Bern (persoan): ferskil tusken ferzjes

Yn de puberteit binne der in soad feroarings op [[Biogemy|biogemysk]] nivo mei gefolgen foar lichaamlike skaaimerken en emoasjonele en sosjale ûntwikkeling. By in puber begjinne de [[Fuortplanting (biology)|fuortplantingsorganen]] te wurkjen en komme ûnder ynfloed fan [[Hormoon|hormonen]] de [[sekundêre geslachtsskaaimrken]] ta ûntwikkeling. Dit is de perioade wêryn de puber fan alles ûntdekt, kwa [[seksualiteit]], en nei in partner (freontsje) omsjocht. [[TelevyzjeTelefyzje]], [[ynternet]] en lêsblêden spylje yn dy syktocht in grutte rol. Ek krije pubers in saneamde [[groeispurt]] wêrtroch't se folle hurder groeie as foar de puberteit. Yn westerske lannen folgje pubers meastal ûnderwiis oan in middelbere skoalle, bygelyks beropsûnderwiis of algemien fuortset ûnderwiis. Guon pubers hawwe foar it earst in baan of fakânsjewurk (bygelyks krantebesoarger, fakkefullers yn in supermerk) om jild te ferrtsjinjen.

Lykas al bliken docht út de needsaak de rjochten fan it bern te beskriuwen, wienen dizze net altiten fanselssprekkend. Ut de [[MidsieuwenMidsiuwen]] is bekend dat bern net oars sjoen waarden as lytse folwoeksenen. Ut de tiid fan de [[yndustriële revolúsje]] is bekend dat bern as folweardige arbeidskrêften ynsetten waarden, wat oars yn in sommige lannen noch altiten bart. De moderne opfetting oer de ûntwikkelingsstadia fan it bern binne ûntstien yn de rin fan de foarrige ieuiuw. De biografy fan [[Constantijn Huygens]] en syn broer Maurits sketst bygelyks in heul oar opfiedingsbyld: in strikt en yntensyf opliedingsprogramma fan lyts ôf oan mei net folle romte om frij te boartsjen.