Jean Henri van Swinden: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
kt
wurk
Rigel 1:
{{wurk}}
[[Ofbyld:Swinden.jpg|thumb|''Jean Henri van Swinden'']]
'''Jean Henri''' (ek wol: '''Jan Hendrik''') '''van Swinden''' ([[Den Haach]], [[8 juny]] [[1746]] – [[Amsterdam]]?, [[9 maart]] [[1823]]) wie in Nederlânske [[Wiskunde|wis-]] en [[Natuerkunde|natuerkundige]]. Fan [[1766]] oant [[1785]] heechlearaar [[natuerkunde]] en [[wiisbegearte]] oan de [[Universiteit fan Frjentsjer]].
 
== Biografy ==
{{stobbe}}
Van Swinden werd geb als zoon van de jurist Phillippe van Swinden en Marie Anne Tollosan, neisieten fan Frânske flechtelingen. Hij kreeg thuis privee-ûnderwiis, en studeerde van 1763 tot 1766 [[wijsbegeerte]], natuerkunde, [[anatomy]], [[fysiology]], [[botany]] en [[skiekunde]] oan de [[Universiteit Leien]]. Op 12 juny 1766 promoveerde hij tot doctor in de [[filosofy]] op een proefskrift oer de [[fundamintele natuerkrêft|aantrekkingskracht]]. Nog datzelfde jaar werd hij [[heechlearaar]] natuerkunde en wijsbegeerte te [[Frjentsjer]], waar hij met grote gedrevenheid verder studeerde, colleges gaf en onderzoek deed. Daarbij ontwikkelde hij grote belangstelling voor de [[wetenschapsgeschiedenis]]. Zijn wetenschappelijke productie in Franeker was groot, en in 1776 won hij samen met [[Charles-Augustin de Coulomb|Charles Coulomb]] een internationale prijs van de Parijse [[Académie Royale des Sciences]] voor zijn werk op het gebied van [[ierdmagnetisme]], en de relatie tussen [[magnetisme]] en [[elektrisiteit]], een jaar later gevolgd door een prijs van de Academie van Beieren. In [[1785]] verhuisde Van Swinden van Frjentsjer naar [[Amsterdam]], waar hij hoogleraar werd aan het [[Athenaeum Illustre (Amsterdam)|Athenaeum Illustre]], en wijsbegeerte, wis-, natuur- en [[astronomy]] doceerde. Dat betekende niet alleen een verbetering van zijn financiële positie, maar hij kreeg ook meer aandacht voor maatschappelijke activiteiten.
 
Van Swinden voerde in Amsterdam onder andere de huisnummering in, had in 1795 de leiding over de eerste Amsterdamse [[volkstelling]], en was voorzitter van een commissie die in 1798 rapporteerde over de toestand van de volksgezondheid.
 
Hij maakte deel uit van de (internationale) commissie tot vaststelling van de [[meter]], die op initiatief van de Franse regering van november 1798 tot july 1799 in [[Parys]] confereerde, waarna hij zich beijverde om het [[metryk stelsel]] in Nederland ingevoerd te krijgen. Hij deed dat onder andere door het houden van lezingen voor het in 1777 opgerichte genootschap [[Felix Meritis]]. Deze werden in de tweedelige ''Verhandeling over volmaakte maaten en gewigten'' uit 1802 gebundeld.
 
Van Swinden was ook polityk actief: na de Franse inval in jannewaris 1795 werd hij een van de gedeputeerden van Amsterdam in de Vergadering der Provisionele Representanten van het Volk van Holland. In het najaar kwam er een tijdelijk einde aan zijn bijdrage aan de [[Bataafse Revolutie]], om vijf jaar later, van juny 1800 oant en mei septimber 1801 lid te worden van het Uitvoerend Bewind (dagelijks bestuur) van de [[Bataafske Republyk]]. Men hoopte dat de goede naam die Van Swinden in Frankrijk bezat gunstig zou zijn voor de betrekkingen van de Republiek met dat land.
 
Van Swinden was een van de meest vooraanstaande wetenschappers van zijn tijd en medeoprichter van het [[Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen#Koninklijk Instituut van Wetenschappen|Koninklijk Instituut van Wetenschappen]] (1808). Hij adviseerde tevens over de inrichting van het Nederlands geldstelsel.
 
Zijn advies over het guldenstelsel en zijn geschriften over de oude lengte- en oppervlaktematen in relatie tot het metrieke stelsel zijn later nog herdrukt. Zijn beschrijving van het [[planetarium]] van [[Eise Eisinga]] uit 1780 verscheen later in [[faksimilee]].
 
Het laboratorium van de dienst voor het ijkwezen, tegenwoordig het [[Nederlands Meetinstituut]], werd in 1971 naar hem [[Van Swinden Laboratorium]] genoemd. Daarnaast zijn er negen straten naar hem genoemd, waaronder drie in de [[Amsterdam]]se Dapperbuurt.
 
{{DEFAULTSORT:Swinden, Jean Henri van}}