It '''Sûkereimuseum''' is in kultureel histoarysk museum oan de Trekwei yn [[Damwâld]]. It libben en wenjen yn de [[Fryske Wâlden]] om 1900 hinne stiet sintraal.
De âlde [[sûkerei]]droegerijdrûgerij komt út [[De Falom]] en is besikers- en eksposysjeromte. It hiele produksjeproses wurdt hjir útbylde. Der steane twa [[jist]]en ( ek droechovensdrûchovens of "iesten" neamd).
== Oanrin ==
Yn de [[18e ieuiuw]] waard ûntdekt dat de woartel fan de [[sûkerei]]plant brûkt wurde koe om in surrogaat foar kofje te meitsjen. Troch ynternasjonale ferwikkelingen en oarloggen waard de ymport van kofje om 1800 behindere en waard de kofje djoer. Rûnom yn Nederlân ferriisden doe sûkereifabriken. Yn [[Dantumadiel]], eartiids de grutste produsint fan sûkerei, stienen destiids tsjientallen sûkereifabriken. Elk doarp yn dizze gemeente hie wol in spesifike relaasje mei de sûkerei. Allinnich al yn [[Wâlterswâld]] stienen al trije sûkereidroegerijensûkereidrûgerijen. De blauwe blom fan de sûkereiplant is werom te finen yn it doarpswapen en op de flagge fan [[Wâlterswâld]]. Yn Wâlterswâld stiet ek in monumint as oantinken oan it ferbouwen fan sûkerei.
It sûkereifabryk op it museumterrein 'De Sûkerei' fan it museum stie ten suden fan de [[Falomster Feart]] yn De Falom, tichtby de brêge. Begjin 2005 is it fabryk sloopt, wêrby't de materialen yn in seekontener opslein waarden. Fan 2006-2008 is it fabryk rekonstruearre en wurdt tsjintwurdich brûkt as de entree fan it museumkompleks.
== Sûkerei yn Dantumadiel ==
[[Ofbyld:Cichorium (Russia, 2011) by shakko.jpg|thumb|''Sûkereiplanten'']]
Al fier foardat yn Europa kofje bekend wie, waarden al drankjes fan de woartel fan de sûuereiplant makke. Oan sûkerei wurst in genêzende wurking taskreaun. “Het reinigt de lichaamssappen en je voelt je er prettiger door", seit de reklame fan de [[19e ieuiuw]]. Yn de achttjinde ieuiuw waard de ferbou en it droegjendrûgjen fan sûkerei troch dûmny [[Johannes Henricus Nieuwold|J.H. Nieuwold]] nei Fryslân helle. Yn de fjirde Ingelske Oarloch (1781 - 1784) en dêrnei yn de Frânse periode (1795 tot 1813) wurdt der net folle kofje ynfierd en wurdt de kofje djoer. De fraach nei peekofje rint op en der wurdt hieltiten mear sûkerei ferboud. Men drinkt de kofje as klearebare sûkereikofje of linget gewoane kofje oan as sûkereikofje. Yn Dantumadiel is it boargemaster Bergsma dy't hjir de sûkerei ynfiert. Dêrnei groeit Dantumadiel út ta it sintrum fan de ferbou en it droegjendrûgjen fan sûkerei. Fan de totale Nederlânske produksje komt, yn de topperioade, hast 40% út Dantumadiel. Dêr steane wol 20 sûkereidroegerijensûkereidrûgerijen, dy't troch de befolking fabriken neamd wurde. Yn de [[20e ieuiuw]] wurde de tiden better en kinne mear minsken gewoane kofje betelje. It ferbouwen fan sûkerei stoppet en de droegerijendrûgerijen komme leech te stean. It Kultuerhistoarysk museum De Sûkerei wol de kennis fan de tylt en it droegjendrûgjen fan de sûkerei bewarje.
Troch it droegjendrûgjen en it baarnen komt der in karameleftige smaak oan de sûkerei, fandêr it earste diel 'sûker'ei. It ferbouwen is in arbeidsintinsyf wurk. Hûnderten ynwenners fan Dantumadeel fertsjinnen hjirmei in diel fan it jier de kost. Yn it boek ''Dantumadiel'' fan dr. [[Jacob Botke|J.J.Botke]] wurdt tige krekt beskreaun hoe't de sûkerei ferboud wurdt en woe doe al de kennis fan it ferbouwen behâlde.
