Kanker: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
L →Medyske behanneling: Registrearre hannelsmerk |
red. |
||
Rigel 1:
{{Disclaimer medyske side}}
'''Kanker''' ([[Latyn]]: ''neoplasma malignum'') is in [[oandwaning]] dy't skaaimerke wurdt troch de folgjende ferskynsels:
Line 12 ⟶ 11:
It wurd "kanker" is ôflaat fan it Latynske wurd "cancer", dat oarspronklik "kreeft" betsjut. De sykte hjit yn it [[Dútsk]] ek noch altiten "Krebs". De namme is ûnder oare al troch [[Galenus]] oan de oandwaning jûn, omdat yn earder tiden de sykte werkend waard oan de opfallend reade, swolde bloedfetten tichtby de swolms, dy't de artsen fan doe tinken diene oan de reade poatsjes fan in [[kreeften|kreeft]].
Kanker is in oandwaning dy't skaaimerke wurdt troch de ûnbehearske groei fan weefsels troch in oanhâldende seldieling. Sûne sellen yn it lichem diele (proliferearje) inkeld as soks nedich is lykas wannear't bepaalde organen oan fernijing of werstelling ta binne. By dizze selproliferaasje krije de sellen ek in spesifike foarm en grutte, ôfhinklik fan
As ien of meardere sellen ûntsnappe oan dizze regulearjende meganismen kin dêrút in lokale swolm of tumor ûntstean. By de ûntregeling fan it komplekse gearwurking fan groeibefoarderjende en groeiremjende faktoaren yn it foardiel fan de groeistimulaasje kin der selwoekering optrede. De dielende sellen (nijgroei of neoplasy) hawwe faak harren normale foarm en funksje ferlern. Wy sprekke pas echt fan in kanker yn it gefal fan de kwea-aardige (of maligne) tumors.
== Epidemiology ==
Line 29 ⟶ 28:
* [[harsentumor]]
* [[Maligne lymfoam|lymfoamen]]
* [[leukemy|bloedkanker]] (ferskate soarten leukemy)
* [[osteosarkoom|bonkekanker (osteosarcoom)]]
* [[hûdkanker]]
* [[maachkanker]]
* [[kielkanker|noas- en kielkanker]]
* [[nefroblastoam]] (in niertumor)
* [[nierselkanker|nierkanker]]
* [[siedbalkanker]]
Line 43 ⟶ 42:
* Kankerweefsel genêst net goed en begjint maklik te blieden. Bloedferlies (bg. by [[ûntlêsting]], [[urine]], út de [[tit]] of by [[hoast]]jen) is ien fan de wichtichste iere warskôgingssymptoamen.
* De swolms drukke op oare struktueren en behinderje de wurking dêrfan. By de [[term]] kin bg. trochgong fan fiedsel ûnmooglik wurde; by it [[rêgemurch]] kinne [[ferlamming]]en ûntstean; yn [[bonke (anatomy)|bonken]] kinne brekken optrede; by [[senuw]]en kin pine ûntstean; yn de holle ûntsteane der ek oare neurologyske problemen lykas [[epilepsy]]. As it [[bienmurch]] troch tumorweefsel ferfongen wurdt ûntsteane slimme [[bloedearmoede]] en [[stjurringssteurnis]]sen.
* Kanker feroarsaket faak feroaring fan de stofwikseling en de regulaasje dêrfan (''paraneoplastyske
** Ferhege hormoanproduksje.
** Harsens-, senuw- en/of spierôfwikingen.
Line 51 ⟶ 50:
** [[kageksy]] (slimme fermeagering), [[anoreksy]] (ferminderde ytlust)
==
* [[Röntgenstrieling|Röntgenûndersyk]]
* [[Echografy]]
Line 59 ⟶ 58:
* [[Skeletscintigrafy]] (bonkescan)
* [[PET-scan]]
Neist byldfoarmjend ûndersyk sil der ek altiten patologysk ûndersyk nedich wêze. Hjirby kin sjoen wurde nei de kankersellen sels (sytology) en nei it ferbân tusken de kankersellen en de omjouwing dêr't se yn lizze (histology). Dit materiaal kin krigen wurde mei punkjes troch in nille of fia operatyf weiheljen. Faak wurdt operatyf sjoen hoe fier't it kankerproses lokaal útwreide is
Uteinlik wurdt op grûn fan de diagnostyk it te folgjen belied bepaald.
Line 70 ⟶ 69:
Behannelingsopsjes:
* [[Sjirurgy]],
* [[Radioterapy]], bestrieling
* [[Hypertermy]], mei waarmte
* [[Gemoterapy]] mei help fan sytostatika
Ofhinklik fan de gefoelichheid foar it type behanneling fan de tumorsellen, en/of mooglikheid om it hielendal operatyf wei te heljen, en/of oanwêzichheid fan metastazen, wurdt in kombinaasje fan meardere typen behannelingstechniken brûkt. De ferskillende metoades kinne yn it ramt fan de genêzing mar ek as palliaasje brûkt wurde. As der noch gjin metastazen binne, is it sjirurgysk weiheljen fan de tumor soms kuratyf. By te fier foardere kanker kin besluten wurde ta sjirurgy om bygelyks de pine fan de pasjint te fersêftsjen.
| |||