Des Moines (Iowa): ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
L →‎Stedebân: oerstallige kat fuort
L red + oanf
Rigel 1:
{{Stêd mei flagge|
{{Universele ynfoboks stêd
Ofbyld= [[File:Des Moines Montage .jpg|300px]] |
| namme = Des Moines
|Flagge= ôfbylding[[File:Flag =of Des Moines, MontageIowa.svg|125px]] .jpg|
Wapen= [[File:Escudo de armas en blanco.svg|60px]] |
| ôfbyldingsbreedte = 260px
Ynwennertal= 206.688 <small>(2012)</small>|
| ôfbyldingstekst =
Oerflak= 213,9 km² <small>(ynkl. wetter)</small><br> 209,5 km² <small>(allinnich lân)</small>|
| ynwennertal = 203.433 <small>(2010)</small>
Befolkingstichtens= 971,3 / km² |
| oerflak = 200,1 km²
Stêdekloft= 580.255 <small>(2011)</small> |
| befolkingstichtens = 1.012 / km²
Hichte= 291 m |
| stêdekloft = 562.906
Lân= [[Ofbyld:flag of the United States.svg|20px]] [[Feriene Steaten]] |
| hichte = 291 m
Bestj. ienh. 1= Steat |
| lân = [[Feriene Steaten]]
Namme bestj. ienh. 1= [[Iowa]] |
| bestjoerlike ienheid 1 = Steat
Bestj. ienh. 2= County |
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Iowa]]
Namme bestj. ienh. 2= [[Polk County (Iowa)|Polk County]], <br>[[Warren County (Iowa)|Warren County]] |
| bestjoerlike ienheid 2 = Countys
Stifting= 1843 |
| namme bestjoerlike ienheid 2= Polk, Warren, Dallas
Tiidsône= [[UTC]]-6 |
| boargemaster =
Simmertiid= UTC-5 |
| stêdsyndieling =
Koördinaten= 41°35′27″N 93°37′15″W|
| stifting = [[1843]]
| webside Webside= [http://www.dmgov.org/Pages/default.aspx http://www.dmgov.org]|
| postkoade =
| tiidsône = CST ([[UTC]]-6)
| simmertiid = CDT (UTC-5)
| koördinaten = {{Koördinaten|41_35_27_N_93_37_15_W_type:city(194311)_region:US-IA|41° 35' NB, 93° 37' WL}}
| webside = [http://www.dmgov.org/Pages/default.aspx http://www.dmgov.org]
}}
[[File:Polk County Iowa Incorporated and Unincorporated areas Des Moines Highlighted.svg|left|thumb|200px|De lizzing fan Des Moines yn [[Polk County (Iowa)|Polk County]] en yn 'e steat [[Iowa]].]]
[[Ofbyld:Map of USA IA.svg|thumb|200px|left|Lizzing Iowa]]
[[OfbyldFile:IAMap-doton-DesMoinesView from the Pappajohn Sculpture Park.PNGjpg|200pxleft|thumb|left200px|LizzingUtsjoch op it sintrum fan Des Moines yn Iowa.]]
[[File:Birds Run Site Des Moines.jpg|left|thumb|200px|[[Prehistoarje|Prehistoaryske]] opgravings yn Des Moines.]]
[[File:Iowa State Capitol April 2010.jpg|left|thumb|200px|It [[Steatskapitoal fan Iowa]].]]
[[File:Skywalks Spanning 7th Street.jpg|left|thumb|200px|Fuotgongerspassaazjes boppe in strjitte yn it sintrum fan Des Moines.]]
'''Des Moines''' is de [[haadstêd]] en de grutste stêd fan 'e [[Amerikaanske Midwesten|midwestlike]] [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[Amerikaanske steaten|steat]] [[Iowa]]. It is ek it haadplak fan [[Polk County (Iowa)|Polk County]], al leit in lyts stikje fan 'e bûtenwiken yn it oangrinzgjende [[Warren County (Iowa)|Warren County]]. De stêd is ferneamd nei de rivier de [[Des Moines (rivier)|Des Moines]], dy't troch de [[Frankryk|Frânsen]] de ''Rivière des Moines'', de "Mûntserivier", neamd waard. Neffens in offisjele skatting út [[2012]] hie Des Moines doe krapoan 207.000 ynwenners. As stêdekloft, mei alle foarstêden en de omlizzende heal ferstedske plattelânskrite derby, kaam it yn [[2011]] op in befolking fan goed 580.000 minsken út. Des Moines leit yn it hert fan 'e saneamde [[Nôtgurdle]] (''Corn Belt''), in grut lânbougebiet dêr't fan âlds in protte [[stynske weet]] en oare [[nôt]]soarten ferboud wurde. Bûten Iowa is de stêd benammen bekend om't de saneamde ''[[Iowa caucuses]]'' der plakfine; dat binne tradysjoneel de earste ferkiezings yn 'e jierren dat de Feriene Steaten in nije presidint kieze (wat per steat giet).
 
