Latyn: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
kasus > namfal |
LNo edit summary |
||
Rigel 1:
{{Universele ynfoboks taal
'''It Latyn''' (Latyn: ''Latina'') is in âlde (en no deade) taal út de grutte [[Yndo-Jeropeeske talen|Yndo-Jeropeeske]] taalfamylje, dy't ta de [[Italjaansk]]e tûke fan 'e stambeam beheart. It '''Latyn''' wie de taal fan de [[Romeinen]] en wie om de jiertelling hinne de wichtichste taal yn it [[Middellânske-See]]gebiet. ▼
| eigen namme = Lingua latīna
| skrift = [[Latynske alfabet]]
| offisjele status = [[Fatikaanstêd]]
}}
▲'''It Latyn''' (Latyn: ''
== Skiednis fan de taal ==
Line 5 ⟶ 10:
De âldste Latynske tekst datearret nei gedachten út de 7e iuw of 6e iuw f.Kr. Yn dy iere tiid waard Rome sterk beynfloede troch de [[Etrusken]], it oanbuorjende folk dat in grut gebiet bewenne benoarden Latium. De Romeinske religy en boukeunst bygelyks binne hiel bot inte op Etruskyske foarbylden. Ek it klassike Latynsk alfabet is basearre op it Etruskysk alfabet (dat op har beurt wer fan it [[Gryksk|Gryksk alfabet]] ôflaat wie). Wat de taal sels oangiet hat it Etruskysk net folle ynfloed hân op it Latyn, útsein inkele lienwurden, dêr't ''persona'' (masker) it bekendste fan is: it wurd dêr't it Fryske ''persoan'' wer fan ôflaat is.
Yn de rin fan de [[2e iuw f.Kr.]] waard it Latyn stadichoan de literêre taal sa as wy dy tsjintwurdich kinne; de taal waard normaliseare, krige in konservative ynslach en yn de sinbou waard systematysker. De ôfstân ta de omgongstaal, dy't ''folkslatyn'' of [[fulgêr Latyn]] neamd wurdt, naam dêrtroch hiel bot ta. Benammen [[Marcus Tullius Cicero|Sisero]] en [[Julius Caesar|Caesar]] hawwe yn de 1e iuw f.Kr. de toan set foar it klassike Latyn.
Trochdat Latyn de taal fan de [[Roomsk-Katolike Tsjerke|tsjerke]] woarn waard, en de mûntsen yn de [[Midsiuwen]] de wichtichste wittenskippers wienen, waard it Latyn ek ta de taal fan de wittenskip. Nei't de [[universiteit]]en oergongen op de lânstaal hie it dy rol net mear, mar ek no noch wurdt Latyn yn ferskate lannen noch as skoallefak ûnderwiisd, lykas bygelyks yn [[Nederlân]] op de [[middelbere skoalle]]. De taal wurdt ûnder oaren ek noch brûkt by it takennen fan nammen foar planten en bisten.
Line 11 ⟶ 16:
Troch de iuwen, it Latyn seach syn útspraak yn ferskillende soarten ferbrutsen. Dêrom fint men no in konflikt tusken de oarspronklike útspraak en de ''Tsjerkeútspraak'' fan hjoeddei.
It grutste ferskil tusken de twa wurdt sjoen yn 'e útspraak fan letters 'C' en 'G', as hja foar in 'E' as in 'I' komme. Yn de Tsjerkeútspraak dy klinke as '''tsj''' en '''dzj''', mar yn 'e oarspronklike taal, hja wurde altyd allinne as '''k''' en '''g''' heard.
Latyn is in taal dy't ryk mei [[namfal]]len is, en dêrom hawwe tiidwurden [[ferfoeging]], as ek de haadwurden [[ferbûging]] hawwe. Yn 'e betide iuwen [[Anno Domini (Nei Kristus)|n.Kr.]] wie it Latynsk in grutte fiertaal foar it oerbringen tusken minsken yn hiel Jeropa.
| |||