Besibskip: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
L Hjir moat ik moarn noch mar even nei sjen |
red + oanf |
||
Rigel 1:
[[
'''Besibskip''', '''sibskip''' of '''besibbens''' is it systeem fan 'e troch in [[kultuer]] erkende [[famylje (besibskip)|famylje]]relaasjes tusken [[minske]]n, dy't foar it meastepart ta stân komme op [[biology]]ske of [[genetika|genetyske]] wize, troch [[ôfstamming]] ([[bloedsibskip]]), en op [[maatskippij|sosjale]] wize, troch [[houlik]] ([[oansibskip]]) of [[adopsje]]. Foarbylden fan biologyske [[relaasje (ynterpersoanlike bân)|relaasjes]] binne dy tusken twa [[âlden]] en harren (troch it proses fan [[fuortplanting]] skepen) [[bern (persoan)|bern]], of tusken twa [[sibling]]s dy't bern fan deselde âlden binne, of tusken in [[omke]] en syn [[omkesizzer]] (it biologyske bern fan syn biologyske sibling). Foarbylden fan net-biologyske, mar al sosjaal oanfurde famyljerelaasjes binne dy tusken [[oarehelte]]n binnen it [[houlik]], tusken in [[styfâlder]] en in [[styfbern]], tusken [[skoanâlden]] en har [[skoansoan]] of [[skoandochter|-dochter]], of tusken [[adopsje-âlden]] en in [[oannommen bern]]. Besibskip is sadwaande mear in [[kultuer]]ferskynsel, dat útstiget boppe inkeld bloedsibskip.
Yn 'e [[antropology]] foarmet besibskip in wichtich mêd fan ûndersyk, mei't minsklike kultueren besibskipsrelaasjes ferskillend yndiele en ynterpretearje. Dêrby wurdt net eltse biologyske besibskip ek as sadanich kultureel erkend. By bloedsibskip troch ôfstamming wurdt ûnderskie makke tusken ôfstamming fia de [[heit]] (of [[patrilineêr]]e ôfstamming), en ôfstamming fia de [[mem]] (of [[matrilineêr]]e ôfstamming). Bloedsibben oan heitekant wurde dêrby [[agnaat|agnaten]] neamd en bloedsibben oan memmekant [[kognaat|kognaten]]. Yn [[patriargaal|patriargale]] maatskippijen, lykas de Westerske, hearre bern dy't fuortkomme út in houlik tusken âlden út twa ferskillende [[famylje (besibskip)|famyljes]] ornaris ta de famylje fan 'e heit en krije se dy syn [[efternamme]] dan ek. (Mei resinte oanpassings yn it [[houlik]]srjocht is dat yn [[Nederlân]] en guon oare [[lân|lannen]] trouwens net mear folslein fanselssprekkend.) Yn [[matriargaal|matriargale]] kultueren is it krektoarsom, en komme bern ta de famylje fan 'e mem te hearren.
▲[[Ofbyld:Inupiat Family from Noatak, Alaska, 1929, Edward S. Curtis (restored).jpg|thumb|right|250px|Eskimo famylje]]
De [[kulturele antropology]] ferdjippet him yn alle manearen wêryn't sokke famyljeferhâldings har fertaald hawwe yn kultureel bepaalde struktueren. Famyljerelaasjes spylje oeral op 'e wrâld en yn eltse minsklike kultuer in wichtige rol, en folgje oeral beskate [[patroan]]en. De ferskillen yn dy patroanen meitsje út hoe't bygelyks it [[erfrjocht]] en it [[bestjoer]] regele binne en hokfoar [[rjocht]]en en [[plicht]]en oft men foar jins famylje oer hat (bgl. it [[respektearjen]] en/of hearrich wêzen oan 'e âlden of it beskermjen fan [[suster]]s troch harren [[bruorren]]). Ek wurdt sa bepaald wa't al of net mei wa trouwe mei. Yn 'e Westerske maatskippij is it bygelyks [[taboe]] foar [[bruorren]] en [[susters]] om in [[seks|seksuële relaasje]] te ûnderhâlden. Datselde jildt foar de measte minsklike kultueren. Yn 'e Westerske maatskippij is it lykwols wol tastien foar [[neef (famyljelid)|neven]] en [[nicht (famyljelid)|nichten]] om mei-inoar te trouwen, al wurdt faak al wat mei in skean each nei sa'n relaasje sjoen. Yn oare kultueren kin it foar neven en nichten lykwols strang ferbean wêze om te trouwen of krekt folslein tastien, of it kin tastien wêze om mei jins neven en nichten oan heitekant te trouwen, mar net mei dy oan memmekant, of oarsom.
{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Kinship ''References'' en ''Bibliography'', op dizze side].
----
{{commonscat|Kinship}}
}}
{{Berjocht:Besibskip}}
Line 18 ⟶ 19:
[[Kategory:Sosjology]]
[[Kategory:Antropology]]
[[Kategory:Genealogy]]
| |||