==Skiednis==
'''Des Moines''' is de [[haadstêd]] fan de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[Amerikaanske steaten|steat]] [[Iowa]]. De stêd waard stichte yn [[1846]] oan de gearrin fan de rivieren de Racoon en de Des Moines (de Frânsken neamden it ''Rivière Des Moines'', 'Muontserivier', dêr't de stêd nei ferneamd waard). Des Moines leit yn it hert fan de saneamde ''Corn Belt'' (in grut lânbouwgebiet dêr't fanâlds in protte [[Stynske weet]] (''corn'') en oare [[nôt]]soarten ferboud wurde) en is ek haadstêd fan [[Polk County (Iowa)|Polk County]].
It plak dêr't Des Moines no leit, wurdt al teminsten 7.000 jier bewenne, en wierskynlik noch wol langer. Yn maaie [[1843]] waard der op it plak dêr't de rivieren de [[Raccoon (rivier)|Raccoon]] en de [[Des Moines (rivier)|Des Moines]] gearfloeiden in militêr fort oanlein, dat Fort Des Moines kaam te hjitte. It doel dêrfan wie om 'e [[Sauk (folk)|Sauk]]- en [[Foks (folk)|Foks]]-[[Yndianen]] yn 'e besnijing te hâlden, dy't út eastlik Iowa hjirhinne ferdreaun wiene. Yn [[1846]], doe't de Sauk en Foks hielendal út Iowa ferballe waarden, ferlear it fort syn funksje en waard it ferlitten. Underwilens wie der doe al in delsetting om it fort hinne ûntstien, dy't ek Fort Des Moines hiet.
 
Yn [[1851]] krige Fort Des Moines de status fan [[stêd]]. Datselde jiers waard in grut part fan Fort Des Moines ferwuostge troch de [[Wettersneed fan 1851]]. Yn [[1857]] waard de namme fan it stedsje offisjeel feroare, en ferlear it de tafoeging "Fort". Teffens waard it doe de haadstêd fan Iowa, wat foartiid [[Iowa City (Iowa)|Iowa City]] west hie. De stêd groeide net bot oant nei de [[Amerikaanske Boargeroarloch]], mar doe't Des Moines yn [[1866]] oansletten waard op it spoarnetwurk, fûn der in wiere befolkingseksploazje plak. Yn dy tiid moast de pleatslike [[ekonomy]] it fral hawwe fan 'e ûnderskate [[stienkoal|koaleminen]] yn 'e omkriten. Yn [[1893]] wiene der 23 minen yn 'e lânsdouwe om Des Moines hinne, mar tsjin [[1908]] wiene dy sawat allegear útdien rekke. Yn [[1900]] wie Des Moines it grutste plak fan Iowa wurden, mei in ynwennertal fan goed 62.000.
Des Moines hat in protte haadkantoaren fan fersekeringsmaatskippijen en is fierders ek fan belang yn finansjele tsjinstferliening.
 
