Fryske Wâlden: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
foto
No edit summary
Rigel 1:
[[Ofbyld:Houtwâl Twizel 2.jpg|right|thumb|250px|Houtwâl yn de Wâlden]]
De '''Fryske Wâlden''' (meast koartwei ''De Wâlden'' neamd) is in streek yn it easten fan [[Fryslân]] mei in eigen karakter dat net foarme is troch see of troch lânwinst op de see. Ta De Wâlden wurde ornaris de gebieten fan de gemeenten [[Kollumerlân]], [[Dantumadiel]], it grutste part fan [[Tytsjerksteradiel]] (súdlik fan de [[Wâldwei]]), [[Achtkarspelen]], [[Opsterlân]], [[Smellingerlân]] en it noardlik part fan [[Eaststellingwerf]] rekkene. Ek in grut part fan de [[Grinslân|Grinslanner]] gemeente [[Gruttegast (gemeente)|Gruttegast]] heart lânskiplik, etnografysk, kultureel en taalkundich ta de Fryske Wâlden.
 
De Wâlden binne it gebiet fan ien fan de grutte [[Frysk]]e dialekten: it Wâldfrysk. Ek fierders binne der kulturele ferskillen mei de oare parten fan Fryslân.
Rigel 6:
==Skiednis==
[[File:Friese rood bonte koeien in de Friese Wouden.jpg|thumb|250px|[[Frysk readbûnt]]e kij yn de Wâlden]]
De earste delsettings yn de noardlike wâlden stamje fan foar [[1200]], dedy omkritenkriten wienen tinbefolke. Yn de [[Midsiuwen]] waard ûnder lieding fan de [[kleaster]]s begûn mei it stekken fan [[turf (brânstof)|turf]] foar brânstof wêrby't allinnich de lege [[feanleechfean]]gebieten ôfgroeven waarden. Troch de kleasters waard ek in soad woestewoaste grûn yn kultuer brocht.
 
Nei de skieding mei [[Spanje]] kamen de Hollânske steden ta bloei en nei [[1580]] naam de fraach nei turf hiel bot ta, dêr't in protte jild mei fertsjinne waard. Fral de [[eallju|aadlike]] famyljes hawwe hjirby in wichtige rol spile.
 
De heidefjilden wienen skrale sângrûnen. Mei de komst fan [[keunstdong]] om-ende-by 1900 waarden dy ynienen wol ynteressant. Yn inkele desinnia waard it meastepart fan de heidefjilden yn kultuer brocht.
 
== Lânskip ==
It gebiet leit meast heger as it noarden en westen fan de provinsje, en bestiet út sân- en feangrûn. De Fryske wâlden lizze oan de noardwestside fan it [[Drintsk Plato]] en troch beken en rivierkes binne brede beekdellings ûntstien, fan inoar skieden troch sânrêgen. De streek hat har namme te tankjen oan de protte bosken en houtwâlen, mar tsjintwurdich wol dat net sizze dat "wâld" in boskgebiet is, it is mear in gebiet mei leech hout. De houtwâlen om de greiden en ekers soargje foar it karakteristike lytsskalige [[kûlisselânskip]]. Fierders falle de lytse pleatskes op. De foar Fryslân sa typyske terpebou ûntbrekt yn'e wâlden;.
 
== Befolking==