Hoekske en Kabbeljauske Tsierderijen: ferskil tusken ferzjes

Het [[conflict (onenigheid)|conflict]] tussen de '''Hoeken en KabeljauwenKabbeljauwen''' was een [[burgeroorlog]] die in de tweede helft van de [[14e eeuw|14e]] en de [[15e eeuw]] in [[Holland]] en [[West-Friesland (historische regio)|West-Friesland]] woedde en in totaal bijna 100 jaar heeft geduurd.

De oorsprong van het conflict lag in het kinderloos overlijden van [[Willem_IV_van_HollandWillem IV fan Hollân|graafgreve Willem IV]] vanfan HollandHollân in [[1345]]. Zijn zuster [[Margaretha vanfan Beieren (Holland en Henegouwen)|Margaretha vanfan Beieren, Hollân en Henegouwen]] volgde hem daarom op, maar ook haar zoon (de latere [[Willem V fan Hollân|Willem V]]) kreeg bestuurlijke macht. Tussen moeder en zoon ontstond een conflict om de macht, dat zich snel over HollandHollân verspreidde.

In [[1349]] braken de conflicten tussen de Hoeken en Kabeljauwen uit. De leidende adellijke families - [[VanFan Wassenaer]], [[VanFan Polanen]], [[VanFan Brederode]], [[VanFan Kralingen]] en [[VanFan Raaphorst]] - werden uit hun functies gezet. Deze groep families werden Hoeken genoemd. [[Delft]] koos al snel partij voor de KabeljauwenKabbeljauwen. Hierop liet [[graaf Albrecht vanfan Beieren]], die in [[1358]] de macht van zijn broer had overgenomen, [[Rotterdam]] versterken als steunpunt in de regio. Toen in [[1392]] de minnares ([[Aleid vanfan Poelgeest]]) van graafgreve Albrecht door Hoeken in Den Haag werd vermoord, nam GraafGreve Albrecht wraak door kastelen van edelen die partij voor de Hoeken hadden gekozen te vernietigen. Ook veroverde hij [[Delft]], dat inmiddels de Hoekse kant had gekozen.

Edelen en steden kozen al snel partij. De keuze in het conflict had vaak te maken met bestaande spanningen tussen bepaalde gebieden. Het gebeurde regelmatig dat steden of edelen overliepen naar de andere partij, zoals de VanFan Wassenaars. Evengoed waren de aanhangers van de Hoeken die de zaak van [[Margaretha van Beieren (Holland en Henegouwen)|Margaretha vanfan Beieren]] aanhingen veelal te vinden onder de adel, terwijl de KabeljauwenKabbeljauwen, de aanhang van [[Willem V vanfan HollandHollân|graafgreve Willem V]], vooral bestond uit burgers. Na verloop van tijd werden de KabeljauwenKabbeljauwen - de groep die aanvankelijk in opstand kwam tegen de leidende families - gezien als de gevestigde orde.

Er zijn meerdere suggesties voor het ontstaan van de namen: De ''KabeljauwenKabbeljauwen'' werden zo genoemd, omdat kabeljauwenkabbeljauwen naarmate ze groter worden steeds meer gaan eten, waardoor ze nog weer groter en sterker worden en weer meer gaan eten... (Een andere verklaring kan worden gevonden in het wapen van het geslacht Beieren, dat aan de schubben van een vis doet denken). De tegenstanders van graaf Willem V kregen de naam ''Hoeken'', omdat met een Hoek (=''Haak'') een kabeljauw gevangen kon worden.

Vanaf [[1417]] (het overlijden van greve [[Willem VI vanfan HollandHollân|graaf Willem VI]]) ging de strijd meer tussen voor- (KabeljauwenKabbeljauwen) en tegenstanders (Hoeken) van [[HertogdomHartochdom Bourgondië|Bourgondië]]. Graaf Willem VI werd opgevolgd door zijn dochter [[Jacoba vanfan Beieren]]. Niet zonder reden wordt wel beweerd dat zij de fout maakte te eenzijdig op de Hoekse partij te steunen, waardoor zij haar - als vrouw toch al zwakke - positie verder verslechterde. Haar oom, de niet-ingewijde bisschop van [[Prinsbisdom Luik|Luik]], [[Jan vanfan Beieren]], liet dan ook zijn aanspraken op de macht in HollandHollân gelden en koos partij voor de KabeljauwenKabbeljauwen, die in drommen naar hem overliepen. In [[1418]] veroverde Jan vanfan Beieren Rotterdam, dat sinds het overlijden van Willem VI partij gekozen had voor Jacoba vanfan Beieren en in [[1420]] [[Leiden]], welks burggraaf [[Filips vanfan Wassenaar]] aan de Hoekse kant stond. Jan vanfan Beieren overleed in [[1425]] en werd opgevolgd door hertoghartoch [[Filips de Goede|Filips vanfan Bourgondië]] (Filips de Goede).

In NoordNoard-HollandHollân ontstond in [[1426]] een kentering. Nadat Jacoba vanfan Beieren een onschuldige Hoornse burgemeesterszoon in Delft ter dood liet veroordelen, koos Hoorn partij voor Filips van Bourgondië. De Kennemers die al lang op gespannen voet met de opstandige WestfriezenWest-friezen stonden, pikten dit niet en probeerden Hoorn te verslaan. De eerste veldslag bij de Oudijk werd door Hoorn verloren. De dag erop werd Hoorn echter door troepen van Filips uit Amsterdam gesteund, en werden de Kennemers bij de Noorderpoort definitief verslagen. Enkele dagen later maakte Filips een rondtour door NoordNoard-HollandHollân, waarbij alle WestfrieseWest-friese en Waterlandse steden zijn kant kozen. Jacoba vanfan Beieren zag zich hierop genoodzaakt naar [[Gouda]] terug te trekken. NoordNoard-HollandHollân werd deel van het Bourgondische rijkryk.

Op [[3 juli]] [[1428]] sloten Philips vanfan Bourgondië en Jacoba vanfan Beieren vrede met de [[Zoen vanfan Delft]]. De Zoen van Delft betekende feitelijk een capitulatie van Jacoba vanfan Beieren.

Onderhuids bleef het conflict echter woeden. In [[1482]] escaleerde het conflict weer toen Hoeken zich verzetten tegen de benoeming van [[Maximiliaan I vanfan OostenrijkEastenryk]]. In plaats van Maximiliaan kozen zij Jonker [[Jonker Frans vanfan Brederode]] als hun leider. Deze Jonker Frans wist in [[1489]] Rotterdam te veroveren en probeerde van daaruit tevergeefs steden als [[Delft]], [[Gouda]] en [[Schiedam]] in te nemen. Hierbij kreeg hij hulp van de Hertog van [[Hartochdom Gelre|Gelre]], waarbij een veldheer uit Gelre genaamd [[Reynier vanfan Broeckhuysen]] hem steunde.

Het bestaan van partijschappen in het laat-middeleeuwse graafschap[[greefschap HollandHollân]] stond niet op zichzelf. In andere delen van de Lage landen kwamen in deze periode soort gelijke facties en twisten voor. In FrieslandFryslân stonden de [[Vetkopers]] tegenover de [[Schieringers]] en in Gelre de [[Bronckhorsten]] tegenover de [[Heeckerens]]