|
'''Foederati''' (meartal fan [[Latynsk]] ''foederatus'', “ferbûnne”) is in term dy tjinwurdigtsjintwurdich foaral associeerdassosjeard waardwurdt mei de [[Germanen|Germaanske]] stammen dy't as foederati opkammeopkamen yn it [[Romeinske Ryk]] yn de earste ieuwen nei Kr. It begryp sels is lykwols âlder dan dizzedy tiid..
==Tidens de RepubliekRepublyk==
Yn de earste ieuwen foar Kr. beskikte Rome al oer in systeem werby't de ferskate stammen yn [[Itaalje]] opdield waardwaarde yn guon “"klassen”", al nei gelang harren relaasje mei de Romeinen. De [[Latynen]] waarden as Romeinske bliidbroedersbloedbruorren beskoggebeskôge. Dernei kamen de foederati: sy hienen net it Romeinske boagerrjocht, mar wienen troch in wetlik ferdrach ferbûn mei Rome. De oare folken wienenwiene bûnsmaten, bûnmaten (''socii'').
Fanwege in soad ûndudelikens dy't dizzedy yndieling joech, waard de ûnderlinge ferbûnnensferbûnens fan “Italyske”Italiaanske folken wetlik regele yn de ''[[Lex Julia]]'' (90 foar Kr.). Alle steaten waard it [[Romeinske boargerrjocht]] oanbean. wertrochDêrtroch koene sy alleallegear ta koenentrede tredde oantta de [[Romeinske RepubliekRepublyk]] (''res publica'').
==Sûnt de KeizerstiidKeizertiid==
Yn de earste ieuwen nei it begjin fan de jiertelling kriigekrige it begryp foederati in rommere besjuttingbestsjutting. Earst bûnnenbûnen de Romeinen guon stammen as foederati oan harren troch stypestipe mei jild ofas fiedseliten. Letter waard it foederati hieltydhieltiid fakersfaker tasteantastien harren yn it Romeinske Ryk te festigefestigjen. Troch dizzedy feitlike opname yn it Ryk krigen de foederati ek in sekere beskerming. Yn ruil hjirfoar betelledêrfoar betellen de foederati belêsting oan de Romeinen: sy levereleveren Rome helptroepen foar it leger. In soad bekende Germaanske oanfierders dy't letter yn opstân komme soenensoene tsjin Rome –, lykas [[Arminius]], [[Julius Civilis]] en [[Alarik]] - makkemakken opgong yn it Romeinse leger.
De foederati waarden ynkwartierd by grutgrûnbesitters dy't yn de grinsgebieten fan it Ryk wennewennen. DitDat soe lang om let grutskegrutte gefolgensgefolgen hawwe.: Dede grutgrûnbesitters dy't in soad jild hienenhiene en nochalnogal ûnôfhinklik fan Rome wienenwiene, krigen hieltydhieltiid mear moeitemouite om harren belastingsbelêsting oan Rome ôf te drage. DitDy ûntwikselingûntjouwing liede ta in belêstingherfoarming werbywêrby't de belêstingsbelêsting foaralbenammen lokaal organisêreorganisearre waard. Guon tinke dat dizzede opdieling fan it Ryk yn lytsere belêstingdistrikten fan ynfloed west ishat op de lettere territoriale opdieling fan it Romeinske Ryk.
Yn de tuskentiid waarden de Romeinen hieltydhieltiid âfhinklikerôfhinkliker fan de foederati, lykswols wienen dizzedy net altyd betroud. De ûnder in soad geunstige betingensbetinksten nei [[Thraasje]] yn it Ryk helle [[Fisigoaten]] kamen yn [[395]] yn opstân tsjin keizer [[Theodosius I]].
==Ûntwikselings yn de 5e ieu==
Doe't de Romeinske macht yn de [[5e ieu]] fiederfierder ôf naamôfnaam, gongen de foederati harren hieltydhieltiid mear ûnôfhinklikkerûnôfhinklik opstellenopstelle yn it West-[[Romeinske Ryk]]. OpstânnenOpstannen fan foederati kaam hieltydhieltiid faker foar en yn likernôch [[455]] ûntstie der in situaasje dat der gjin belêstingjieldbelestingjild mear oan it sintraal gesach ôfdragenôfdroegen waard. De lokale Romeinske autoriteiten waardwaarden oan'e de kant skowd en foederati as de Fisigoaten en de Bourgonden naamnamen sels it heft yn hânnen troch it stiftestiftsjen fan ûnâfhinklikeûnôfhinklike keninkryken.
Yn it leger fûn in selde ûntwikkeling plak. Yn de rin fan de 5e ieu waard de militêre sterkenssterkte fan it Romeinske leger sawat hielendal basearebasearre op foederati ienhedensienheden. Yn [[451]] koe [[Attila]] de Hun mei moeitemouite ferslein wurdenwurde mei help fan foederati (dy de [[Fisigoaten]], [[Bourgonden]], [[Franken]] en [[Alanen]] omkringe). Lang om let wie ien fan dizzede foederati, de Germaanske stam de [[Herulen]], ferantwudlikferantwurdlik foar it ein fan it West-Romeinske Ryk. De lêste Romeinkse keizer [[Romulus Augustulus]] waard ôfsetten troch de ''[[magister militum]]'' (opperbefelhawwer) fan de ''foederati'', de Germaan [[Odoaker]].
==Externe links==
| 