|
[[Ofbyld:Phoenicia map-en.svg|thumb|250px|Kaart fan Foenysje]]
De '''Foenysjers''' of '''Fenysjers''' wienen eartiids de ynwenners fan [[Foenysje]], in streek yn it [[Midden-Easten]] dat sawat oerienkaam mei it tsjintwurdige [[Libanon]]. De oarsprong fan de Foenysjers is ûndúdlik, mar nei alle gedachten wienen sy in gearsmelting fan [[nomaden]] út it neistlizzende [[Kanaän]] enmei de kustbewenners. Nei de delgong fan de Minoyske beskaving, waarden de Foenysjers tusken [[2e ieu f. Kr.|1500]] en [[400 f. Kr.]] de wichtichste seefarders en hannelers fan de [[Middellânske See]]. Oeral by de kust del waarden troch har koloanjes stifte, dêr't [[Kartago]] de wichtichste fan wie.
== Taal en godstsjinst ==
ItDe taal fan de Foenysjes, it [[Foenysysk]] wie in [[Semityske talen|Semityske taal]], dat nau besibbe wie oan it [[Hebrieusk]] en oan de taal fan de bewenners út Kanaän, noch foar de oermastering troch de [[Joaden]].
DeHarren religy fan de Foenysjers hie in protte oerienkomstoerienkomsten mei dat fan de heidenske Kanaäniten. Bekende goaden wienen [[Baäl]] ("de hear", ek wol "Melkart", "kening fan de stêd", neamd en [[Astarte]] (of Isjtar).
== Hannel en seefeart == {{wurk}}
DeFoar Foenysjersmear waardenas tûzen jierren wiene de Foenysjers de wichtichste en meast suksesfolle seefearders en hannelers fan de Middellânske See. OeralOm stifteharren syhannel koloanjesoer omsee defierder hannelte oerseestimulearen harren hannel oerseeen yn stân hâlde te kinnen.hâlde Inkinne Ligastifte fansy selsstannigeoeral [[stêdsteat]]havenskoloanjes op de eilannen en lâns de kust wiefan tigeit geskiktMiddellânske foarSeegebiet. hannelYn de rin fan de tiid ûntstie der in Liga fan selsstannige Foenysyske [[stêdsteat]]havens. De hannelsliga foarme in skeakel tusken de [[Levant]], dat ryk wie oan natuerlike boarnen mei de rest fan de antike wrâld.
De hannel fan Foenysjers hannelenbestie ynû.o. út sederhout dat ôfkomstich wie út de bosken fan it Libanonberchtme, en dat brûke waard foar it meitsjen fan skippen en oare saken. It Grykske wurd ''Tyrysk [[Purper (kleur)|purper]]'' ferwiist nei de kleurstof dêr't sy benammen om bekend stiene en ek nei de haven fan Tyrus. Moai tekstyl hearde dan ek ta de Foenysyske weelde, lykas Foenysysk [[glês]]. Hja hienen, sa't bliken dochtdie as earsten de technyk om it glês trochskinend te meitsjen yn 'e fingers. En hoewol't de Foenysjers gjin lânbouwers wienen, fokten hja wol skiep en ferkochten sy wol.
Oare artikelen dy't ferhannele waard wiene fral [[tin (elemint)|tin]] en [[sulver]] út [[Spanje]], dat mei Syprysk koper ta brûns ferwurke waard. Neffens de antike histoarikus [[Strabo]] hat der ek in lukrative tinhannel met [[Bretagne]] en de Britske eilannen ([[Kornwall]]) west. De Aziatyske [[siderûte|hannelsrûtes]] konvergearren ek op de Foenysyske kusten. As gefolch dêrfan koe Foenysje ek in wichtige rol spile yn de hannel tusken Mesopotaamje en noch fierder Aazje oan de iene kant en Egypte, Noard-Afrika en Araabje oan de kant. Fierders hâlden de Foenysjes harren dwaande mei [[wyn|wynbou]] yn Libanon en de hannel dêryn.
It hichtepunt fan Foenysje as seemacht wurdt meastentiids it tiidrek tusken [[13e ieu f.Kr.|1200]] – [[8e ieu f. Kr.|800 f. Kr.]] sjoen.
Invoer van artikelen van elders waren vooral [[tin (element)|tin]] en [[zilver]] uit [[Spanje]], dat samen met Cyprisch koper tot brons werd verwerkt. Volgens [[Strabo (historicus)|Strabo]] was er ook al een lucratieve tinhandel met [[Bretagne]] en de Britse eilanden ([[Cornwall]]). De Aziatische [[siderûte|handelsroutes]] convergeerden ook op de Fenicische kusten. Hierdoor kon Fenicië de handel tussen Mesopotamië en verder Azie aan de ene kant en Egypte, Noord-Afrika en Arabië aan de andere kant regelen. Ook hielden de Feniciërs zich bezig met [[Wijnbouw in Libanon|wijnbouw]] en de handel hierin.
== Foenysyske stêden ==
| 