|
[[File:Sabre bayonette carabine.jpg|thumb|Stek-, slach- en sjitwapens]]
{{Oar|it stik ark wêrmei't men in oar geweld oandwaan kin|wapen (betsjuttingsside)}}
In '''gefjochtswapen''' is in stik ark dat brûkt wurdt om minsken, bisten of foarwerpen te ferwûnjen/beskeadigjen of te deadzjen. It kin brûkt wurde as oanfals- of ferdigeningsmiddel. Al sûnt it begjin fan de minsklike skiednis hawwe minsken wapens brûkt foar de [[jacht (aktiviteit)|jacht]], [[selsferdigening]] en [[oarloch]]sfiering.
In '''wapen''' is in stik [[ark]] dat brûkt wurdt om [[minske]]n en/of [[bist]]en te ferwûnjen en/of te deadzjen en om foarwerpen te skansearjen. It kin brûkt wurde foar [[oanfal]] of [[ferdigening]]. Al sûnt de ierste [[skiednis]] hawwe minsken wapens brûkt foar de [[jacht (aktiviteit)|jacht]], [[selsferdigening]] en [[oarloch]]sfiering. Wapens kommme foar yn alle soarten en mjitten. Se kinne tige ienfâldich en spotgoedkeap wêze, lykas in [[hout]]ene [[kneppel]] of in [[slinger]], mar ek [[technology|heechtechnologysk]] en rottekrûddjoer, lykas in [[krúsraket]] of in [[tank]]. Hast alle hurde, skerpe, stompe en swiere foarwerpen kinne as wapen brûkt wurde.
Wapens kommme foar yn alle soarten en mjitten. Se kinne tige ienfâldich en spotgoedkeap wêze, lykas in houten kneppel of in slinger, of heechtechnologysk en rottekrûddjoer, sa as in [[krúsraket]]. Hast alle hurde, skerpe, stompe en swiere foarwerpen kinne as wapen brûkt wurde. Ynsidinteel wurde deiskealdendeiske foarwerpen omboud ta wapen, lykas in [[sjitbalpinne]], in [[sjitparaplu]] of in [[sjitkaaihingerssjitkaaihinger]] dêr't in [[Kûgel (munysje)|kûgel]] mei ôffjurre wurde kin. Ek foarwerpen dêr't neat oan feroare is en dy't net bedoeld binne om as wapen brûkt te wurden, kinne faak wol as sadanich ynset wurde. In [[motorreau]] kin bgl. brûkt wurde om mei opsetsin te deadzjen, ferwûnjen of beskeadigjen troch [[oanriding]]. Sels minsklike lichemsdielen kinne as wapen brûkt wurde,; dat wurde [[natuerlik wapen|natuerlike wapens]] neamd, en it brûken derfan wurdt oefene by [[selsferdigeningskeunst]]en en [[fjochtsport]]en. In soad biste[[bist]]e- en plantesoarten[[plant]]esoarten hawwe 'ynboude' wapens, lykas [[klau]]wen, [[giftosk]]en of al as net giftige[[gif]]tige [[Angel (ynsekt)|angels]] en [[stikel]]s of [[toarnen]].
It grutste diel fan de'e wapens op de'e wrâld wurdt tsjintwurdich yn in lyts oantaltal [[lân|lannen]] makke. Sa binne de fiif permaninte leden fan de [[Feilichheidsried fan de Feriene Naasjes|FN -Feilichheidsried]] ek de grutste produsintenwapenprodusinten. Elk jier wurdt foar in soadwithoefolle miljarden [[euro|euro's]] yn [[wapenhannel|wapens hannele]].
== Wapentypes ==
* [[blanke wapen]]s: [[dagge]] (dolk), [[degen]], [[mês]], [[sabel]], [[swurd]].
* '''slachwapens''': [[knots|kneppel]] - [[ploertedeader]] - [[swurd (wapen)|swurd]] - [[boksbûgel]] - [[fjochtstôk]] - [[seax]] - [[goeëndei (wapen)|goeiendei]] - [[moarnsstjer (wapen)|moarnsstjer]] - [[striidfleiel]] - [[bile]] - [[nunchaku]] - [[tonfa]] - [[knopkiry]] - ...
