De ferzje fan 24 jan 2013 om 12.23 wizigje Escarbot (oerlis \| bydragen) Bots 19.100 edits L r2.7.3) (Bot - derby: el:Νυφίτσα ←Toan eardere ferskillen		De ferzje fan 25 jan 2013 om 19.16 wizigje weromsette Ieneach fan 'e Esk (oerlis \| bydragen) Rjochte-útfurders, Behearders 233.802 edits folsleine redigearring fd side mei tafoeging missende en ferbettering fan (neffens myn boarne) ferkearde gegevens Neikommende ferskillen →
Rigel 1: {{Soarte útwreide\| ~~{{Soart\|~~ Ofbyld= [[Ofbyld:~~Mauswiesel~~Mustela nivalis -British Wildlife Centre-4.jpg\|~~300px~~250px]]\| ~~Klasse~~Ryk= [[~~Sûchdier~~Dieren]]en (''~~Mammalia~~Animalia'')\| Stamme= [[Rêchstringdieren]] (''Chordata'')\| Klasse= [[Sûchdieren]] (''Mammalia'')\| Skift= [[Rôfdieren]] (''Carnivora'') \| Famylje= [[Martereftigen]] (''Mustelidae'') \| ~~Namme~~Skaai= [[Lytse marters]] (''Mustela'') ~~nivalis~~\| ~~{{commons\|~~Namme= Mustela nivalis}} \|▼ IUCN-status= [[IUCN-status]]: net bedrige }} De '''wezeling''' (''Mustela nivalis'') is in [[rôfdieren\|rôfdier]] út de famylje fan'e [[martereftigen]] (Mustelidae). De wezeling is it lytste rôfdier fan 'e wrâld. In wyfke wezeling waacht mar 35 gram, lichter as in [[fjildmûs]].▼ [[File:Least Weasel area.png\|right\|thumb\|300px\|Fersprieding fan 'e wezeling.]] ~~== Skaaimerken ==~~ ▲De '''wezeling''' of '''weesling''' ([[Latyn]]ske namme: ''Mustela nivalis'') is in [[~~rôfdieren~~sûchdieren\|~~rôfdier~~sûchdier]] út de'e famylje fan 'e [[martereftigen]] (''Mustelidae'')., Dedat ek yn [[Fryslân]] foarkomt. ~~wezeling~~It is it lytste [[rôfdier]] fan 'e wrâld~~. In wyfke wezeling waacht mar 35 gram, lichter as in [[fjildmûs]]~~. De wezeling ( of ''Weesling'' ) is in lyts dier mei in lang lichem. In folwoeksen dier is sirka 20 sintimeter lang en 4 oant 5 sintimeter heech. De sturt is ûngefear 60 milimeter. Wyfkes binne in stik lytser as mantsjes. Mantsjes wurde 166 oant 314 milimeter lang, mei in sturtlingte fan 60 oant 125 milimeter en in gewicht fan 54 oant 73 gram, wyfkes hawwe in kop-romplingte fan 148 oant 181 milimeter, in sturtlingte fan 30 oant 88 milimeter, en in gewicht fan 30 oant 35 gram. Boppedat binne yn it suden fan [[Jeropa (kontinint)\|Jeropa]] wezelingen in bytsje grutter as yn it noarden, en kin de gemiddelde lingte per regio ferskille. == Fersprieding ==▼ Wezelingen hawwe in readeftich oant kastanjebrune rêchside en in wite búkside, wêrby't de grins tusken de kleuren ûnregelmjittich is. Yn it hege noarden wurde wezelingen yn'e winter foar in part wyt, mar yn [[Nederlân]] en [[Belgje]] wurde se net suver wyt. De wite pels is foar [[kamûflaazje]]. Wezelingen hawwe in wyt plak op'e kiel en hawwe in readbrune sturt. De sturt hat gjin swarte punt, lykas by de gruttere [[harmeling]], dy't fierder in soad op de wezeling liket.