|
[[Ofbyld:Statue d'Alfred le Grand à Winchester.jpg|right|thumb|200px|''Stânbyld fan AelfredAlfred de Grutte yn Wantage'']]
'''AelfredAlfred de Grutte''' (eins: '''Aelfred'''; [[Wantage]] ([[Oxfordshire]]), [[26 oktober]] [[848]] of [[849]] — begraven [[Winchester]] ([[Berkshire]]), [[899]]) wie kening fan [[Wesseks]] (yn [[Ingelân]]) fan [[871]] oant syn dea yn 899. Hy wurdt de Grutte neamd, omdat er it leger herfoarme en bestjoerlike fernijings ynfierde dy't it lân te goeden kaam.
== Libben ==
AelfredAlfred libbe yn in tiidrek dat Ingelân oanhâldend te litten hie ûnder oanfallen troch de [[Wytsingen]]. Hy wie de fiifde soan fan kening [[Etelwulf]] en de earste frou fan him. Syn heit wie hieltyd yn kriich mei de Deenske Wytsingen en de soannen fan de kening fochten mei. Ynearsten seach it der net nei út dat AelfredAlfred ea kening wurde soe, mar al syn âldere bruorren sneuvelen, sadat er opfolger waard fan [[Etelred I]], syn âldere broer doe't dizze sneuvele tsjin de [[Denen]].
Fjildslaggen mei Wytsingen ûnder lieding fan de Deenske kening Guthrum hawwe ek it begjin fan Aelfreds'Alfreds bewâld karakterisearre. Foar koarte tiid slagge AelfredAlfred deryn frede te sluten mei de Denen, mar nei inkele jierren ferfetten sy harren oanfallen wer. Uteinlik koe AelfredAlfred de Denen yn [[878]] foarfêst ferslaan en slute mei [[Guthrum]] in ferdrach (Treaty of Wedmore). Yn ruil foar frede krige de Deenske lieding in gebiet yn it noard-easten fan Ingelân ([[Danelaw]]).
AelfredAlfred boaske mei [[Ealswith]] fan de Gainy, ferstoarn [[905]], de dochter fan [[Ethelred Mucel]], ealman fan Gainas en [[Edurh]] en ferbûn mei de keninklike famylje fan [[Mersje]]. By har krige hy de folgjende bern:
*[[Edward de Aldere]] ([[871]]-[[924]])
*[[Aelfryd fan Wessex]]
*[[Ethelfleda]]
AelfredAlfred ferstoar op 26 oktober fan (nei alle gedachten) it jier 899 en waard begroeven yn [[Winchester]]. De oarsaak fan syn dea is net bekend. Hy waard opfolge troch syn soan [[Edward de Aldere]].
Bysûnderheden oer it libben fan AelfredAlfred binne bekend bleaun troch it wurk fan [[Asser (biskop)|Asser]], dy't as sjoen wurde kin as syn biograaf.
== De Grutte ==
AelfredAlfred herfoarme it leger en fierde ferskate bestjoerlike juridyske fernijings yn dy't it lân te goeden kamen, ek op ekonomysk mêd. Hy ferdielde syn grûngebiet op yn shires (greefskippen) dy't hy ûnder tasicht pleatste fan in ''earl'' (Ald-Ingelsk ''ealdorman'' of '[[eallju|ealman]]'). Hy beneamde ek '[[sheriff]]s' dy't har gesach ter pleatse útoefene moasten. De ''witenagemot'', in gearkomste fan de ryksgrutten, besprutsen de steatssaken en moasten út it neiteam fan AelfredAlfred in kar meitsje foar de opfolging. Hy befoardere it ûnderwiis, ûnder oare troch it stiftsjen fan in ynfloedrike hôfskoalle. Ek op kultureel mêd wie AelfredAlfred aktyf. Al dizze kwaliteiten byinoar besoarge him de bynamme ''de Grutte''.
De kening sels wurke ek as skriuwer en oersetter. Hy wie ûnder oare mei-oersetter fan ''Cura pastoralis'' fan paus [[paus Gregoarius I|Gregoarius de Grutte]], ''De consolatione philosophiae'' fan [[Boëtius]], ''Soliloquies'', ''Confessiones'' fan [[Augustinus]] en ''Historiae Adversus Paganos Libri Septem'' fan [[Orosius]]. In oar wichtich wurk fan syn hân is it wetboek dat troch him opsteld is en dat as earste yn Jeropa yn de folkstaal skreaun waard.
[[Kategory:Kening fan Ingelân]]
[[Kategory:Angelsaksysk persoan]]
| 