Hynstekrêft: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
Xqbot (oerlis | bydragen)
L r2.7.3) (Bot - derby: nl:Paardenkracht
wurk
Rigel 1:
{{wurk}}
[[Ofbyld:Enspand hastsparvagn, museivagn fran 1877.JPG|right|thumb|Een [[paardentram]] in [[Stockholm]], [[Zweden]]]]
De '''hystekrêft''' ('hk', Nederlânsk symboal '''pk''', ek meast yn Fryslân) is in âlde [[Natuerkundige ienheid|ienheid]] fan [[fermogen (natuerkunde)|arbeidsfermogen]], dêr't it gebrûk fan sûnt [[1978]] - by de ynfiering fan it [[SI-stelsel]] - wetlik net mear tastien is. It wie i arbeidsfermogen dat in trochsneed [[hynder]] lange tiid leverje koe. De oantsjutting ''hynstekrêft'' is betizend, want it is net in ienheid fan [[krêft]] mar fan [[motorfermogen|fermogen]]. De Ingelske namme ''horsepower'' (symboal '''HP''') jout dy betizing net.
 
Line 9 ⟶ 8:
 
=== ''English horsepower'' ===
De Skotske útfiner [[James Watt]] definieerdedefiniearre de paardenkrachthynstekrêft om [[1770]] hinne as ''33000 foot-pounds per minute''. DitDat is hetit vermogenfermogen vanfan eenin trekpaardwurkhynder om 150 kilogram inyn eenien minuutminút 30 meter op te hijsenhisen. Dat
 
:<math>1 pk = \frac{mgh}{t} = \frac{150 * 9,81 * 30}{60} = 736 \!</math> [[watt (eenheidienheid)|watt]]
 
De paardenkrachthynstekrêft werdwaard ookek gedefinieerddefiniearre alsas hetit vermogenfermogen dat nodignedich is om eenin lastlêst vanfan 75 kilogram stapvoetsyn'e stap te hijsenhisen (dat wilwol zeggensizze metmei eenin snelheidfaasje vanfan 1 meter perde secondesekonde, oftewelof 3,6 kilometer perde uuroere). BijDat eenby in [[valversnellingfalfersnelling]] vanfan 9,81 m/s² geldt dusjildt hetit volgendefplgende:
 
:<math>1 pkhk = 75 kg * 1 \frac{m}{s} * 9,81 \frac{m}{s^2} = 736 \!</math> watt
 
DezeDy waardewearde is gelijklyk aanoan wat laterletter inyn EngelandIngelân ''metric horsepower'' werdneamd genoemdwaard.
1 pk komt dus overeenoerien metmei ongeveerlikernôch 0,736 [[Kilowatt|kW]], en 1 kW metmei ongeveersa'n 1,359 pk.
 
HetIt vermogenfermogen vanfan [[stoommasine]]s en laterletter ookek dat vanfan [[Motor|motorenmotoaren]] werdwaard vroegereartiids inyn pkhk's uitgedruktjûn. MaarMar de pkhk (en alle andereoare nationalenasjonale aanduidingenoantsjuttings voorfoar paardenkrachthynstekrêft, zoalssa as HP (horse power), PS (Pferdestärke) en ch (cheval vapeur)) zijnbinne tegenwoordigtsjintwurdich vervangenferfongen doortroch de [[SI-ienheid]] [[Kilowatt|kW]] (kilowatt), hoewelhoewol't menyn inadfertinsjes advertenties voor auto'sfoar en inyn hetit algemeengeneraal de term noghk noch altyd steedsbrûkt gebruiktwurdt.
 
=== Ynternasjonaal ===
In Nederlânske hynstekrêft (hk) is krekt deselde as de [[Dútslân|Dútske]] ''Pferdestärke'' (''PS'') en de [[Frankryk|Frânske]] ''cheval-vapeur'' (''ch''), mar de [[Ingelân|Ingelske]] ''horse power'' ('''hp''') is in bytsje grutter: 1 horse-power = 1 HP = 550 ft.lbf/s ~ 745,7 watt, mei oare basisienheden (1 ft = 1 foot = 0,3048 m en 1 lb = 1 pound = 0,4536 kg. ''lbf'' is de swiertekrêft op op 1 pound. Yn Ingelân wie de definysje dus yn bytske oars.
 
== VerschillendeFerskillende manieren vanfan metenmjitten ==
[[Ofbyld:Motorplaatje met het vermogen in E.P.K..JPG|thumb|OudeFan Nederlandseâlde Nederlânske motoren hebben nog al eens eenwurdt vermogenit datfermogen wordtgeregeldwei aangegevenjûn inyn E.P.K.]]
* '''APK''' hetit asvermogenasfermogen
:wordtwurdt gemetenmetten aanoan de buitenbûten hetit werktuigwurktúch stekendestekkende as (as- of remvermogenrimfermogen)
* '''DIN pk''' ([[DIN|Deutsches Institut für Normung]])
: ditdat wordtwurdt gemetenmetten volgensneffens normbladnormblêd DIN 70020, metmei aangeslotenoansletten hulpapparatuurhelpapparatuer, zoalssa as luchtfilter,waterpomp wetterpomp, ventilatorfintilator, brandstofpompbrânstofpomp, inspuitpompynspuitpomp, onbelasteûnbelêste dynamo, uitlaatsysteemútlitsysteem enzensaf.
* '''EPK''' hetit effectieveeffektive vermogenfermogen, dat op de proefstandproefstân gemetenmetten wordtwurdt aanoan hetit vliegwieldriuwtsjil ofas krukas. HetIt ontstaatûntstiet uitút hetit inwendigynwendich vermogenfermogen nadêr't aftrekalle vanwriuwingsferliezen allefan ôflutsen wrijvingsverliezenbinne <ref>[http://www.vastec.be/VASTEC07/VASTECNL/CHIPTUNING/chiptuningalgemeen1.htm www.vastec.be]</ref>
* '''IPK''' hetit inwendigynwendich- of indicateurvermogenyndikateurfermogen
:Dit is het theoretische, door de binnendruk opgebouwde, vermogen dat op de cilinder tijdens de gasexpansie ontstaat. Dit vermogen kan niet gemeten worden maar wordt berekend via het [[indicateurdiagram]]. Het vermogen van stoomzeeslepers werd veelal uitgedrukt in 'ipk'
* '''NPK''' hetit nominaalvermogennominaalfermogen
* '''SAE pk''' ([[Society of Automotive Engineers]])
:dit wordt gemeten in de Engelse definitie van pk aan het vliegwiel, zonder de hulpapparatuur, waardoor de waarde veel hoger ligt dan in DIN pk's