▼ De wezeling komt yn suver hiele [[Jeropa]] foar, útsein [[Yslân]], [[Ierlân (eilân)\|Ierlân]], en de eilannen yn 'e [[Middellânske See]]. Fierders is er yn 'e [[Alde Wrâld]] lânseigen yn it [[Atlasberchtme]] fan [[Noard-Afrika]], hiele [[Sibearje]], [[Sintraal-Aazje]], [[Mantsjoerije]] en [[Koreä]], it grutste diel fan [[Mongoalje]] en parten fan [[Sina]], [[Japan]], [[Fietnam\|Fjetnam]] en it [[Midden-Easten]]. Yn [[Noard-Amearika]] komt er, ek as lânseigen soarte, foar yn hast hiele [[Alaska]], yn hiele [[Kanada]] útsein it uterste súdwesten en súdeasten en de noardlikste [[Arktika\|Arktyske]] eilannen, en yn in grut part fan 'e legere achtenfjirtich steaten fan 'e [[Feriene Steaten]], fan 'e noardlike [[Grutte Flakten (Noard-Amearika)\|Grutte Flakten]] oant de [[Appalachen]]. Yn [[Nij-Seelân]] komt er foar as troch de [[minske]] yntrodusearre [[eksoat]] en dêr hat er witwat skea oanrjochte ûnder de lânseigen fauna. ==Uterlike skaaimerken== ~~== Fiedsel en gedrach ==~~ [[File:Alaska Weasel.jpg\|thumb\|left\|300px\|In wezeling.]] De wezeling fret benammen [[kjifdieren]] as [[mûzen (dier)\|mûzen]], [[wrotmûzen]] en lemmingen, mar ek gruttere [[sûchdieren]] as kninen en wetterrôten, fûgels, aaien, lytse reptilen, kikkerts en ynsekten. In protte fan harren proaidieren binne grutter as de wezeling sels. As wezelingen jeie, efterfolgje se proaien as lytse [[kjifdieren]] oant yn harren hoale. De bisten frette alle dagen sawat in treddepart fan har lichemsgewicht. Se moatte alle dagen iten om net te stjerren oan ferhongering.▼ De wezeling is in lyts bistke mei in fyn, lichtliddich en koartskonkich lichem. In folwoeksen eksimplaar is trochinoar 18½ sm lang (kop-romp) en 4-5 sm heech, mei in sturt fan likernôch 5 sm en in gewicht fan 95 g. Mantsjes binne in stik lytser as wyfkes. Mantsjes wurde 15-24 sm lang (kop-romp), mei in sturtlingte fan 4-6,7 sm en in gewicht fan 65-150 g. Wyfkes hawwe in kop-romplingte fan 13-21 sm, in sturtlingte fan 3-5½ sm, en in gewicht fan 40-85 g (dat is yn lichter as in [[fjildmûs]], dy't de 45 g helje kin). Boppedat binne yn it suden fan Jeropa wezelingen in bytsje grutter as yn it noarden, en kin de trochsneed lingte per regio ferskille. De dwerchwezeling, in fan [[Finlân]] oant [[Sibearje]] foarkommende [[ûndersoarte]], is nòch lytser (en de bangswezeling, in Noardamerikaanske ûndersoart, is it lytst fan allegear). ▲Wezelingen hawwe in readeftich oant kastanjebrune ~~rêchside~~rêch en in wite ~~búkside~~bealch, wêrby't de grins tusken de kleuren ûnregelmjittich is. Yn it hege noarden wurde wezelingen yn 'e winter foar in part wyt, mar yn [[Nederlân]] en [[Belgje]] ~~wurde~~ferhierje se lang net ~~suver wyt. De wite pels is foar [[kamûflaazje]]~~folslein. Wezelingen hawwe in wyt plak op'e kiel en ~~hawwe~~ in readbrune sturt. De sturt hat gjin swarte punt, lykas by de gruttere [[harmeling]], dy't fierder wol in ~~soad~~protte op de wezeling liket. ~~De bistkes binne dei en nacht aktyf, wêrby't se op ûngeregelde miminten rêstperioades nimme. Faak steane wezelingen op'e efterpoaten om de omjouwing te ferkenenen.