Kortikosteroïde: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
LNo edit summary
sa kin't earst wol
 
Rigel 1:
{{Disclaimer medyske side}}
{{wurk}}
 
[[Ofbyld:Corticosterone.svg|thumb|right|225px|Gemyske struktuer van [[kortikosteron]]]]
'''Kortikosteroïden''' binne in gemyske fariant fan it lichemseigen bynierskorshormoan. Dy groep fan stoffen ûnderdrukt ferskate reaksjes fan it lichem by ûntstekkingen, al as net by ynfeksjes. Teffens hawwe hege doseringen (in meast stimulearjende) ynfloed op de psyche.
 
De '''bynierskorshormonen''' wurde makke troch de skors fan de [[bynier]]en. Dy [[hormoan|hormonen]] kinne twa soarten ynby ûnderskieden wurde:
 
* [[Glukokortikoïde]]n
* [[Mineralokortikoïde]]n
 
== Glukokortikoïden ==
In foarbyld is it hormoan [[kortisol]].<br>
[[Glukokortikoïde]]n wurde ûnder ynfloed fan it [[ACTH]] (AdrenoKortikoTroop Hormoan) makke, in hormoan dat ôfjûn wurdt troch it foarste part fan de [[hypofyse]], de [[adenohypofyse]]. Sy befoarderje it omsetten fan [[proteïne|aaiwiten]] en [[fet]]ten yn [[glukoaze]] (glukoneogenese). Dêrtroch stiigtgiet it [[bloedsûkerhalte]] omheech. Glukokortikoïden binne wichtich foar it regeljen fan de aktiviteit fan it [[ymmúnsysteem]], komme mear frij by [[stress]] en ûnderdrukke [[ûntstekking]]sreaksjes.
 
As medisyn wurde yn it plak fan it natuerlike kortisol fral syntetyske derivaten foarskreaun. De neifolgjende middelen binne registrearre foar it gebrûk as genêsmiddel: [[Kortison]], [[Hydrokortison]], [[Prednisolon]], [[Prednison]], [[Metylprednisolon]], [[Triamsinolon]], [[Betametason]], [[Deksametason]]. De earste 2 hawwe ek in frij sterke mineralokortikoïde wurking, prednisolon al minder, de lêste 3 hast net. Foar lokale tapassingen ([[eachdrippen]], [[eardrippen]], [[noasspray]], ynhalaasje (by [[astma]] en [[COPD]]), [[dermatokortikosteroiden|hûd]]) binne der noch mear middelen beskikber.
 
Kortikosteroïden kinne op ferskate wizen tatsjinne wurde<ref name="fk kompas">[http://www.fk.cvz.nl/ Farmacotherapeutisch Kompas]</ref>:
Rigel 18:
* Oraal: opnimme troch de mûle (systemysk opnimmen)
* Dermaal: fia de hûd (fral by hûdoandwanings)
* Ynhalatoir: in aerosol of poederpoeier wurdt ynademe
* Yntraveneus: fia in infuusynfús (meastal by in hegere dosis en/of stjitkuer)
* As eachdrippen
* Per ynjeksyynjeksje
 
De wichtichste bywurkingen fan kortikoïden op de lange doer binne:
Rigel 28:
* Tinner wurden fan de hûd ([[atrofy]]) en bliedingen ûnder de hûd
* Hûd: [[striae]]
* Typyske nije ferdieling fan fetweefsel (yn nekke, antlit)
* Spier[[atrofy]] (benammen in neidiel by [[COPD]])
* [[grizeGrize staar|Katarakt]]
* Fermindere genêzing fan wûnen
* Hege bloeddruk ([[hypertensy]])
* [[Diabetes mellitus|Sûkersykte]]
* [[BynierskoarsBynierskors]]ynsuffisjinsje
 
Om dy lêste reden mei it brûken fan orale kortikoïden net yn ien kear stoppe wurde, mar ôboud wurde neffens in ôfbouskema. (sjoch [[Addisonkrisis]])