Sistersjinzers: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
L Ieneach fan 'e Esk moved page Sistersjenzers to Sistersjinzers: "en" wurdt yn sokke posysjes "in" yn it Frysk
L red
Rigel 2:
[[Ofbyld:foundersofciteaux.jpg||thumb|De stifters fan Cîteaux: Robert fan Molesme, Sint Alberik, en Stefan Harding]]
[[Ofbyld:Abbaye de Cîteaux le bâtiment Lenoir.jpg|right|thumb|''Abdij fan Cîteaux'']]
De [[kleasteroarder]] fan '''SistersjenzersSistersjinzers''', '''Bernardinen''' is oprjochte yn it [[Frankryk|Frânske]] [[Abdij fan Cîteaux|Cîteaux]] yn [[1098]] troch [[Robert fan Molesme]]. De [[muonts]]en hiene wite klean, mar harren [[konversen]] wienen skier klaaid. Om't de konversen folle mear kontakt mei bûtensteanders hienen as de mûntsen krige de oarder sa ek de namme fan ''Skiere Mûntsen''. Yn de [[Skieringers en Fetkeapers|partijtiid]] waard sa de partij yn [[Fryslân]] dy't anneks wie mei de Bernardinen ta de "[[Skieringers]]".
 
== Skiednis ==
De oanlieding ta it stichtsjen fan de nije kleasteroarder wie de ferflakking yn de neifolging fan de [[Regel fan Benediktus]] yn de Frânse benediktinekleasters, benammen yn de [[Abdij fan Cluny]]. Nei de [[Latyn]]ske namme foar Citeaux - ''Cistercium'' - waarden dizze kleasterlingen sistersjenzerssistersjinzers neamd, de ''Saint ordre de Cîteaux'' ('Hillige oarder fan Citeaux').
 
Ien fan de dochterkleasters fan Cîteaux wie [[Abdij fan Clairvaux|Clairvaux]], dêr't yn [[1115]] in jonge Boergondyske ealman, Bernardus fan Fontaines, dy't trije jier dêrfoar mei in groep jonge famyljeleden yntreden wie, ta [[abt (abdij)|abt]] keazen waard. As [[Bernard fan Clairvaux]] waard hy in foaroansteand geastlike. De sistersjenzerssistersjinzers wurde dan ek wol ''bernardinen'' neamd, en de sistersjenzerinnensistersjinzerinnen ''bernardinessen''.
 
By de dea fan Bernard fan Clairvaux yn [[1153]] telde de oarder al mear as 300 kleasters, meastentiids yn ûnherberchsume streken, dêr't men libbe ûnder grutte ûntbearings. Dy geweldige ekspânsje sluet ek in begjin fan ferfal yn him en nei 1300 kaam in drege tiid. De froulju namen lykwols de fakkel oer en de 13e ieu wwaard de Gouden Ieu fan de monialen (= froulike oarderleden).
 
De sistersjenzerinnenabdijsistersjinzerinne-abdij fan [[Abdij fan Herkenrode|Herkenrode]] wie de earste en mei de tiid de grutste foar froulike sistersjenzerssistersjinzers. Wylst yn harren kleasters it ynderlik libben en de mystyk bloeiden, kamen de manljusabdijen ta rykdom, benammen besteande út grûneigendom troch lânûntginning. [[Muonts]]en fan de [[Abdij Us Leaffrou Ten Duinen]] yn [[Koksijde]] en de [[Abdij fan Boudelo]] yn [[Klein-Sinaai]] hawwe bygelyks grutte dielen fan it ''Lân fan Hulst'' yn [[Sieusk-Flaanderen]] ynpoldere. Yn [[Rotselaar]] stie de abdij [[Vrouwenpark]], dêr't ûnder oare de [[Béatrys]]leginde him ôfspilet.
 
Oan de ein fan de [[12e ieu]] waarden de earste sistersjenzerkleasterssistersjinzerkleasters yn Nederlân stifte. Troch de oarder waard yn Fryslân yn [[1165]] fan [[Clairvaux]] en de [[Abdij fan Riddagshausen]] út as earste it [[Kleaster Klaarkamp]] by [[Rinsumageast]] stifte.
 
De prealsucht naam, doe't de ekonomy yn West-Europa opbloeide, hieltiten gruttere foarmen oan (sjoch ek [[Habyt fan sistersjenzerinnensistersjinzerinnen]]). Omdat Jezus, neffens [[Evangeelje nei Matteüs|Matteüs]] 10:9, oer frijwillige earmoede fan syn apostels sprutsen hie, ûntstie tsjin dizze tastân protest dat liede ta de stifting fan herfoarmingsbewegingen binnen de oarder. Dizze rjochten har ûnder oare tsjin it ferskynsel, dat ynstee fan keazen abten saneamde 'commendataire abten' oan it haad fan it kleaster kamen. Sokke abten wienen persoanen dy't de abdij kocht hienen en dy't men eins nea seach yn it kleaster. Dat late ta geastlik ferfal, bygelyks omdat troch de ôfwêzigens fan in abt de regeltucht in soad te winskjen oerliet.
 
== Trappisten ==
Ofskieden fan de sistersjenzerssistersjinzers binne de [[trappisten]] - se libje neffens de strangere regel, de saneamde strikte observânsje, en foarmje in selsstannige oarder. Ek yn de sistersjenzersistersjinzer oarder kaam it sa stadichoan wer ta in stranger libben en in útwurke spiritualiteit. De beneaming trappisten is ôflieden fan it Frânske kleaster [[abdij Notre Dame de la Grande Trappe|La Trappe]] dêr't abt [[Jean de Rancé|Armand Jean le Bouthillier de Rancé]] yn [[1664]] strange regels ynstelde dy't op oare plakken neifolging krigen. Yn [[1892]] is foar de lêste kear besocht om sistersjenzerssistersjinzers en trappisten wer yn ien oarder te ferienjen, mar om'e nocht. In de [[Lege Lannen]] hawwe de trappisten de sistersjenzerssistersjinzers benefterlitten. Neist fiif trappistenkleasters ([[Berkel-Enschot]], [[Sundert (plak)|Sundert]], [[Diepenveen]], [[Echt (Limburch)|Echt]] en [[Tegelen]]) is der yn Nederlân mar ien sistersjenzerabdijsistersjinzerabdij, [[abdij Mariënkroon]] yn [[Nieuwkuijk]].
Frij bekend is ek de Belgyske [[abdij fan Westmalle|trappisten-abdij fan Westmalle]].