~~ ==Biotoop== Wezelingen libje solitêr. It [[territoarium]] fan in mantsje oerlapet meastal meardere territoaria fan wyfkes. De hoale is faak in âlde hoale fan in opfretten proaidier. It Nêst wurdt yn kâldere streken beklaaid mei de pels fan proaidieren. Wyfkes lizze yn it foarjier foarrieden oan, sadat se minder hoege te jeien en enerzjy sparje kinne foar de [[dracht (frucht)\|dracht]].▼ Wezelingen ~~libje~~komme yn Noardwest-[[Afrika]], [[Jeropa (kontinint)\|Jeropa]], Noard- & [[Sintraal-Aazje]] en [[Noard-Amearika]]. Hy is ek ynfierd yn [[Nij-Seelân]]. In hiel Jeropa kinne wezelingen fûn wurde, mei útsûndering fan [[Ierlân]]. Se kommesawol yn ~~steedlike~~stedske gebieten énas op it plattelân foar. ~~Benammen~~Se libje sebenammentlik yn 'e buert fan rûchten, hagen, strewelleguod en boskrânen, mar se kinne rûnom oerlibje, salang't der genôch beskûl en proai is. De bisten hâlde ta yn greiden oant bosken, fan sândunen oant yn 'e bergen en fan sompen ~~oan~~oant woastinen.▼ ==Hâlden en dragen== In april en maaie is de earste [[woarp]], nei in draachtiid fan 34 oant 37 dagen. De wezeling hat gjin [[ferlinge draachtiid]], lykas in soad oare martereftigen. By genôch fretten folget der yn july en augustus in twadde woarp. By elke woarp krije de dieren 4 oant 6 jongen. Dit getal kin farieare fan ien oant sechtjen jongen per woarp. Benammen yn in goed [[lemmingjier]] krije wezelingen yn noardlike populaasjes gruttere en meardere woarpen. De maitiidswoarp groeit hurd, de simmerwoarp stadiger. Nei fjouwer wiken gean de eachjes iepen, en nei trije oant fjouwer wiken wurde de jongen ôfwend. At de jongen acht wiken âld binne, kinne se al goed jeie.▼ ▲Wezelingen ~~libje~~binne dei en nacht aktyf, wêrby't se op ûnregelmjittige mominten rêstperioades nimme. Faak rjochtsje se har op 'e efterpoaten op om harren om-en-by te ferkennen. It binne solitêr libjende bisten. It [[territoarium]] fan in mantsje oerlapet ~~meastal~~ornaris ~~meardere~~de territoaria fan ~~wyfkes~~mear as ien wyfke. De hoale is faak in âlde hoale fan in opfretten proaidier. It ~~Nêst~~nêst wurdt yn kâldere streken beklaaid mei de pels fan proaidieren, sadat de wezeling syn lange lichem waarmhâlde kin. Wyfkes lizze yn it foarjier foarrieden oan, sadat se minder hoege te jeien en enerzjy sparje kinne foar de [[dracht (frucht)\|dracht]]. ▲InDe ~~april~~peartiid enfalt ~~maaie~~fan isfebrewaris deoant ~~earste~~april. ~~[[woarp]], nei~~Nei in draachtiid fan 3435-40 ~~oant~~dagen 37(dy't soms útrinne kin oan 70 dagen) fynt de earste smeet yn maaie plak. De wezeling hat gjin [[ferlinge draachtiid]], ~~lykas~~sa't in soad oare martereftigen dy kenne. By genôch fretten folget der yn july enof augustus noch in twadde ~~woarp~~smeet. By elke ~~woarp~~smeet krije de ~~dieren~~bisten 4trochinoar ~~oant~~5-7 6(4-12 ~~jongen.