Wikipedy

Theresienstadt (konsintraasjekamp): ferskil tusken ferzjes

Skiednis ynteraktyf trochsjen
←Toan eardere ferskillenNeikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
wurk
dien
Rigel 1:
{{wurk}}
[[File:Czech city Terezin.png|thumb|Plak fan Theresienstadt yn Tsjechje]]
[[File:Theresienstadt arbeit macht frei.jpg|thumb|Poarte fan it kamp]]
'''Theresienstadt''' ([[Dútsk]]) of '''Terezín''' ([[Tsjechysk]]) is de namme fan in [[fort (festing)|fort]] yn de [[Tsjechje|Tsjechyske]] festingstêd [[Theresienstadt (stêd)|Theresienstadt]]. It ein 18e ieuske fort, dat it eardere [[konsintratiekampkonsintraasjekamp]] fan Theresienstadt wie, hjit "Lytse Festing", de stêd sels wurdt "Grutte Festing" neamd.
 
Lêste helte fan de [[19e ieu]] tsjinne it fort as [[finzenis]]. Yn de [[Earste Wrâldkriich]] wie it fort in krichfinzenekamp, dêr't ek de moardner fan [[Frans Ferdinand fan Eastenryk|Frans Ferdinand]], [[Gavrilo Princip]] oant 1916 fêstholden waard. Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] brûkten de [[nazi]]'s Theresienstadt as [[konsintraasjekamp]] en it Lytse Fort wie doe in Gestapofinzenis.
Line 10 ⟶ 9:
 
Op 30 oktober 1941 moast SS-Obersturmführer [[Siegfried Seidl]] fanwege [[Adolf Eichmann]] it getto opsette.
Fan novimber 1941 oant july 1943 funksjonearre Seidl as earste kommandant fan it getto.<ref>[http://textfeld.ac.at/download/179.pdf. ''Die Lagerkommandanten von Theresienstadt'']; skriuwer Answer Lang en Prof. Dr. Wolfgang Neugebauer. Utjouwer:
Universität Wien/Historisch-Kulturwissenschaftliche Fakultät/Institut für Geschichte, 2011]</ref>
It kamp Theresienstadt gie offisjeel iepen op [[24 novimber]] [[1941]]. In soad Joaden út [[Tsjecho-Slowakije]] waarden doe nei Terezín deportearre. Simmer [[1942]] waard de net-Joadske befolking fan Theresienstadt fuortstjoerd. Under de 'nije bewenners' wienen in protte [[keunstner]]s, musisy en [[jurist]]en. Dêrtroch ûnstie in drok kultuereel libben yn it getto. Yn it kamp húsmannen neist de folwoeksenen ek sa'n 11.000 bern.
 
De Joadse gettobefolking hie eenmin zekereofte matemear van zelfbestuurselsbestjoer: de ried fan âlden. DezeDy raadrie hadmoast onderûnder anderemear delisten taakopmeitsje omfan lijstenwa't opwol teen stellennet vandeportearre wie gedeporteerd zou worden en wiewurde nietsoe. WeigerdeAt mensy metwegeren deom Duitsers meemei te werken,wurkjen dandoene zouden simpelwegdomwei alle bewonersbewenners gedeporteerddeportearre en vermoordombrocht wordenwurde. OndertussenUntusken werdenwaarden de leefomstandighedenlibbensomstannichheden inyn Theresienstadt steedshieltyd slechterminder. WaarDêr't eerstearst zosa'n 7.000 Tsjechoslowaken haddenwenne gewoondhienen, warenwienen nuder no 50.000 mensenminsken gehuisvesthúsfêste. ErDer waswie te weinigmin [[voedsel]]iten en alleenallinne al inyn 1942 stiervenstoaren erder zo'nom en de by 16.000 bewonersbewenners. InwonersYnwenners diedy't zichhar'fersetten verzetten tegentsjin de DuitsersDútsers ofas anderszinsoars ietswat dedendienen dat volgens de Duitsers niet door deharren beugelnet konnoaske, kwamenkamen inyn hetit "kleinelytse fort" (de finzenis) terechttelâne, waardêr't desy it leefomstandighedennoch nógfolle slechterminder warenhienen.
 
== Modelstêd ==
[[Ofbyld:Theresienstadt barak.jpg|thumb|250px|Ynterieur fan de barakken]]
[[Ofbyld:Theresienstadt - gedenkstenen.jpg|thumb|250px|Betinkstiennen by yngong Theresienstadt]]
In [[1943]] werdenwaarden 500 [[Denemarken|DeenseDeenske]] JodenJoaden naarnei Terezín gestuurdstjoerd. De DeenseDeenske regeringregearing stond er opeaske dat hetit [[RodeReade KruisKrúss]] toegangtagong kreeg totta de gevangenenfinzenen krige. EindEin 1943 kreegkrige hetit RodeReade KruisKrús toestemmingpermisje om inyn 1944 de stadstêd te bezoekenbesykjen. Daarop richtten deDe nazi's nepcafésmakken doe sabeare kafees en winkels opyn in hetit kamp, om hetit geheelop dein aanbliknormaal tewenplak gevenlykje van een normalete woonplaatslitten. Om de overbevolkingoerbefolking voorfoar hetit Rode Kruis verborgenferside te houdenhâlden werdenwaard velein Jodensoad Joaden naarnei Auschwitz gestuurdstjoerd. DaardoorDoe zatensieten de overgebleven gevangenen met nietnet meermear danas drietrije mensenminsken op eenien kamerkeamer. HetIt Reade Krúss wie 'tefreden' oer de opfang fan Joaden en rapporteerderapportearre dat dienovereenkomstigek; mensy hadhienen zichhar compleetfolslein latenferrivelje bedottenlitten.
 
De list waswie zósa'n succesvolsúkses, dat erder eenin propagandafilm overoer Theresienstadt werdmakke gemaaktwaard: ''[[Theresienstadt: Ein Dokumentarfilm aus dem jüdischen Siedlungsgebiet]]''. InYn de film wordtwurdt gedaanit alsofsa foarsteld as hie Hitler de JodenJoaden eenin mooiemoaie stadstêd heeft geschonkenjûn. De film toonttoant gevangenfinzen JodenJoaden die sportdy't beoefenensporte of winkelenwinkelje inyn hetit kamp. NaNei de opnamenopnamea werdenwaarden zowelsawol de acteursakteurs alsas regisseur [[Kurt Gerron]] naarnei Auschwitz gestuurdstjoerd en daardêr [[gaskamergaskeamer|vergastfergast]]. MetDe deDuitsers filmwoenen wildenmei de Duitsersfilm degeroften geruchtenoer overkonsintraasjekampen concentratiekampenfoar voor JodenJoaden de kop inyn drukkendrukke. HetIt waswie de bedoeling dat de film, viafia hetit [[Reade Krús]], de wereldwrâld rondoer zougean gaansoe. BijBy de bevrijdingbefrijding vanfan Theresienstadt werdwaard de film doortroch de geallieerdenalliearden gevondenfûn. De film wordtwurdt vandaagno denoch daghieltyd nogsjen steedslitten vertoondyn in hetit museum op deit plekstee vanfan hetit kamp.
 
== Befrijding ==
Line 45 ⟶ 44:
<references/>
}}
[[Kategory:Konsintraasjekamp]]
[[Kategory:Skiednis fan Tsjechje]]
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Theresienstadt_(konsintraasjekamp)"