Numeri: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
Nije Side: thumb|right|300px|[[Bileäm, syn ezel en de ingel fan God (in yllústraasje út 'e ''Neurenberchske Kronyk'', út 1493.]] '''''... |
ynfoboks, boarnen |
||
Rigel 1:
{{Literatuer
| ôfbylding =
| ôfbyldingstekst =
| ôfbyldingsbreedte =
| titel = ''Numeri''
| oarspr. titel = במדבר ("Ḇamidḇar")
| auteur = anonimus
| taal = [[Hebrieusk]]
| foarm = [[non-fiksje]], [[proaza]]
| sjenre = [[religy|religiosa]]
| skreaun = [[6e ieu f. Kr.]]
| 1e publikaasje =
| 1e opfiering =
| oarspr. útjouwer =
| rige = [[Alde Testamint]]
| foarich diel = ''[[Leviticus]]''
| folgjend diel = ''[[Deuteronomium]]''
| bondel = [[Bibel]]
| prizen =
| ISBN =
| Fryske titel = ''Numeri''
| publikaasje = [[1943]], [[Haarlim]]
| útjouwer = [[Nederlands Bijbelgenootschap]]
| oersetter = [[G.A. Wumkes|G.A. Wumkes]] en [[E.B. Folkertsma|E.B. Folkertsma]]
| prizen oers. =
| ISBN oers. =
}}
'''''Numeri''''' (in [[Latyn]]ske namme dy't in oersetting is oan it [[Gryksk]]e '''Ἀριθμοί''', ''Arithmoi'', dat "Nûmers" of "Getallen" betsjut), yn it oarspronklike [[Hebrieusk]]: '''במדבר''', '''''Ḇamidḇar''''' ("Yn de Woastyn"), is it fjirde boek yn sawol de [[joadendom|joadske]] as de [[kristendom|kristlike]] [[Bibel]]. Yn 'e joadske ''[[Tenach]]'' falt it ûnder de ''[[Torah]]'' (de "Leare" of "Wet"); yn it [[Alde Testamint]] fan 'e kristlike Bibel falt it ûnder de ''Wet''. ''Numeri'' beskriuwt hoe't de [[Israeliten]] nei fjirtich jier yn 'e woastyn omdoarme te hawwen einlik oan 'e grinzen fan it Unthjitten Lân fan [[Kanaän]] komme te stean. It boek is dêrmei de hichtepunt fan 'e úttocht út Egypte (beskreaun yn ''[[Exodus]]'') en it ferbûn dat [[God]] mei de [[aartsfaar]]s oangien wie (yn ''[[Genesis]]''). Neffens de tradysje soe de [[profeet]] [[Mozes]] de [[skriuwer]] fan it boek wêze, mar út 'e tekst kinne bibelwittenskippers opmeitsje dat it pas nei de ein fan 'e [[Babyloanyske Ballingskip]], yn 538 f.Kr., troch in preesterlike redigearring syn úteinlike foarm krigen hat. Dêrfoar wie der nei gedachten al ieuwenlang oan wurke troch in opienfolging fan skriuwers. De âldste tekstlaach, dy't de [[Jahwist]] neamd wurdt, datearret mooglik út it regear fan 'e [[Israel (keninkryk)|Israelityske]] kening [[Salomo]], om 950 f.Kr. hinne. De earste folsleine [[Frysk]]e oersetting fan ''Numeri'' stie yn 'e fertaling fan it Alde Testamint, fan dû. [[Geart Aeilco Wumkes]] en [[Eeltsje Boates Folkertsma]], dy't yn [[1943]] útkaam.
''Numeri'' giet fierder dêr't ''[[Exodus]]'' ophold, te witten by de berch [[Sinaï (berch)|Sinaï]], yn 'e [[Sinaï]]-woastyn, dêr't de [[Israeliten]], de neikommelingen fan 'e [[aartsfaar]]s, oankommen wiene nei harren úttocht út [[Egypte]]. Nei't der in folkstelling holden is, tsjogge se op nei it Unthjitten Lân fan [[Kanaän]], mar as se dêr oankomme, berjochtsje harren spionnen dat it lân bewenne wurdt troch mânske lju, goed bewapene en wenjend yn sterke stêden. De moed ûntsinkt it folk, en hja wegerje it lân yn te gean. Dêrop moatte se as straf fan God fjirtich jier yn 'e woastyn omdoarmje, oant de wegereftige generaasje útstoarn is en harren bern it Unthjitten Lân taparte krije sille.
