Kening Jan (toanielstik): ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
ynfoboks
Rigel 1:
{{Literatuer
[[File:Shakespeare's King John at Drury Lane Theatre.jpg|thumb|right|400px|De dea fan kening Jan, yn in opfiering fan it stik út [[1865]], yn it ''Drury Lane Theatre'' te [[Londen]].]]
| ôfbylding = First Folio, Shakespeare - 0322.jpg
| ôfbyldingstekst =
| ôfbyldingsbreedte = 200px
| titel = ''Kening Jan''
| oarspr. titel = ''King John''
| auteur = [[William Shakespeare]]
| taal = [[Ingelsk]]
| foarm = [[toanielstik]]
| sjenre = [[trageedzje]]
| skreaun = [[1590]]-er jierren
| 1e publikaasje = [[1623]], [[Londen]]
| 1e opfiering =
| oarspr. útjouwer =
| rige =
| foarich diel =
| folgjend diel =
| bondel = ''[[First Folio]]''
| prizen =
| ISBN =
| Fryske titel = ''Kening Jan''
| publikaasje = [[1965]], [[Drachten]]
| útjouwer = [[Fryske Shakespeare Stifting]]
| oersetter = [[Douwe Kalma]]
| prizen oers. =
| ISBN oers. =
}}
'''''Kening Jan''''', yn it oarspronklike [[Ingelsk]]: '''''King John''''' (folút eins: ''The Life and Death of King John'', "Libben en Dea fan Kening Jan"), is in [[toanielstik]] fan 'e hân fan 'e wiidferneamde [[Ingelân|Ingelske]] [[skriuwer]] en [[dichter]] [[William Shakespeare]]. It is yn prinsipe in [[trageedzje]], hoewol't it yn 'e tradysjonele yndieling fan Shakespeare syn wurk ûnder de [[Shakespeariaanske histoaryske stikken]] falt. Sa't de titel al oanjout, is dit stik basearre op it libben fan kening [[Jan fan Ingelân|Jan]] fan Ingelân, dy't regearre fan [[1199]] oant [[1216]], al hat it toanielstik net bot wei fan 'e histoaryske foarfallen. ''Kening Jan'' moat earne yn 'e 1590-er jierren skreaun wêze, mar it waard pas foar it earst útjûn as ûnderdiel fan 'e ''[[First Folio]]'', yn [[1623]]. De [[Frysk]]e oersetting fan [[Douwe Kalma]] ferskynde yn [[1965]].
 
Line 10 ⟶ 36:
It stik iepenet as kening Jan in Frânske gesant ûntfangt, dy't in ultimatum fan 'e Frânske kening [[Filips II fan Frankryk|Filips II]] oerbringt: Jan moat op slach en stel syn troan ôfstean oan syn omkesizzer [[Artur I fan Bretanje|Artur]], de wiere erfgenamt fan Richard Liuwehert, of oars sil it oarloch wurde tusken Ingelân en Frankryk. Jan leit dy eask fansels njonken him del, dat de oarloch brekt út. Kening Filips belegeret it stedsje Angiers, in ûnderdiel fan 'e Ingelske besittings yn Frankryk, en bedriget de ynwenners mei in bestoarming as se Artur net as harren hear erkenne. Dan arrivearret it Ingelske leger, dat de boargers fan Angiers mei in bestoarming bedriget as hja Jan net as harren hear erkenne. De stedsbewenners, dy't tusken de wâl en it skip driigje te kommen, sizze dat se de rjochtlike kening erkenne, wa't dat dan ek mar wêze mei.
 
[[File:FirstFolioKingJohn.jpg|thumb|left|200px|In [[faksimilee]] fan 'e earste side fan ''Kening Jan'', út 'e ''[[First Folio]]'' ([[1623]]).]]
Dêr hat fansels net ien wat oan, en guon eallju wolle dat Frankryk en Ingelân in ferbûn slute om mienriedich de rebelske stêd te straffen. De boargers fan Angiers stelle dan út dat Filips syn soan, de ''[[dauphin]]'' [[Loadewyk VIII fan Frankryk|Loadewyk]], mei Jan syn omkesizzer [[Blanche fan Kastylje|Blanche]] trouwe sil; troch dat houlik soe Jan syn gryp op 'e Ingelske troan fuortsterke wurde, wylst Filips fia de [[breidsskat]] it Frânske grûngebiet útwreidzje kinne soe. Hoewol't Artur en syn furieuze mem [[Konstânse fan Bretanje|Konstânse]] Filips derfan betichtsje harren yn 'e steek te litten, stimt de Frânske kening mei it foarstel yn, en fynt it houlik plak.
[[File:Shakespeare's King John at Drury Lane Theatre.jpg|thumb|rightleft|400px|De dea fan kening Jan, yn in opfiering fan it stik út [[1865]], yn it ''Drury Lane Theatre'' te [[Londen]].]]
 
Dan arrivearret [[kardinaal]] Pandolf út [[Rome (stêd)|Rome]] mei in formele beskuldiging dat kening Jan de [[paus]] oerhearrich west hat troch op eigen manneboet in [[aartsbiskop]] te beneamen. Jan wegeret it spul werom te draaien, en wurdt fan gefolgen [[ekskommunikaasje|ekskommunisearre]]. Pandolf wit dêrop de twifelige Filips te bepraten om in nije oarloch tsjin Ingelân te begjinnen. Mar it slagget de Ingelsen en feroverje Angiers, dêr't Artur yn harren hannen falt. Jan oarderet Hubert, in boarger fan Angiers, om Artur temûk út 'e ljochten te helpen, mar de rjochtskepene man kin himsels der net ta bringe. Jan syn eallju wolle dat er Artur frijlit, en Jan stimt dêr úteinlik yn ta, mar dan wurdt him de foet dwers set troch Hubert, dy't ferkundiget dat Artur dea is. De eallju, dy't miene dat Jan efter de dea fan syn omkesizzer sit, rinne oer nei Loadewyk, dy't ûnderwilens op oantrún fan Pandolf oan in ynfaazje fan Ingelân begûn is. Neitiid docht by in lulke konfrontaasje tusken de kening en Hubert bliken dat Artur noch libbet. Jan is dêr no feringele mei en stjoert Hubert nei syn eallju ta om it goede nijs buorkundich te meitsjen.
Line 23 ⟶ 49:
* {{Aut|Shakespeare, William}}, ''Shakespeare's Wurk Dl. V: Keningsstikken: Kening Richard II, Kening Jan, Kening Hindrik IV (1), Kening Hindrik IV (2), Kening Hindrik V, Kening Hindrik VIII'', Drachten, 1965 (Fryske Shakespeare Stifting), gjin ISBN.
* {{Aut|Ackroyd, Peter}}, ''The History of England, Volume I: Foundation'', Londen, 2011 (Pan Macmillan), ISBN 978-0 33 05 44 283.
----
Foar sekundêre boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/King_John_(play) ''Citations'' en ''References'', op dizze side].
}}