~~is ~~Dit getal kin farieare fan ien oant sechtjen~~mooglik) jongen ~~per woarp~~. Benammen yn in goed [[lemmingjier]] krije wezelingen yn noardlike populaasjes gruttere en ~~meardere~~mear ~~woarpen~~smeten, wêrfan't it tal jongen oprinne kin ta 16 de smeet. De ~~maitiidswoarp~~maitiidssmeet groeit ~~hurd~~fluch, de ~~simmerwoarp~~simmersmeet stadiger. Nei ~~fjouwer~~4 wiken gean de eachjes iepen, en nei ~~trije~~nochris ~~oant fjouwer~~3-4 wiken wurde de jongen ôfwend. AtAs ~~de jongen~~se ~~acht~~8 wiken âld binne, kinne se al goed jeie. Nei acht oant tolve wiken ferlitte de jongen de mem, en sykje in eigen territoarium. De bisten binne geslachtsryp nei trije of fjouwer moannen. Jongen út it earste nêst kinne yn'e simmer in eigen nestke hawwe. Wezelingen wurde yn it wyld heechút trije jier, mar yn finzenskip kinne se wol tsien jier âld wurde.▼ ▲Nei ~~acht oant tolve~~8-12 wiken ferlitte de jongen de mem, en sykje in eigen territoarium. De bisten binne geslachtsryp nei ~~trije~~3 ofoant ~~fjouwer~~4 moannen. Jongen út it earste nêst kinne ~~yn'e~~dyselde simmers ~~simmer~~al in eigen nestke hawwe. Wezelingen wurde yn it wyld ~~heechút~~trochinoar ~~trije~~mar in oardel oant twa jier, ~~mar~~al kinne se yn teory de seis jier wol helje; yn finzenskip kinne se wol tsien jier ~~âld~~ wurde. ▲== Fersprieding == ▲Wezelingen libje yn Noardwest-[[Afrika]], [[Jeropa (kontinint)\|Jeropa]], Noard- & [[Sintraal-Aazje]] en [[Noard-Amearika]]. Hy is ek ynfierd yn [[Nij-Seelân]]. In hiel Jeropa kinne wezelingen fûn wurde, mei útsûndering fan [[Ierlân]]. Se komme yn steedlike gebieten én op it plattelân foar. Benammen libje se yn hagen, strewelleguod en boskrânen, mar se kinne rûnom oerlibje, salang't der genôch beskûl en proai is. De bisten hâlde ta yn greiden oant bosken, fan sândunen oant yn'e bergen en fan sompen oan woastinen. == ~~Undersoarten~~ Fretten== [[File:Weasel killing rabbit.png\|thumb\|right\|300px \|In wezeling dy't in wylde knyn deadet.]] ~~Yn'e regel wurde der twa ûndersoarten ûnderskieden:~~ ▲De wezeling fret benammen [[kjifdieren]] as [[~~mûzen~~mûs (dier)\|mûzen]], [[wrotmûzen]] en [[lemmingen]], mar ek gruttere [[sûchdieren]] as [[wylde knyn\|kninen]] en ~~wetterrôten~~[[wetterrôt\|wetterrotten]], [[fûgels]], aaien, lytse [[reptilen]], [[kikkerts]] en [[ynsekten]]. In protte fan harren proaidieren binne folle grutter as de wezeling sels. As wezelingen jeie, efterfolgje se proaien aslykas lytse [[kjifdieren]] oant yn harren hoale, dêr't benammen it wyfke fanwegen de behindigens fan lichemsstal goed út 'e fuotten kin. De bisten frette alle dagen sawat in ~~treddepart~~trêdepart fan har lichemsgewicht op. Se ~~moatte~~hawwe sa'n fluch [[metabolisme]], dat se alle dagen ~~iten~~ite moatte om net te ~~stjerren oan ferhongering~~ferhongerjen. ==Status== * [[Lytste