Yn 'e twadde helte fan 'e [[tweintichste ieu]] hie de stêd fan 'e jierren fyftich ôf te lijen ûnder in post-yndustriële ekonomyske delgong, dy't duorre oant yn 'e jierren tachtich. Sûnt is Des Moines dêr wer boppe-op kommen, en hat it himsels omfoarme fan in yndustrystêd ta in plak dêr't benammen de tsjinstesektor wichtich is. Fan 'e jierren sechstich ôf fûn der fierders, lykas by withoefolle stêden, in ûntfolking fan 'e binnenstêd plak yn it foardiel fan 'e bûtenwiken en fral ek fan 'e foarstêden, en sadwaande naam doe de befolkingsgrutte jierrenlang ôf. It hichtepunt kwa ynwennertal (fan krapoan 209.000 yn [[1960]]) is noch altyd net wer helle.
== Demografy ==
Fan de befolking is 12,4 % âlder as 65 jier en hat 31,9 % [[ienpersoanshúshâlding]]s. De [[wurkleazen]] berintt 2,6 % (sifers folkstelling 2000).
 
Under de [[Grutte Wettersneed fan 1993]] soarge swiere [[rein]] yn juny en begjin july derfoar dat de rivieren de Des Moines en de Raccoon slim bûten har oeren giene. Op [[11 july]] [[1993]] strûpte it wettersuveringsfabryk fan Des Moines derûnder, sadat 250.000 minsken har 12 dagen sûnder liedingwetter en 20 dagen lang sûnder drinkwetter rêde moasten. Yn [[2008]] brieken de diken fannijs troch en rûn wer in grut part fan Des Moines ûnder.
Likernôch 6,6 % fan de befolking fan Des Moines bestiet út [[Hispanjoalen|hispanics]] en latino's, 8,1 % is fan Afrikaanske oarsprong en 3,5 % van Aziatyske oarsprong.
 
==Des Moines hjoed de dei==
It tal ynwenners groeide fan 193.333 yn 1990 nei 198.682 yn 2000 en goed 203.000 yn 2010.
Des Moines hat him sûnt de jierren tachtich ûntwikkele ta in sintrum foar it [[fersekeringswêzen]] en is teffens wichtich foar oare finansjele tsjinsten en foar de [[útjouwerij|útjouwersbrâns]]. Ek sit yn Des Moines it grutste en âldste [[trekker (lânbou)|trekker]]bannefabryk, fan it merk [[Bridgestone/Firestone]], dat werom giet oant [[1926]]. Dat hat dêr in gaadlik plak, mank it fierhinne agraryske [[Amerikaanske Midwesten]]. Fierders is Des Moines nei [[2000]] wichtich wurden foar de [[kompjûter|kompjûter-]] en [[ynternet]]technology, mei't ''[[Microsoft]]'', ''[[Hewlett Packard]]'' en ''[[Facebook]]'' der alletrije dataferwurkings- en logistike fasiliteiten iepene hawwe.
 
== Des Moine yn de literatuer ==
== Yndustry ==
In ferneamd persoan út Des Moines is de auteur [[Bill Bryson]]. Hy skreau ûnder oarenmear in boek oer syn bernejierrenbernetiid yn it Des Moines fan de'e jierren fyftich, (''Life and timesTimes of the thunderboltThunderbolt kidKid'', ([[2006]]). De iepeningssinDat fanboek it boekiepenet issa: "''I was born in Des Moines. someoneSomeone had to.'' ("Ik waard berne yn Des Moines. Dat moast dochs immen oerkomme.")
Yn Des Moines sit de grutste en âldste Bridgestone/Firestone trekkerbannefabryk dy't werom giet oant 1926. In gaadlik plak yn it agraryske mids-westen.
 