* [[eksplosyf|eksplosiven]]: [[bom]], [[buskrûd]], [[dynamyt]], [[hângranaat]], [[myn (eksplosyf)|myn]], [[semteks]], [[torpedo]].
* '''stekwapens''': [[mes]] - [[dolk]] - [[kris]] - [[ponjaard]] - [[harpoen]] - [[floret]] - [[degen]] - [[seax]] - [[goeiendei (wapen)|goeiendei]] - [[katana]] - [[sai (wapen)|sai]] - [[tanto]]- ...
* [[massaferneatigingswapen]]s:
* '''sjitwapens''':
** [[kearnwapen]]s: [[atoombom]], [[wetterstofbom]], [[neutroanebom]].
** '''projektylwapens''': [[slinger (wapen)|slinger]] - [[pylk-en-bôge]] - [[krúsbôge]] - [[kattepûl]] - [[ballista]] - [[trebuchet]] - [[spear]] [[lâns (wapen)|lâns]] - [[smytspies]] - [[shuriken]] - ...
** '''fjoerwapens''': [[pistoalbiologyske wapens]] -: [[revolverantraks]] -, [[gewearbotuline]] -, [[heilgewearebola]] -, [[jachtgewearpokken|pokkefirus]], -[[Pest ..(sykte)|pest]].
** '''[[gemyske wapens]] ''': [[senuwgas]] sen -, [[mostergas]] - [[zyklon b]] - ... ▼** '''semy-automatyske/automatyske wapens''': [[masinegewear]] - [[AK-47]] - [[m4a1]] - [[uzy]] - [[diemaco]] - [[minimy]] - [[galil]] - [[FAMAS]] - [[Steyr AUG]] - ...
* [[projektylwapen]]s:
** '''swiere wapens''': [[Kanon (geskut)|kanon]] - [[raketsmiter]] - [[mortier]] - [[houwitser]] - [[flammesmiter]] - [[bazooka]] - [[granaatmiter]] - [[RPG-7]] - ...
* '''eksplosiven''':* [[buskrûdfjoerwapen]] -s: [[dynamytgewear]] -, [[Semtekskanon (wapen)|kanon]] -, [[granaat (munysje)|granaatmitrailleur]] -, [[Bom (wapen)|bommortier]] -, [[hângranaatpistoal]] -, [[klusterbomraketsmiter]] -, [[myn (eksplosyf)|mynrevolver]]. - ...
** oare projektylwapens: [[ballista]], [[kattepûl]], [[krúsbôge]], [[pylk-en-bôge]], [[shuriken]], [[slinger]], [[trebusjet]], [[werpspeetse]].
* '''stjoerde wapens''': [[Raket (apparaat)|raket]] - [[torpedo (wapen)|torpedo]] - ...
* [[slachwapen]]s: [[bile]], [[fjochtstôk]], [[gnodze]], [[kneppel]], [[moarnsstjer (wapen)|moarnsstjer]], [[striidfleil]].
* '''massaferneatigingswapens (ABC-wapens)''':
** '''[[kearnwapenstekwapens]]s''': [[atoombomharpoen]] -, [[wetterstofbomlâns (wapen)|lâns]] -, [[neutroanebomspear]] ...
** '''biologyske wapens''': [[antraks]] - [[botuline]] - [[pokken|pokkefirus]] - [[Pest (sykte)|pest]] - [[tularemy]] - [[ebola]]
▲** '''[[gemyske wapens]]''': [[senuwgas]]sen - [[mostergas]] - [[zyklon b]] - ...
* '''fjildstrategyen''': [[stikeltried]] - [[Myn (eksplosyf)|minen]] - [[rinfuorge|rinfuorgen]] - [[falanks]] - [[slachoarder]] - [[bermbom]] - [[guerilja]] - ...
* '''[[Net-deadlik wapen|net-deadlike wapens]]''': ''[[High Power Microwave]]'' - ''[[Long range acoustic device]]'' - [[EMP]] ...
* '''ôfwarwapens''': [[harnas]], [[kûgelfrij fest]], [[Skyld (beskerming)|skyld]]
== Sjoch ek ==
| 