wezeling]] (''Mustela nivalis nivalis''), Noard-[[Skandinaavje]], [[Ruslân]] en [[Noard-Amearika]] De wezeling hat de [[IUCN-status]] fan "net bedrige", wat sizze wol dat der gjin kâns op útstjerren bestiet. Yn [[Nederlân]] mei der net mear op jage wurde. Oars as foarhinne beskôget men de wezeling hjoed de dei as in geunstige ynfloed op syn proaidieren, mei't er krekt as oare rôfdieren de sike, swakke en ûnoanpaste proaien it earst pakt, sadat de populaasjes fan syn proaidiersoarten sûn en sterk holden wurde. * [[Gewoane wezeling]] (''Mustela nivalis vulgaris''), [[West-]]-& [[Midden-Jeropa]], [[Middellânske See\|Middellânske-Seegebied]]. ==Opsomming fan ûndersoarten== ~~De twa ûndersoarten ferskille tige yn lichemsbou, hierkleur, gedrach en fuortplanting, mar de bisten kinne mei inoar fuortplantsje en fruchtbere jongen fuortbringe, en wurde as ien soarte beskôge.~~ Der binne 18 (stân fan saken yn 2005) erkende ûndersoarten fan 'e wezeling: * de Alleghenywezeling (''Mustela nivalis allegheniensis'') [[File:Mustela nivalis (two, fighting).jpg\|thumb\|right\|300px \|Twa bangswezelingen, fan 'e lytste ûndersoarte, slaande deilis.]] * de bangswezeling (''Mustela nivalis rixosa'') * de dwerchwezeling (''Mustela nivalis pygmaea'') * de Eskimowezeling (''Mustela nivalis eskimo'') * de Fjetnameeske wezeling (''Mustela nivalis tonkinensis'') * de Flaktewezeling (''Mustela nivalis campestris'') * de gewoane wezeling (''Mustela nivalis nivalis'') * de Japanske wezeling (''Mustela nivalis namiyei'') * de Kaukazyske wezeling (''Mustela nivalis caucasica'') * de Koreaanske wezeling (''Mustela nivalis mosanensis'') * de Mediterraanske wezeling (''Mustela nivalis numidica'') * de Middenjeropeeske wezeling (''Mustela nivalis vulgaris'') * de Sichuanwezeling (''Mustela nivalis russelliana'') * de Toerkestaanske berchwezeling (''Mustela nivalis pallida'') * de Transkaukazyske wezeling (''Mustela nivalis boccamela'') * de Turkmeenske wezeling (''Mustela nivalis heptneri'') * ''Mustela nivalis rossica'' * ''Mustela nivalis stoliczkana'' == Keppelings om utens == ▲{{commons\|Mustela nivalis}} * [http://www.waarneming.nl/kaart.php?id=431 Kaart fan Nederlân mei waarnimmings] * [http://www.waarneming.nl/wn.php Waarnimmings kinne hjir ynfierd wurde]. {{commons\|Mustela nivalis}} {{boarnen\|boarnefernijing= * Lange, Rogier; Twisk, Peter; Winden, Alphons van; Diepenbeek, Annelies van, ''Zoogdieren van West-Europa'', Utert, 2003 (St. Uitgeverij van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging en de Vereniging voor Zoogdierkunde en Zoogdierbeschrijving i.s.m. de Vereniging Natuurmonumenten), ISBN 9 05 01 10 770. }} [[Kategory:Sûchdier]] [[Kategory:Martereftige]] ~~[[Kategory:Rôfdier]]~~ [[ay:Jisk'a achuqalla]] Line 58 ⟶ 88: [[da:Brud (dyr)]] [[de:Mauswiesel]] ~~[[el:Νυφίτσα]]~~ [[en:Least weasel]] [[eo:Vizelo]]

Wezeling: ferskil tusken ferzjes