== Demografy ==
== Des Moine yn de literatuer ==
[[File:Des Moines City Hall.jpg|right|thumb|250px|It stedhûs fan Des Moines]]
In ferneamd persoan út Des Moines is de auteur [[Bill Bryson]]. Hy skreau ûnder oaren in boek oer syn bernejierren yn it Des Moines fan de jierren fyftich (''Life and times of the thunderbolt kid'', 2006). De iepeningssin fan it boek is: "I was born in Des Moines. someone had to."
It ynwennertal fan Des Moines gie nei [[1960]] omleech fan 209.000 nei 191.000 yn [[1980]], en begûn doe wer oan te waaksen, nei 193.000 yn [[1990]], 199.000 yn [[2000]], 203.000 yn [[2010]] en 207.000 yn [[2012]]. Fan 'e befolking fan Des Moines wie yn [[2010]] 11% âlder as 65 jier en 24,8% jonger as 18 jier. Fan 'e húshâldings bestie 41,6% út [[ienpersoanshúshâlding|ien persoan]]. Wat de [[etnyske groep|etnyske]] opbou fan 'e befolking oangiet, wie dy neffens de gegevens fan 'e folkstelling fan 2010 sa: 70,5% [[jeropide ras|blanken]]; 12,0% [[Latino's]]; 10,2% [[negroïde ras|swarten]]; 4,4% [[Aazje|Aziaten]]; 0,5% [[Yndianen]]; 2,8% oaren of fan mingd etnysk komôf.
 
== =Berne yn Des Moines ===
* [[Cloris Leachman]] (30 april 1926), [[aktrise]]
* [[Bill Bryson]] (8 desimber 1951), [[sjoernalist]] en [[skriuwer]]
* [[David Anthony Higgins]] (9 desimber 1961), akteur
* [[Lolo Jones]] (5 augustus 1982), [[huorderinnen|huorderinster]]
 
==Klimaat==
[[File:Skyline downtown Des Moines.jpg|right|thumb|250px|De binnenstêd fan Des Moines sjoen troch de bôge fan 'e ''Center Street Foot Bridge''.]]
Troch syn lizzing, suver yn 'e midden fan it [[Noard-Amearika|Noardamerikaanske]] [[kontinint]], hat Des Moines in [[lânklimaat]] mei hjitte, fochtige [[simmer]]s en kâlde, snieïge [[winter]]s. De waarmste moanne is july, mei in trochsneed deitemperatuer fan 29,8&nbsp;°C, wylst de kâldste moanne jannewaris is, as it oerdeis yn trochsneed –0,6&nbsp;°C is. It is lykwols neat dat opsjoch jout as it simmerdeis ris 38&nbsp;°C wurdt, wylst de winters sawol tuskenbeiden as bitter kâld wêze kinne; in temperatuer dy't altemets nei de –18&nbsp;°C ta dûkt, is net ûngewoan. Oer de hiele winter ferdield falt der yn trochsneed 94 sm [[snie]].
 
==Susterstêden==
* [[Ofbyld:flag of Japan.svg|20px]] [[Kofu]] ([[Japan]]): sûnt 1958
* {{flagge_FR}}[[Ofbyld:flag of France.svg|20px]] [[Saint-Étienne]] ([[Frankryk]]),: sûnt 1984
* [[Ofbyld:Flag_of_the_People's_Republic_of_China.svg|20px]] [[Shijiazhuang]] ([[Sina]]): sûnt 1985
* [[Ofbyld:flag of Russia.svg|20px]] [[Stavropol]] ([[Ruslân]]): sûnt 1992
* [[Ofbyld:flag of Italy.svg|20px]] [[Catanzaro]] ([[Itaalje]]): sûnt 2006
 
 
{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Des_Moines,_Iowa ''Notes'' en ''References'', op dizze side].
 
== Stedebân ==
* {{flagge_FR}} [[Saint-Étienne]] (Frankryk), sûnt 1984
 
{{Commonscat|Des Moines, Iowa}}
}}
 
[[Kategory:Plak yn Iowa]]