Genesis (bibelboek): ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
L Ieneach fan 'e Esk moved page Genesis (boek) to Genesis (bibelboek): better |
ynfoboks |
||
Rigel 1:
{{Literatuer
| ôfbylding = Gutenberg-Bibel Bd1 005 r Genesis.jpg
| ôfbyldingstekst =
| ôfbyldingsbreedte = 200px
| titel = ''Genesis''
| oarspr. titel = בראשית ("Ḇerešiṯ")
| auteur = anonimus
| taal = [[Hebrieusk]]
| foarm = [[non-fiksje]], [[proaza]]
| sjenre = [[religy|religiosa]]
| skreaun = 600 – 540 f.Kr.
| 1e publikaasje =
| 1e opfiering =
| oarspr. útjouwer =
| rige = [[Alde Testamint]]
| foarich diel = gjint (is 1e boek)
| folgjend diel = ''[[Exodus (bibelboek)|Exodus]]''
| bondel = [[Bibel]]
| prizen =
| ISBN =
| Fryske titel = ''Genesis''
| publikaasje = [[1943]], [[Haarlim]]
| útjouwer = [[Nederlands Bijbelgenootschap]]
| oersetter = [[G.A. Wumkes|G.A. Wumkes]] en [[E.B. Folkertsma|E.B. Folkertsma]]
| prizen oers. =
| ISBN oers. =
}}
'''''Genesis''''' (in [[Latyn]]ske namme dy't ûntliend is oan it [[Gryksk]]e '''Γένεσις''', ''Genesis'', dat "Oarsprong" betsjut), yn it oarspronklike [[Hebrieusk]]: '''בראשית''', '''''Ḇerēšiṯ''''' ("Yn [it] Oanbegjin"), is it earste boek yn sawol de [[joadendom|joadske]] as de [[kristendom|kristlike]] [[Bibel]]. Yn 'e joadske ''[[Tenach]]'' falt it ûnder de ''[[Torah]]'' (de "Leare" of "Wet"); yn it [[Alde Testamint]] fan 'e kristlike Bibel falt it ûnder de ''Wet''. ''Genesis'' beskriuwt de [[skeppingsferhaal|skepping fan 'e wrâld]], de [[Sûndfloed]] en it libben fan 'e [[aartsfaar]]s. Foar sawol joaden as kristenen leit it [[teology]]ske belang fan ''Genesis'' yn it "ferbûn" dat God slút mei syn "útkarde folk" (de neiteam fan 'e aartsfaars, oftewol de [[Joaden]]), en de bân dy't dêrtroch ûntstiet mei it Unthjitten Lân ([[Palestina]]). De kristlike teology ynterpretearret ''Genesis'' fierdersoan as in foarôftekening fan beskate krúsjale kristlike leauwenseleminten, yn it bysûnder de needsaak ta ferlossing en de ferfolling fan 'e ferbûnsôfspraken fan God troch de krusiging fan [[Jezus Kristus]] (wêrmei't de leauwenden fan harren sûndelêst ferlost wêze soene). Neffens de tradysje soe de [[profeet]] [[Mozes]] de [[skriuwer]] fan it boek wêze, mar yn wurklikheid is it skreaun troch in anonime auteur, dy't it optekene itsij krekt foàr, itsij ûnder de [[Babyloanyske Ballingskip]] (tusken likernôch 600 en 540 f.Kr.), wylst de definitive ferzje datearret fan 'e ein fan 'e Ballingskip of fan krekt dernei. De earste folsleine [[Frysk]]e oersetting fan ''Genesis'' stie yn 'e fertaling fan it Alde Testamint, fan dû. [[Geart Aeilco Wumkes]] en [[Eeltsje Boates Folkertsma]], dy't yn [[1943]] útkaam.
Yn ''Genesis'' wurdt beskreaun hoe't [[God]] yn it oanbegjin de wrâld skept en alles dat derop is, en as lêste de [[minske]], [[Adam]]. Om't Adam iensum is, makket God foar him in wêzen om him selskip te hâlden: de earste frou, [[Eva]]. Mar [[Adam en Eva]] binne oerhearrich en harkje nei de ynflústerings fan 'e [[duvel]] en wurde dêrom ferdreaun út it [[Hôf fan Eden]]. Fan harren soannen slacht ien, [[Kaïn]], in oaren, [[Abel]], út oergeunstigens dea, mar de neiteam fan 'e trêde soan, [[Set]], befolket de [[ierde]]. As de minsken har op 'e nij fan God ôfkeare, roeget er harren út mei de [[Sûndfloed]], mar bewissiget dêrby dat ien man, [[Noäch]], en syn famylje it oerlibje. In fiere neikommeling fan [[Sem]], ien fan 'e soannen fan Noäch, is [[Abraham]], de earste fan 'e [[aartsfaar]]s, dy't op oanwizings fan God syn heitelân ferlit om him yn it Unthjitten Lân fan [[Kanaän]] te fêstigjen. Abraham syn soan [[Izaäk]], de twadde fan 'e aartsfaars, lit syn frou [[Rebekka]] út syn heite lân fan komôf helje en kriget mei har de tsierende twillingsoannen [[Jakob (aartsfaar)|Jakob]] en [[Ezau]].
