Greefskip Mid-Fryslân: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
No edit summary
L stikje red. en sa
Rigel 4:
Yn de iere [[midsieuwen]] makke it gebiet fan de hjoeddeiske provinsje [[Fryslân]] diel út it fan it saneamde [[Fryske ryk]] en nei de oermastering troch de Franken fan in hartochdom ''[[Frisia]]'' dat lei tusken it "Sincfal" (it [[Swin]]), de tsjintwurdige swette tusken Belgje en Sieuwsk-Flaanderen, oant de [[Weser]] yn Dútslân.
 
Yn [[1006]] krijt [[Liudolf fan Brunswyk]] sizzenskip oer de Fryske greefskippen. OpHoe't hokkerdat wize datsyn plakbeslach fûnkrige hat is net mear wis. Nei alle gedachten waarden de goaën fan de [[Greefskip Hollân|Hollânske greven]] mei geweld ôfhandich makke.<ref>{{aut|Halbertsma, H.}} (2000): ''Het rijk van de Friese Koningen, opkomst en ondergang'', side 140. </ref>.
 
== Gebiet ==
Mid-Fryslân hat fjouwer greven hân, dy't tagelyk greve fan [[Brunswyk]] wienenwiene en sadwaande ''Brunoanen'' neamd wurde. Harren gebiet wie ynearsten gearstald út de goaën [[Sudergoa]] (ek wol it ''greefskip Starum'' neamd), [[Eastergoa]] en [[Westergoa]]; fierders hienen de Brunoanen ek it [[Sallân|Iselgoa]] yn besit. Letter krigen de Mid-Fryske greven ek de rjochten oer de [[Grinslân|Grinslanner]] goaën [[Hunzegoa]] en [[Fivelgoa]] derby. Omdat harren hiele amtsgebiet yn dizzedy tiid tusken de geografyske gebieten [[West-Fryslân]] en [[East-Fryslân]] lei, wurdt tsjintwurdich sein fan 'Mid-Fryslân'.
 
== It Greeflik bewâld ==
In grut part fan de [[11e ieu]] wie it Greeflik bewâld yn Mid-Fryslân stiif ferankere, sa't bliken docht út de fynst fan sulveren munten mei greeflike ôfbyldingen dy't fûn binneôfbyldings. DizzeDy munten waarden ûnder oaren slein yn [[Starum]], [[Boalsert (stêd)|Boalsert]], [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] en [[Dokkum]]. De munten binne op in protte plakken fûn en meastentiids yn grutte oantallen.
 
De greeflike rjochten wiene yn hannen kaam fan foarsten waans machtssintrum fier fan Mid-Fryslân wei lei, yn Brunswyk lei. In wichtich part fan dizzedy rjochten hat út [[rjocht|rjochtspraak]] bestean. Hjirfoar betsjinne de greven harren fan amtners dy't mei de namme [[skelta]] oantsjutte waarden. Dêrneist hiene sy rjocht op muntslach, aksynzen, boeten e.d.. Twa greeflike tollen binne bekend, nammentlik te Starum en Dokkum. Ut de sânde [[17 Kêsten en 24 Lânrjochten|kêst]] blykt dat de Dútske keizer rjocht hie op in skatting út it Fryske lân, de saneamde "Huslota" of "Huslaga". De ynnimt dêrfan wie opdragen oan de skelta's, wylst de Fryske greve belêste wie mei de ôfdracht.<ref>O. de Vries (1986), "Het heilige Roomse Rijk en de Friese vrijheid", side 15-16. </ref>
 
[[Hindrik IV fan it Hillige Roomske Ryk|Keizer Hindrik IV]] joech Mid-Fryslân yn [[1088]] (sûnder oerlis mei de Fryske greve) oer oan de biskop fan [[Stift Utert|Utert]]. Dat wie tsjin it sin fan greve [[Egbert II]], dy't tsjin keizer Hindrik IV (syn neef) yn opstân kaam. Nei Egberts dea yn [[1090]] folge [[Hindrik de Fette|Hindrik fan Northeim]] (de Fette) him op as greve fan Mid-Fryslân. Hindrik de Fette waard op [[10 april]] [[1101]] fermoarde troch Friezen dy't ûnder lieding stienen fan de biskop fan Utert. Mei de dea fan dizze greve einiget it tiidrek fan de greven en set it tiidrek fan de [[Fryske frijheid]] útein, dêr't de Friezen harren sa goed as selsstannich yn bestjoere, nettsjinsteande oanspraken fan Hollân en Utert op it gebiet.