Wikipedy

Hoekske en Kabbeljauske Tsierderijen: ferskil tusken ferzjes

Skiednis ynteraktyf trochsjen
←Toan eardere ferskillenNeikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
No edit summary
ik haw der in stobbe fan makke
Rigel 1:
{{stobbe}}
Het [[conflict (onenigheid)|conflict]] tussen de '''Hoeken en Kabbeljauwen''' was een [[burgeroorlog]] die in de tweede helft van de [[14e eeuw|14e]] en de [[15e eeuw]] in [[Holland]] en [[West-Friesland (historische regio)|West-Friesland]] woedde en in totaal bijna 100 jaar heeft geduurd.
 
'''De Hoekse en Kabbeljauske twisten''' wie it konflikt ([[boargeroarloch]]) tusken de ''Hoeksen'' en de ''Kabbeljauwen'' dy't yn de twadde helte fan de [[14e ieu|14e]] en de [[15e ieu]] plakfûn yn [[Hollân]] en [[West-Fryslân]] en dy't sawat 100 jier dourre hat.
==Oorsprong==
De oorsprong van het conflict lag in het kinderloos overlijden van [[Willem IV fan Hollân|greve Willem IV]] fan Hollân in [[1345]]. Zijn zuster [[Margaretha fan Beieren|Margaretha fan Beieren, Hollân en Henegouwen]] volgde hem daarom op, maar ook haar zoon (de latere [[Willem V fan Hollân|Willem V]]) kreeg bestuurlijke macht. Tussen moeder en zoon ontstond een conflict om de macht, dat zich snel over Hollân verspreidde.
 
In [[1349]] braken de conflicten tussen de Hoeken en Kabeljauwen uit. De leidende adellijke families - [[Fan Wassenaer]], [[Fan Polanen]], [[Fan Brederode]], [[Fan Kralingen]] en [[Fan Raaphorst]] - werden uit hun functies gezet. Deze groep families werden Hoeken genoemd. [[Delft]] koos al snel partij voor de Kabbeljauwen. Hierop liet [[Albrecht fan Beieren]], die in [[1358]] de macht van zijn broer had overgenomen, [[Rotterdam]] versterken als steunpunt in de regio. Toen in [[1392]] de minnares ([[Aleid fan Poelgeest]]) van greve Albrecht door Hoeken in Den Haag werd vermoord, nam Greve Albrecht wraak door kastelen van edelen die partij voor de Hoeken hadden gekozen te vernietigen. Ook veroverde hij [[Delft]], dat inmiddels de Hoekse kant had gekozen.
 
==Partijen==
Edelen en steden kozen al snel partij. De keuze in het conflict had vaak te maken met bestaande spanningen tussen bepaalde gebieden. Het gebeurde regelmatig dat steden of edelen overliepen naar de andere partij, zoals de Fan Wassenaars. Evengoed waren de aanhangers van de Hoeken die de zaak van [[Margaretha fan Beieren]] aanhingen veelal te vinden onder de adel, terwijl de Kabbeljauwen, de aanhang van [[Willem V fan Hollân|greve Willem V]], vooral bestond uit burgers. Na verloop van tijd werden de Kabbeljauwen - de groep die aanvankelijk in opstand kwam tegen de leidende families - gezien als de gevestigde orde.
 
Er zijn meerdere suggesties voor het ontstaan van de namen: De ''Kabbeljauwen'' werden zo genoemd, omdat kabbeljauwen naarmate ze groter worden steeds meer gaan eten, waardoor ze nog weer groter en sterker worden en weer meer gaan eten... (Een andere verklaring kan worden gevonden in het wapen van het geslacht Beieren, dat aan de schubben van een vis doet denken). De tegenstanders van graaf Willem V kregen de naam ''Hoeken'', omdat met een Hoek (=''Haak'') een kabeljauw gevangen kon worden.
 
==Bourgondië==
Vanaf [[1417]] (het overlijden van greve [[Willem VI fan Hollân|Willem VI]]) ging de strijd meer tussen voor- (Kabbeljauwen) en tegenstanders (Hoeken) van [[Hartochdom Bourgondië|Bourgondië]]. Graaf Willem VI werd opgevolgd door zijn dochter [[Jacoba fan Beieren]]. Niet zonder reden wordt wel beweerd dat zij de fout maakte te eenzijdig op de Hoekse partij te steunen, waardoor zij haar - als vrouw toch al zwakke - positie verder verslechterde. Haar oom, de niet-ingewijde bisschop van [[Prinsbisdom Luik|Luik]], [[Jan fan Beieren]], liet dan ook zijn aanspraken op de macht in Hollân gelden en koos partij voor de Kabbeljauwen, die in drommen naar hem overliepen. In [[1418]] veroverde Jan fan Beieren Rotterdam, dat sinds het overlijden van Willem VI partij gekozen had voor Jacoba fan Beieren en in [[1420]] [[Leiden]], welks burggraaf [[Filips fan Wassenaar]] aan de Hoekse kant stond. Jan fan Beieren overleed in [[1425]] en werd opgevolgd door hartoch [[Filips fan Bourgondië]] (Filips de Goede).
 
In Noard-Hollân ontstond in [[1426]] een kentering. Nadat Jacoba fan Beieren een onschuldige Hoornse burgemeesterszoon in Delft ter dood liet veroordelen, koos Hoorn partij voor Filips van Bourgondië. De Kennemers die al lang op gespannen voet met de opstandige West-friezen stonden, pikten dit niet en probeerden Hoorn te verslaan. De eerste veldslag bij de Oudijk werd door Hoorn verloren. De dag erop werd Hoorn echter door troepen van Filips uit Amsterdam gesteund, en werden de Kennemers bij de Noorderpoort definitief verslagen. Enkele dagen later maakte Filips een rondtour door Noard-Hollân, waarbij alle West-friese en Waterlandse steden zijn kant kozen. Jacoba fan Beieren zag zich hierop genoodzaakt naar [[Gouda]] terug te trekken. Noard-Hollân werd deel van het Bourgondische ryk.
 
Op [[3 juli]] [[1428]] sloten Philips fan Bourgondië en Jacoba fan Beieren vrede met de [[Zoen fan Delft]]. De Zoen van Delft betekende feitelijk een capitulatie van Jacoba fan Beieren.
 
Onderhuids bleef het conflict echter woeden. In [[1482]] escaleerde het conflict weer toen Hoeken zich verzetten tegen de benoeming van [[Maximiliaan I fan Eastenryk]]. In plaats van Maximiliaan kozen zij Jonker [[Frans fan Brederode]] als hun leider. Deze Jonker Frans wist in [[1489]] Rotterdam te veroveren en probeerde van daaruit tevergeefs steden als [[Delft]], [[Gouda]] en [[Schiedam]] in te nemen. Hierbij kreeg hij hulp van de Hertog van [[Hartochdom Gelre|Gelre]], waarbij een veldheer uit Gelre genaamd [[Reynier fan Broeckhuysen]] hem steunde.
 
Het bestaan van partijschappen in het laat-middeleeuwse [[greefschap Hollân]] stond niet op zichzelf. In andere delen van de Lage landen kwamen in deze periode soort gelijke facties en twisten voor. In Fryslân stonden de [[Vetkopers]] tegenover de [[Schieringers]] en in Gelre de [[Bronckhorsten]] tegenover de [[Heeckerens]]
 
[[Kategory:Hoekske en Kabbeljauwkse twisten]]
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/wiki/Hoekske_en_Kabbeljauske_Tsierderijen"