[[Ofbyld:Nuremberg chronicles f 30r 2.png|thumb|left|300px|[[Bileäm]], syn ezel en de [[ingel]] fan God (in yllústraasje út 'e ''[[Neurenberchske Kronyk]]'', út [[1493]].]] Nei fjirtich jier fan omdoarmings yn 'e Sinaï keart yndie in nije generaasje Israeliten werom dat út nei it Unthjitten Lân. Underweis dêrhinne ferslane se efterinoar de [[Kanaäniten|Kanaänityske]] kening fan [[Arad (stêd yn Kanaän)|Arad]], de [[Amoriten|Amorityske]] kening [[Sichon fan Chesbon|Sichon]] fan [[Chesbon]] en kening [[Og fan Bazan|Og]] fan [[Bazan]]. Dêrop lit [[Balak fan Moäb|Balak]], de kening fan 'e [[Moäbiten]], dy't him troch dy flugge opmars bedrige fielt, de [[profeet]] [[Bileäm]] roppe om 'e Israeliten te ferflokken, mar God stjoert in [[ingel]] om Bileäm ûnderweis te deadzjen. De ezel fan 'e profeet is de iennichste dy't de ezel gewaarwurde kin, en eltse kear as de ingel risselwearret om syn master dea te dwaan, wykt de ezel, ta Bileäm syn argewaasje, fan it paad ôf. Uteinlik jout God de ezel de macht om te sprekken, sadat er syn master it leksum lêze kin. Dan pas begrypt Bileäm wat der oan 'e hân is, en ynstee fan 'e Israeliten te ferflokken, sprekt er in seine oer harren út. ''Numeri'' einiget as de Israeliten oan 'e grinzen fan Kanaän steane. [[Gerben Colmjon]] sette yn [[1863]] in fragmint út ''Numeri'' oer yn it Frysk (''Num.'' 6:24-26), dat útjûn waard as taheakke by dy syn ''Beknopte Friesche Spraakkunst''. Yn [[1919]] joech dû. [[Geart Aeilco Wumkes]] yn syn ''Ut 'e Heilige Dobbe'', û.m. in oersettingsfragmint fan eigen hân fan ''Numeri'' 24:5-9 út. De earste folsleine útjefte fan ''Numeri'' stie yn it Alde Testamint fan Wumkes en [[Eeltsje Boates Folkertsma]], dêr't dy yn [[1943]] de earste Fryske bibeloersetting mei foltôgen. Om't sawol [[teolooch|teologen]] as [[taalkundige]]n beswieren tsjin 'e fertaling Wumkes-Folkertsma hiene, waard fan [[1966]] ôf wurke oan in nije bibeloersetting, dy't yn [[1978]] útkaam as de [[Nije Fryske Bibeloersetting]] (mei stipe fan 'e provinsje [[Fryslân]], it ''[[Nederlands Bijbelgenootschap]]'' te [[Haarlim]] en de ''[[Katholieke Bijbelstichting]]'' te [[Bokstel]]). Dat is de fertaling dy't noch altiten yn gebrûk is, yn 'e foarm fan 'e trêde, ferbettere druk fan [[1995]]. De oersetting fan ''Numeri'' waard dêrby dien troch dû. [[Bernard Smilde]], dy't op taalkundich mêd ûnderstipe waard troch sawol [[Ulbe van Houten]] as H. Twerda.
Line 12 ⟶ 41:
* ''Bibel'' (oers. G.A. Wumkes en E.B. Folkertsma), Haarlim, 1943, sûnder ISBN.
* ''Bibel'' (Nije Fryske Bibeloersetting), Haarlim/Bokstel, 1978 (Nederlands Bijbelgenootschap/Katholieke Bijbelstichting), ISBN 9 06 12 60 817.
----
Foar sekundêre boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Book_of_Numbers ''References'' en ''Bibliography'', op dizze side].
}}
Line 18 ⟶ 49:
[[Kategory:Alde Testamint]]
[[Kategory:Bibel]]
[[Kategory:Joadske literatuer]]
[[Kategory:Kristlike literatuer]]
| |||
