Perikles: ferskil tusken ferzjes

'''Perikles''' ([[Gryksk]]: Περικλῆς) ([[Papagou-Kolargos|Kolargos]], [[495 f. Kr.]] - [[Atene (stêd)|Atene]], [[429 f. Kr.]]), wie generaal en steatsman fan Atene. Hy stiet bekend as in charismatysk lieder en jilde yn it tiidrek dat Atenea har grutste kulturele en politike bloeitiid trochmakke as de net kroande lieder fan de stedstêd. Troch syn persoanlikheid en optreden wurdt de hiele perioade betiids ek 'de ieu fan Perikles’ of 'gouden ieu fan Atene' neamd.

Perikles waard nei alle gedachten om-ende-by [[500 f. Kr.]] berne yn [[Papagou-Kolargos|Kolargos]], in plak by Atene. Troch syn mem Agariste, in nicht fan [[Klistenes fan Atene|Klistenes]], wie hy besibbe mei de [[Alkmaeoniden]] famylje, in laach dy't nochal oer wat ynfloed beskiktenhienen. Syn heit [[Ksantippus]] hie rom opdien as oerwinner yn de [[Slach by Mykale|Mykale]]. As fyftjinjierrige jongen waard hy mei in protte oaren út de stêd nei [[Salamis (eilân)|Salamis]] evakuearre doe't de stêd oanfallen waard troch [[Perzje]]. Nei de Perzyske nederlaach kearde hy werom nei it befrijde Atene en oanskôge de werbou fan de ferwoaste stêd.

Yn syn jeugdjierrenjonge jierren waard Perikles foarme troch de ferljochte ideeën fan learmasters lykas de musikus [[Damon]] en de filosoof [[Anaksagoras]], dêr't hy mei befreone wie.

== PolitiekPolityk ==

DaarnaDêrnei tradtredde hijhy vrij snelalgau op de voorgrond in de [[democratie|democratische]] stromingfoargrûn inyn de AtheenseAteenske [[politiekpolityk]]. HijTrochdat hadhy [[Ephialtes (vanfan AtheneAtene)|Ephialtes]] gesteundstipe bijjûn dehie onttroningby vanôfsetting fan de [[Areopagus]] enwaard nahy diensnei gewelddadigedy doodsyn ingewelddiedige 461dea werdyn hij461 de onbetwistenet leiderbetwiste vanfoaroanman fan de democratische[[demokraasje|demokratyske]] partij. TussenHy waard tusken 460 en 445 werdhieltyd hij herhaaldelijk totas [[strateegstrateech]] gekozenkeazen en leidde hijlate succesvollesuksesfolle veldtochtenfjildtochten, onderûnder meermear tegentsjin [[BoeotiëBoeotje]] en [[Egina|Aigina]]. Aldus begon hij onmiddellijk de machtsuitbreiding van Athene na te streven door de reorganisatie van de [[Delische Bond]]. Onder zijn leiding ontwikkelde deze bond zich steeds meer tot een Atheens [[rijk (staat)|imperium]], waarin de bondgenoten een ondergeschikte status kregen. Nadat er met Perzië in 449/448 eindelijk officieel de vrede was gesloten, werd de toenemende spanning met aartsrivaal [[Sparta (Griekenland)|Sparta]] in 446 ook bezworen door een dertigjarige vrede, waarna Perikles aan de verwezenlijking van zijn politieke ideaal kon beginnen. Een poging om in Athene een Panhelleens congres samen te brengen, waardoor de [[hegemonie]] van Athene duidelijk tot uiting zou komen, heeft weinig succes gehad door tegenwerking van Sparta. De stichting van de Panhelleense kolonie [[Thurii]] in Zuid-Italië (444 v.Chr.) heeft niet de steun gekregen waarop Perikles gehoopt had.

InYnlânsk deferoare binnenlandsehy politiekhiel radicaliseerde hijbot de democratischedemokratyske instellingenynstellingen, vooral door de invoering van een staatsuitkering voor het deelnemen aan rechtbanken en het vervullen van andere openbare functies. Deze hervorming maakte het ook voor burgers uit de laagste vermogensklassen mogelijk daadwerkelijk hun burgerrechten en –plichten te vervullen zondersûnder derving van de noodzakelijke inkomsten voor hun levensonderhoud. Op cultureel gebied nam hij het initiatief tot de bouw van onder meer het [[Parthenon]], en steunde hij kunstenaars en geleerden als [[Anaxagoras]], [[Sophokles|Sophocles]], [[Phidias]], [[Herodotos]] en [[Protagoras (filosoof)|Protagoras]], met wie hij meestal persoonlijk bevriend was. PolitiekePolitike tegenstanders die de grote staatsman zelf niet durfden trotseren richtten vaak hun aanvallen tegen deze vrienden, of tegen [[Aspasia]], diedy't zijnsyn levensgezellinleafde waswie nadatneidat hijer zichhim vanskieden zijnlitten wettigehie vrouwfan hadsyn latenwetlike scheidenfrou.

ToenDoe't de [[PeloponnesischePeloponnesyske OorlogOarloch]] net langer te fermeiden onvermijdelijk werdwaard, en [[Attika]] jaarlijksalle verwoestjierren werd doortroch de Spartanen onderûnder [[Spartaanseharren koningen|koning]]kening [[Archidamus II]] ferwoaste waard, raaktewie hetit AtheenseAteenske volkfolk ontevredennet overlanger Perikles’tefreden strategieoer Perikles syn strategy. Op grondgrûn fan net alhiel ond van een onduidelijke aanklacht wegens verduistering van staatsgeld zette men hem af alsas strateegstrateech, maar vrijwel onmiddellijk betreurde het volk deze beslissing en herkoos hem voor het jaar 429. De ongegronde verdachtmaking heeft echterlykwols zijn levenskracht gebroken. Perikles waswie op dekriich [[oorlog]] voorbereidtariede, maarmar konslagge zijnder oorlogsplannet nietyn tensyn uitvoerkriichsplan brengengoed útfierber te bringen: inmiddelsyntusken waswie inyn AtheneAtene de [[pest (ziekte)|pest]] útbrutsen en sels uitgebroken en hij was een der eerste slachtoffers van de ziekte. Hij overleed in de herfst van het jaar 429, nadat hij eerstearst zijn beide zonen Xanthippos en Paralos aan de moordende ziekte had zien bezwijken.