Heptargy: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
Pierlala (oerlis | bydragen)
No edit summary
L red
Rigel 1:
[[Ofbyld:Britain peoples circa 600.png|thumb|300px|Angelsaksyske stammen en steaten]]
'''Heptargy''' is de term dy't troch histoarisy wol brûkt waard om de sân Angelsaksyske keninkriken yn [[Ingelân]] oan te tsjutten: [[Keninkryk Wesseks|Wesseks]], [[Keninkryk Esseks|Esseks]], [[Keninkryk Susseks|Susseks]], [[Keninkryk Kent|Kent]], [[Keninkryk East -Anglia|East -Anglia]], [[Keninkryk MerciaMersia|MerciaMersia]] en [[NorthumbriaKeninkryk Noardumbrje|Noarumbrje]]. De benammingbeneaming ''HeptarchieHeptargy'', in kombinaasje fan de Grykse wurden foar ''sân'' en ''ryk (steat)'', wurdt al fan it begjin fan de tweintichste iuw ôf as in te ienfâldich begryp sjoen foar in mear komplekse situaasje. De term wurdt noch wol brûkt as algemiene oantsjutting fan dy perioade yn de Ingelske skiednis.
 
De term slacht oer it generaal op de perioade fan de ferovering fan Ingelân troch de Germaanske stammen ([[Angelen]], [[Saksen (folk)|Saksen]] en [[JutenJutten]]) oant de ynfallen fan de [[Noarmannen]]. Dit tiidrek rint rûchwei fan 500 oant 850. It konsept fan de sân keninkriken waard al yn de [[12e iuw]] troch de Ingelske histoarikus [[Henry fan Huntingdon]] brûkt, mar de term ‘heptargy’ kaam yn de [[16e iuw]] yn gebrûk.
 
Undersyk hat útwiisd dat de machsferhâldingen der net sa ienfâldich hinne leinen. Sa wienen benammen Esseks en Susseks faak in mindere machtsfaktor as oare riken. Kent hie yn it begjin fan it tiidrek wol in soad ynfloed, mar hie ek rillegau deselde status as Esseks en Susseks.
 
Ek die bliken dat oare gebieten in wichtiger rol spilen da't earder wol tocht wie, sa as de keninkriken [[Keninkryk Lindsey|Lindsey]], [[Hwicce]], [[Surrey]] en [[Midden -Anglia]]. De wiere lieding foel lykwols sa njonkelytsen yn hannen fan NorthumbriaNoardumbrje, MerciaMersia en Wesseks.
 
Fan de boppeneamde sân keninkriken binne der trije dy't no noch sa'n bytsje itselde territoarium beslagge en noch deselde naam drage as greefskip fan Ingelân: [[Kent]], [[Susseks]] en [[Esseks]].
Rigel 14:
East Anglia wie it gebiet fan de East-Angelen. Ek dizze namme wurdt noch hieltyd brûkt foar it gebiet dat no yn de greefskippen [[Norfolk]] en [[Suffolk]] leit.
 
NorthumbriaNoardumbrje en MerciaMersia wienen teffens keninkriken fan de Angelen. De namme NorthumbriaNoardumbrje tsjut it gebiet benoarden de rivier de Humber oan. It is ûntstien troch in gearfoeging fan de eardere riken [[Keninkryk Bernicia|Bernicia]] en [[Keninkryk Deira|Deira]].
 
It keninkryk MerciaMersia lei oarspronklik yn de Trentfallei, mar wist it gebiet út te wreidzjen nei dat fan de Midden-Angelen, de [[Magonsaete]] en de Hwicce. Ta einbeslút wie it gebiet sa grut dat it rikte oant de [[Humber (rivier)|Humber]] yn het noarden, de [[Teems]] yn it suden en [[Wales]] yn it westen, dêr't kening [[Offa]] fan MerciaMersia syn ferneamde [[Offa's Dyk|dyk]] boude.
 
It Wesseks (fan de West-Saksen) krige lang om let de oerhân en wist Ingelân te ferienigjen ûnder kening [[Egbert fan Wesseks|Egbert]]. KrektasKrekt Merciaas Mersia wisten sy har gebiet, oarspronklik yn de greefskippen [[Hampshire]] en [[Wiltshire]] fan hjoeddendei, út te wreidzjen ta de hiele kontrei besuden de Theems (útsein [[Cornwall]]).
 
== Oersjoch heptargy Angelsaksysk Ingelân ==
De fjouwer haadkeninkriken yn Angelsaksysk Ingelân:
 
* [[Keninkryk Wesseks]]
* [[Keninkryk fan de East Angelen|East -Anglia]]
* [[MerciaKeninkryk Mersia]]
* [[NorthumbriaKeninkryk Noardumbrje]], mei de sub-keninkrikenfazalsteaten [[BerniciaKeninkryk Bernisia]] en [[Keninkryk Deira|Deira]]
 
De oare gruttere keninkriken dy't ferovere waarden op seker stuit yn de skiednis binne:
 
* [[Keninkryk Kent|Kent]]
* [[Keninkryk Susseks|Susseks]]
* [[Keninkryk Esseks|Esseks]]
 
=== Oare lytse keninkriken en gebieten ===
Rigel 46:
* [[Tomsæte]]
* [[Haestingas]]
* [[Midden -Angelen]]
* [[Dumnonia]] (letter ûnderhearrich oan Wesseks)