Lûanda: ferskil tusken ferzjes

| namme = LuandaLûanda

| namme bestjoerlike ienheid 1= LuandaLûanda

'''LuandaLûanda''' (eartiids '''Loanda''') is de grutste stêd en haadstêd fan [[Angoala]]. It is fêstige oan de kust mei de [[Atlantyske Oseaan]] en foarmet it bestjoerlik sintrum fan Angola. It hat in wichtige seehafen en it tal ynwenners wie yn [[1995]] likernôch 3 miljoen. LuandaLûanda is ek haadstêd fan de provinsje LuandaLûanda. De ynternasjonale lofthaven fan LuandaLûanda is Lofthaven Quatro de Fevereiro

LuandaLûanda is diele yn twa parten, Baiksa (âlde stêd) en Sidadealta (nije part fan de stêd). Baiksa is situearre njonken de haven en hat smelle strjitten en âlde koloniale wennings.

[[Ofbyld:LuandaJuin2005-1-br.jpg|thumb|250px|left|LuandaLûanda yn 2005]]

LuandaLûanda waard yn [[1575]] stifte troch de Portugese [[ûntdekkingsreizger]] [[Paulo Dias de Novais]] as ''São Paulo de LuandaLûanda''. Yn [[1618]] waard de festing Fortaleza Sao Pedro da Barra boud en yn [[1634]] waard de festing Fortaleza de Sao Miguel foltôge. De stêd hat sûnt [[1627]] it bestjoerlik sintrum fan Angoala west, útsein de perioade [[1640]] oant [[1648]]. Yn 1640 waard LuandaLûanda ferovere troch in float fan de Nederlânske [[Westyndyske Kompanjy]], laat troch [[Cornelis Jol]]. De delsetting hjitte doe [[Fort Aardenburg]]. Dat fort wie doe part fan de Nederlânske [[Loango-Angoala kust]]. Yn 1648 feroveren de Portugezen it gebiet op'en nij.

Fan likernôch 1550 oantt 1850 wie LuandaLûanda in sintrum fan [[slavehannel]] nei [[Brazylje]], ek in Portugeeske koloanje. Yn de [[17e iuw]] waarden de slaven foar de LuandamerkLûandamerk oanlevere troch de Imbangala en har rivalen de Mbundu. Yn de 50er jierren fan dy iuw waarden jierliks tusken de 5000 oant 10.000 slaven ferkocht. Om 1850 hinne wie LuandaLûanda ien fan de grutste en bêst ûntwikkele Portugeeske stêden bûten Portugal sels; dêr sieten is soan hannelsûndernimmingen, dy't produkten sa as palm- en pindaoalje, was, kopal, hout, ivoar, katoen, kofje, kakao en noch in protte oare saken ekspotearren. Teffens begûn doe de pleatslike produksje fan mais, droege fleis, tabak en kassavemoal op gong te kommen.

Doe't Angoala yn [[1975]] ûnôfhinklik waard, ferfarde in grut part fan de Portegeeske befolking út LuandaLûanda, dat doe al in moderne stêd wurden wie. Dy lju waarden ferfongen troch grutte oantallen [[Kuba]]nen. In protte dêrfan wienen militêren. LuandaLûanda is de sit fan roomsk-katolieke [[aartsbiskop]]. Ek de Universiteit fan Angoala en it paleis fan de [[gûverneur]] binne dêr festige.

In tredde part fan Angoala har befolking wennet yn LuandaLûanda, 53 % dêrfan libbet anno 2009 yn earmoed.