[[Ofbyld:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 018.png|left|thumb|300px|[[Noäch]] en syn gesin komme nei de [[Sûndfloed]] út 'e arke ([[houtfyk]] nei in skilderij fan [[Julius Schnorr von Carolsfeld]] ([[1794]]-[[1872]]).]] Jakob, de trêde en lêste aartsfaars, hellet syn froulju, de susters [[Léa]] en [[Rachel]], en syn byfroulju, de [[slavernij|slavinnen]] [[Bilha]] en [[Silpa]], ek wer út syn pake' âlde heitelân en set by harren de stamheiten fan 'e tolve stammen fan [[Israel (keninkryk)|Israel]] oan: [[Rûben (soan fan Jakob)|Rûben]], [[Simeön (soan fan Jakob)|Simeön]], [[Levy (soan fan Jakob)|Levy]], [[Juda (soan fan Jakob)|Juda]], [[Dan (soan fan Jakob)|Dan]], [[Naftaly]], [[Gad (soan fan Jakob)|Gad]], [[Azer]], [[Issaskar]], [[Sebûlon]], [[Joazef (soan fan Jakob)|Joazef]] en [[Benjamin (soan fan Jakob)|Benjamin]]. De leaflingssoan fan Jakob is lykwols Joazef, dy't mei syn waanwiis hâlden en dragen syn tsien âldere bruorren betiden alhiel breinroer makket. Uteinlik ferkeapje se him oan in selskip slavekeaplju, wylst se foar harren heit oer úthâlde dat er deade wurden is troch in wyld bist. Joazef bedarret yn [[Egypte]], dêr't er it troch yngripen fan God bringt ta ûnderkening fan 'e [[farao]]. As der in hongersneed oer it lân Kanaän komt, wurde Jakob en syn hiele famylje rêden troch Joazef, dy't harren asyl ferlient om utens yn Egypte. De earste Fryske oersetting út ''Genesis'' liket de fertaling fan ''Gen.'' 24:1-67 west te hawwen, dy't yn [[1762]] fan 'e hân fan [[Ysaks Bootschen]] ferskynde yn it boek ''Genesis Vjouwer Ves 1'' fan [[Bernardus Albertus Fabricius]]. Yn [[1856]] ferskynde yn it blêd ''Iduna'' anonym in nijmakke [[Aldfrysk]]e oersetting fan ''Genesis 1'' ûnder de titel ''Dat Foarste Haedstik fon Genesis (Prôve fon aldfrîske boekstoyinge)''. En dû. [[Geart Aeilco Wumkes]] joech yn [[1919]], yn syn ''Ut 'e Heilige Dobbe'', û.m. oersettingsfragminten fan eigen hân fan ''Genesis'' 1:1-13, 18:22b-33 en 49:22-26 út. De earste folsleine útjefte fan ''Genesis'' stie yn it Alde Testamint fan Wumkes en [[Eeltsje Boates Folkertsma]], dêr't dy yn [[1943]] de earste Fryske bibeloersetting mei foltôgen. Om't sawol [[teolooch|teologen]] as [[taalkundige]]n beswieren tsjin 'e fertaling Wumkes-Folkertsma hiene, waard fan [[1966]] ôf wurke oan in nije bibeloersetting, dy't yn [[1978]] útkaam as de [[Nije Fryske Bibeloersetting]] (mei stipe fan 'e provinsje [[Fryslân]], it ''[[Nederlands Bijbelgenootschap]]'' te [[Haarlim]] en de ''[[Katholieke Bijbelstichting]]'' te [[Bokstel]]). Dat is de fertaling dy't noch altiten yn gebrûk is, yn 'e foarm fan 'e trêde, ferbettere druk fan [[1995]]. De oersetting fan ''Genesis'' waard dêrby dien troch dû. F.D. Dijkstra, dy't op taalkundich mêd ûnderstipe waard troch sawol [[Ulbe van Houten]] as H. Twerda.
Line 12 ⟶ 41:
* ''Bibel'' (oers. G.A. Wumkes en E.B. Folkertsma), Haarlim, 1943, sûnder ISBN.
* ''Bibel'' (Nije Fryske Bibeloersetting), Haarlim/Bokstel, 1978 (Nederlands Bijbelgenootschap/Katholieke Bijbelstichting), ISBN 9 06 12 60 817.
----
Foar sekundêre boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Book_of_Genesis ''References'' en ''Bibliography'', op dizze side].
}}
Line 18 ⟶ 49:
[[Kategory:Alde Testamint]]
[[Kategory:Bibel]]
[[Kategory:Joadske literatuer]]
[[Kategory:Kristlike literatuer]]
| |||