Iper: ferskil tusken ferzjes

| namme = IeperIper

| namme bestjoerlike ienheid 2= IeperIper

[[Ofbyld:IeperLocatie.png|thumb|235px|Lizzing gemeente en arrondisemint IeperIper yn West-Flaanderen]]

'''YperIper''' ([[Frânsk]]: ''Ypres'') is in stêd en gemeente yn it súdwesten fan de [[Belgje|Belgyske]] provinsje [[West-Flaanderen]]. De stêd hat hast 35.000 ynwenners en is dêrmei de seisd grutste stêd fan West-Flaanderen. YperIper is ek it sintrum fan it [[arrondissemint YperIper|arrondissemint]] mei deselde namme en de grutste stêd yn de Westhoek. De bynamme fan YperIper is 'de Kattestêd' of sûnt de besite fan [[paus Johannes Paulus II]], 'Fredesstêd'. Earder waard sprutsen fan ''IeperenIperen''. YperIper leit yn de streek [[West-Flaamsk Hichtelân]].

De gemeente YperIper bestiet út olve [[dielgemeente]]s. Rûnom it stedssintrum lizze de dielgemeenten [[Boezinge]], [[Brielen]], [[Dikkebus]], [[Elverdinge]], [[Hollebeke]], [[Sint-Jan (IeperIper)|Sint-Jan]], [[Vlamertinge]], [[Voormezele]], [[Zillebeke]] en [[Zuidschote]]. Yn Boezinge leit ek it buorskip [[Pilkem]]. Eastlik fan it stedssintrum lizze in tal buorskippen sa as Wieltje, Potyze en Verlorenhoek, yn Zuidschote leit it buorskip Lizerne en yn Voormezele Sint-Elooi.

|I || align="left" | YperIper (sintrum) || 18,68 || 21.786

|XI || align="left" | [[Sint-Jan (IeperIper)|Sint-Jan]] || 4,48 || 923

[[Ofbyld:Ypres Belgium NGM-v31-p337-B.jpg|thumb|250px|Ferwoasting fan YperIper]]

It slagge de Dútsers net de stêd te feroverjen. De Dútse kavalery hie - eardat de fjochterij om YperIper hinne begûn - de stêd wol ynlûke en trochkrúze kinnen; in fjildtocht dy't mar inkelde dagen duorre. Nettsjinsteande in oantal grut opsette fjildslaggen, dy't 500.000 soldaten it libben koste, bleau YperIper út hannen fan de Dútsers.

==== Earste Slach om YperIper ====

Op [[21 oktober]] [[1914]] begûn de Earste Slach om YperIper. It 26e Dútse reservekorps stie tsjinoer Frânske en Britske troepen. Om seis oere foelen de Dútsers oan, mar rillegau ferlearen sy de striid. De Dútse soldaten besochten it letter noch twaris, mar it slagge harren net. Op [[22 novimber]] 1914 besleat it Dútse Heechstekommando om it offensyf sitte te litten.

==== Twadde Slach om YperIper ====

De Twadde Slach om YperIper sette op [[14 april]] [[1915]] útein om [[Hill 60]]. De Dútsers moasten it wer opnimme tsjin de Frânsen en de Britten. De slach is meast bekend wurden omdat dêr foar it earst gloorgas brûkt waard. De Dútsers setten it [[gifgas]] yn op [[22 april]] [[1915]]. Letter hawwe de Dútsers ek [[mostergas]] brûkt. It krige de namme ''yperytIperyt'' omdat it foar it earst op grutte skaal by YperIper ynset waard.

==== Tredde Slach om YperIper ====

Op [[31 july]] [[1917]] begûn de Tredde Slach om YperIper. De Britske [[fjildmaarskalk]] sir [[Douglas Haig]] woe doe de Dútsers de deastek jaan. De slach sels waard striden op [[10 novimber]] 1917. Dizze slach wurdt ek wol de Slach om [[Passendale]] neamd, nei it doarpke ûnder [[Zonnebeke]]. Dat doarp waard folslein ferwoastge.

==== Fjirde Slach om YperIper ====

Op [[18 maart]] [[1918]] wie de Fjirde en lêste Slach om YperIper. Nei dy slach lei de stêd YperIper hielendal yn pún. Op [[28 septimber]] 1918 ferlieten de Dútsers [[Langemark]]. Goed seis wike letter, op [[11 novimber]] [[1918]] om moarns alve oere wie de oarloch offisjeel dien.

[[Ofbyld:Ruïne, 1919, Ieper.jpg|thumb|350px|center|YperIper yn 1919]]

[[Ofbyld:Ypres-necropole-national-gravestones.redvers.jpg|thumb|250px|Militêr begraafplak by YperIper]]

De stêd YperIper lei lykwols yn pún. Nei de kriich woene guonts te stêd net wer opbouwe, mar gewurde litte, as in tinkteken oan in ferskriklike oarloch. Dochs waard de stêd wol werombrocht yn de steat fan foar de oarloch, foar it meastepart mei Dútsk jild, part fan de ôftwongen ''[[Wiedergutmachung]]''. De [[weropbouarsjitektuer|weropbou]] duorre mear as fjirtich jier. Foar in protte minsken, benammen de Britten, is YperIper it middelpunt fan de betinking fan de Earste Wrâldkriich. De fjilden om de stêd hinne lizze besiedde mei goed 170, goed fersoarge, begraafplakken.

Op [[6 septimber]] 1944 waard YperIper befrijd troch it 10e rezjimint Jagers op't hynder, tankrezjimint út de [[1e Pânserdifyzje (Poalen)]] fan generaal Maczek dy't út [[Poperinge]] wei de stêd ynfoelen.

* Octaaf MUS (red.), ''Prisma van de geschiedenis van Ieper'', YperIper, 1974

* Jan DEWILDE & Frederik VANDEWIERE, ''Ieper op porseleinkaart 1840-1890'', YperIper, 2004

* Octaaf MUS & Paul TRIO (red), ''De geschiedenis van de middeleeuwse grootstad Ieper. Van Karolingische villa tot de destructie in 1914'', YperIper, 2010, ISBN 978 94 909 26021.

* [http://www.ieper.be/ Webstee fan YperIper]