Latynske skoalle: ferskil tusken ferzjes

Destiids wie it [[Latyn]] de taal fan de [[wittenskip]], en sels de kolleezjes op [[universiteit]]en waarden yn dizze taal jûn. Kennis fan it Latyn wie essinsjeel foar elkenien dy't dy't hegere stúdzjes dwaan woe. It lesprogramma fan de Latynske skoalle bestie foar it meastepart út Latyn. Oare fakken wienen fan mindere betsjutting.

In soad Nederlânske stêden (ûnder mear [[Barlaeus Gymnasium|Amsterdam]], [[Erasmiaans Gymnasium|Rotterdam]], [[Gymnasium Haganum|De Haach]], [[Johan de Witt Gymnasium|Dordrecht]] - it âldste fan Nederlân, [[Murmelliusgymnasium|Alkmaar]], [[Coornhert Gymnasium|Gouda]], [[StedelijkSteds Gymnasium HaarlemHaarlim|HaarlemHaarlim]], [[SteedlikSteds Gymnasium (Leien)|Leien]], Dimter en [[Praedinius Gymnasium|Grins]]), hienenhiene sûnt de [[14e iuw]] in Latynske skoalle. Sûnt de [[16e iuw]] waard ek it [[Gryksk|Gryks]] opnomd yn it skoalprogramma.

Yn de [[18e iuw]] waard yn Nederlân de populariteit fan de Latynske skoallen minder, ûnder mear troch de opkomst fan de "[[Frânske skoalle]]n", dêr't [[Frânsk]] leardeleard wurde koe ''(in taal dy't doe dwaande wie it Latyn te ferstjitten fan syn posysje as EuropeeskeEuropeesk [[lingua franca]])'' en praktyske fakken lykas [[boekhâlding|boekhâlden]].

Yn 1838 waard der yn Nederlân in ûnderwiisherfoarming trochfierd, wêrby't de Latynske skoalle plak makke foar it [[gymnasium]], in skoaltype dêr't Latyn noch hieltyd it wichtichste fak wie, mar wol folle mear tiid útlutsen waard foar de moderne talen (Frânsk en [[Dútsk]], bytiden ek [[Ingelsk]]), [[wiskunde]] en natuerwittenskippen. Yn de jierren nei 1838 waarden alle Latynske skoallen omset yn gymnasia.

It opskrift boppe de eardere Latyske skoalle yn Gouda : ''"Praesidium atque decus quae sunt et gaudia vitae - Formant hic animos Graeca Latina rudes"'' bestjut (frij oersetten) : ''"Om ris ta steun, sieraad en boarne fan wille yn it libben te wêzen, foarmje Gryks en Latyn hjir de noch rûge geast"'.