|
'''Kening''' is nei [[keizer]] de heechste [[Foarst (hearsker)monarchy|foarst]]like [[adel|titel]],. en meiMei dizze titel wurdt it (manlik) steatshaad fan in [[monargy|keninkryk]] oantsjutten. It froulike ekwivalint wurdtfan de titel is ''[[keninginne (titel)|keninginne]]''. Ofhinklik fan de definysje fan [[ealju]] kin de kening de heechste ealman yn in lân wêze, of dejinge dy't sizzenskip oer alle ealju neamdhat.
== Oarsprong ==
Histoarisk waard by guon [[stam (antropology)|stammen]] en [[folk]]en de titel fan ''kening'' jûn oan de heechste gesachsdrager. Oarspronklik waard de kening fakentiids keazen, mar geandewei waard de titel erflik. Faak wurdt in keninkryk oantsjutten as [[monargy]]. Al is in keninkryk in monargy, net elke monargy hat in kening of keninginne as steatshaad: yn [[Monako (lân)|Monako]] en [[Lychtenstein]] wurdt de funksje fan steatshaad waarnommen troch in [[foarst (hearsker)|foarst]] en yn [[Lúksemboarch|Gruthartochdom Lúksemboarch]] troch in [[gruthartoch]].
Histoarysk hienen de [[Germanen|Germaanske]] keningen de kombinearre funksje fan foarsitter by folksgearkomsten, hegepriester by offers en militêr lieder by kriich. Nei alle gedachten hat dit ea in net-erflike funksje west, mar yn histoaryske tiden wie de titel erflik, al moast it folk de opfolging al goedkarre. De heechste hearskers yn oare kultueren hienen net krekt deselde funskjes, mar hja wurde oan de keningen lyksteld.
Yn oarsprong droegen de keningen as [[Kroan (heraldyk)|kroan]] op harren [[Helm (kopdeksel)|helmen]] in gouden bân dy't fan boppen mei blêdfoarmige opstandings fersierd wie. De Nederlânske [[Keningskroan]] waard yn [[1816]] fêststeld by Keninklik Beslút of kabinetsoarder (24.6.1816 nr. 77).
Omdat de kening de heechste persoan fan it lân is makket hy ''gjin'' diel út fan de [[adel]], mar stiet hy der boppe.
==Nederlân==
Yn [[Nederlân]] bestiebestiet de titel fansûnt [[1815]]. Yn [[1813]], doe'twaard de [[soevereiniteit]] opdroegen waard oan Willem Frederik, [[Prins]] fan [[Oranje-Nassau]],. oftewolHy dêrneiwie Keningdoe [[WillemSoeverein IFoarst fan de Nederlannen|Willem I fan Nederlân]] neamd. Earst fierde Willem I de titel fan ''Soevereine [[Foarst (hearsker)|Foarst]]''VI, mar nei de feriening mei [[BelgiëBelgje]] op it [[Kongres fan Wenen]] mochtwaard Willemer yn [[1815]] nei in muoisume lobby oerhelle de titel 'Kening' drageoan te nimmen. Hjirmei waard er Kening [[Willem I fan Nederlân]].
Nederlân wordt al sûnt mear as 100 jier regeard troch in keninginne, omdat de âldsten yn de directe line al trije kear froulju wiene. Yn Nederlânde hjitNederlândske grûnwet komt de term ''Keninginne'' foar in regearjende foarst lykwols net foar, dat formeel binne hja kening. Om dizze reden is de man fan de keninginne de [[prins-gemaal]].; Formeelhy iskin [[Beatrixgjin fan''kening'' dewêze Nederlanden|Keninginnewant Beatrix]]dat is de hjoeddeiske [[keningtitel fan desyn Nederlannen]],frou. omdatOarsom wurdt de Nederlândskefrou grûnwetfan dein termmanlike kening al ''Keninginnekeninginne'' foar in regearjende foarst net kenneamd.
De Nederlânske [[Keningskroan]] waard yn [[1816]] fêststeld by Keninklik Beslút of kabinetsoarder (24.6.1816 nr. 77). Oars as by it ynstallearen fan de measte oare foarsten, wurdt de Nederlânske kening net kroant mei de kroan. Ommers, yn it [[Plakkaat fan Ferlating]] hawwe de Nederlannen steld dat de kening it folk tsjinnet; dêrby past net in ynhuldiging wêrby de kening troch de kroaning boppe it folk plaatst wurdt.
==Belgje==
Nei de omwinteling fan [[1830]], en dêrby de stifting fan [[Belgje]] as soeverein lân, wurdt Belgje oant hjoed de dei regeard troch keningen. Door de strikte tapassing fan de [[Salyske Wet]] gie oant [[2003]] de grûnwetlike macht fan de kening by erfopfolging oer op de wettige, natuerlike en manlike neisieten fan S.M. [[Leopold I fan Belgje|George Christiaan Frederik fan Saksen-Coburg-Gotha]] (Kening [[Leopold I fan Belgje]]). Yn [[1992]] is de [[Grûnwet]] lykwols oanpast wêrtroch't froulju ek opfolgje kinne. Sûnt [[1993]] regeart [[Kening Albert II]] dy't syn broer [[Kening Boudewyn|Boudewyn]] opfolge na syn dea.
Mear ynformaasje ûnder [[Belgyske monargy]].
== Jeropeeske keninkriken ==
Troch de tiid hinne hat Jeropa ferskate keninkriken kend,; guon binne ferdwûn troch ferovering, oare troch fúzje en wer oaren troch revolúsje.
===hjoeddeiskeHjoeddeiske keninkriken ===
Hjoed de dei had Jeropa de neikommende keninkriken:
* [[Belgje]]
* [[DenemarkenDenemark]]
* [[Grut-Brittanje]]
* [[Nederlân]]
* [[Noarwegen]]
* [[Spanje]]
* [[Feriene Keninkryk]]
* [[Sweden]]
=== eartiidskeEardere keninkriken ===
Hjoed de dei hat Jeropa de neikommnde lannen dit earder keninkriken wienen:
* [[Frankryk]]
* [[Grikelân]]
* [[Joegoslaavje]]
* [[Roemeenje]]
===Jeropeeske keninkriken út eardere perioades ===
Yn it ferline wienen der yn Jeropa de neikommende keninkriken dy't no net mear as lannen besteane. Guon dêrfan binne:
* [[ Keninkryk Boergonje|Boergonje]] ▼* [[Hillige Roomske Ryk]] fan de Dútske naasje
* [[Navarra (lân)|NavarraHongarije]]
* [[Ingelân]]
* [[Poalen]]
* [[HongarijeSkotlân]]
▲* [[Keninkryk Boergonje|Boergonje]]
==sjoch ek :==
* [[list fan keningshuzen]]
* [[list fan fallen keningshuzen]]
{{Monarchnavigatie}}
[[kategory:Steatshaad]]
[[kategory:Kening]]
[[af:King]]
[[it:Re]]
[[ja:国王]]
[[la:Rex]]]
[[nl:Koning]]
[[no:Konge]]
| 