fierders hat DFDS ynternasjonale fearboattsjinsten nei Noarwegen en Grut-Brittanje en Scandlines nei Dútslân en Sweden.
==
Denemark is in konstitusjonele monargy mei Margrethe II as de hjoeddeistige keninginne. De monarch kin premiers en oare ministers beneame en fuortstjoere. Ornaris kedize en kieze de partijlieders fan it parlemint de premier. De grûnwet fan Denemark is fan 1953. Denemark is sûnt 1973 lid fan de Europeeske Uny. De wetjouwende macht leit by it parlemint. De ''Folketing'' hat 179 sitten, de [[Faeröer]] en [[Grienlân]] hawwe beide twa fertsjintwurdigers yn it parlemint. De parlemintferkiezings wurde alle fjouwer jier holden. Formeel leit de útfierende macht by de monarch, mar yn 'e praktyk hawwe de premier en it kabinet dêr de sizzenskip oer. De ''Højesteret'' is de heechste juridyske ynstânsje.
De Deenske definsje hat in lânmacht, loftmacht, marine en in folksmilysje (''Hjemmevaernet'').<br /> ▼
=== Bestjoerlike yndieling ===
▲Sûnt 1 jannewaris 2007 is Denemark opdield yn 5 regio's. Dêrfoar hie Denemark 16 provinsjes.
▲{| class="wikitable sortable" cellpadding="2" cellspacing="2"
Dy groep wurdt alle jierren oanfold mei manlju dy't sechtjin jier wurde, yn 2005 wienen dat der 31.317.<br />▼
▲|- bgcolor="#cccccc"
▲! <!-- colspan=2 | --> Regio !! Haadsted !! Grutste stêd || Ynwenners !! Gebiet km² !! Ynwennertichtens<br />(de km²)
Militêr budzjet $3,3 miljard (2003).<br />▼
▲|-
▲|| <!-- [[Image:Region_Nordjylland_coa.png|40px]] || --> [[Hovedstaden]] || [[Hillerød]] || [[Kopenhagen]] || align="right" | 1.636.749 || align="right" | 2.561 || align="right" | 639,1
▲|-
▲|| <!-- [[Image:Region_Nordjylland_coa.png|40px]] || -->[[Midtjylland]] || [[Viborg]] || [[Århus]] || align="right" | 1.227.428 || align="right" | 13.142|| align="right" | 93,4
▲|-
▲|| <!-- [[Image:Region_Nordjylland_coa.png|40px]] || --> [[Nordjylland]] || [[Aalborg]] || [[Aalborg]] || align="right" | 576.972 || align="right" | 7.927|| align="right" | 72,8
▲|-
▲|| <!-- [[Image:Region_Nordjylland_coa.png|40px]] || --> [[Sjælland]] || [[Sorø]] || [[Roskilde]] || align="right" | 816.118 || align="right" | 7.273 || align="right" | 112,2
▲|-
▲|| <!-- [[Image:Region_Syddanmark_coa.png|40px]] || --> [[Syddanmark]] || [[Vejle]] || [[Odense]] || align="right" | 1.189.817 || align="right" | 12.191 || align="right" | 97,6
▲|-class="sortbottom"
▲|| <!-- || --> '''Denemark''' || '''[[Kopenhagen]]''' || '''[[Kopenhagen]]''' || align="right" | '''5.447.084''' || align="right" | '''43.094''' || align="right" | '''126,4'''
▲|}
▲*Struktuer: De Deenske definsje hat in lânmacht, loftmacht, marine en in folksmilysje (''Hjemmevaernet'').
▲*Mankrêft: Yn 2005 wienen der 1.175.108 Deenske mannen fan tusken de 16-49 jier. Dêrfan wienen 955.168 klear foar militêre tsjinst. Dy groep wurdt alle jierren oanfold mei manlju dy't sechtjin jier wurde, yn 2005 wienen dat der 31.317.
== Kultuer ==
| |||