Starum: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
No edit summary
Mysha (oerlis | bydragen)
→‎Skiednis: Ik haw der wat mear struktuer yn makke.
Rigel 30:
 
== Skiednis ==
De stêd wurdt yn de earste boarnen ''Staveren'' en soms ''Staveron'' neamd. Dy namme betsjut wierskynlik safolle as " by de Staven, de Peallen, de Beskoaiing", en datwat wiist op in havenplak.<br>
It âlde Starum ûntstie op in knooppunt fan wetter- en lânwegen. It lei oan in rivierke dat yn it [[Fly]] útrûn. It Fly wie in brede slinke, dy't de ferbining foarme tusken de [[Flevomar]] en de [[Noardsee]]. Ien fan de âldste lânwegen fan it Dútske Ryk rûn oer Coevorden en Stienwyk nei Starum en dêrwei fierder oer it wetter nei [[Medemblik]]. Wa't oer dize wei reizge, moast by Starum dus oer it Fly setten wurde. Skippen út Utert fardn troch de Vecht, fia de Flevomar en it Fly nei de Noardsee en kamen ek lâns Starum, Sa koenen se Fryslân ynfarre. Dit hat grif ek de rûte west dy't [[Bonifatius]] yn 754 fanút Utert nei Dokkum folge hat.
 
=== Knooppunt ===
Troch it drokke ferkear fan de haven yn de rjochting fan [[Stienwyk]] en [[Koevorden]] stifte de muonts [[Odulf|Odulfus]] hjir in kleaster. Hy wie stjoerd troch de biskop fan Utert om de Friezen te bekearen ta kristen. Odulfus kaam fia de [[Fecht (Utert)|Fecht]], de Flevomar en It Fly by de kust en foer troch oant Starum en fêstige hjir yn [[837]] it Odulfuskleaster.
It âlde Starum ûntstie op in knooppunt fan wetter- en lânwegen. It lei oan in rivierke dat yn it [[Fly]] útrûn. It Fly wie in brede slinke, dy't de ferbining foarme tusken de [[Flevomar]] en de [[Noardsee]]. Ien fan de âldste lânwegen fan it Dútske Ryk rûn oer Coevorden[[Koevorden]] en [[Stienwyk]] nei Starum en dêrwei fierder oer it wetter nei [[Medemblik]]. WaDat, wa't oer dizedy wei reizge, moast by Starum dus oer it Fly setten wurde. Skippen út Utert fardnfarden troch de Vecht[[Fecht (Utert)|Fecht]], fia de Flevomar en it Fly nei de Noardsee en kamen ek lânsby Starum, Safoarby; sa koenen se Fryslân ynfarre. Dit hat grif ek de rûte west dy't [[Bonifatius]] yn 754 fanút Utert nei Dokkum folge hat.
 
Grif hat dy rûte ek west hoe't [[Bonifatius]] yn 754 fan Utert nei Dokkum kaam is. Hast in iuw letter folge ek de muonts [[Odulf]] wer dy rûte. Ek Odulf wie stjoerd troch de biskop fan Utert om de Friezen te bekearen ta kristen. Fanwegen it drokke ferkear fan de haven yn de rjochting fan [[Stienwyk]] en [[Koevorden]] stifte de muonts hjir yn [[837]] in kleaster, it Odulfuskleaster.
Starum krige as earste fan de [[Fryske stêden| Fryske âlve stêden]] stedsrjocht. Yn de twadde helte fan de alfde iuw regearde in Dútske grevenfamylje yn Fryslân, de [[Brunoanen]], neamd nei harren stamfaar, dy't Bruno hjitte. Greve Egbert, ek in telch út dizze famylje fan Brunonen, ferliende Starum al yn in [[1061]] stedsrjochten, dy't de Dútske keizer [[Hindrik V fan it Hillige Roomske Ryk|Hindrik V]] yn 1118 bekrêftige. It wie in hannelsstêd fan belang, mei hannel oant yn [[Ingelân]] en [[Sweden]] ta. De [[grutskipper|grutskippers]] en keaplju underhâlden in soad hannelsrelaasjes mei de lannen om de Eastsee. Troch de útfining fan in nij type skip, de [[kogge]] ûntwikkele dy hannel him nei 1100 omraak.
 
Yn [[1385]] waard Starum lid fan de [[Hânze]]. De skippers fan Starum hienen by passaazje fan de [[Sont]] in âld foarrjocht; by de [[Sonttol|tolheffing]] waard harren foarrang ferliend wat it soad tiidwinst oplevere. By de Eastseehannel spile de Amsterdamske haven in belangrike rol. Hollân wie mei in hurd groeiende befolking foar de fiedselfoarsjenning oanwiisd op nôtymporten út de Eastseelannen. De skippers út Fryslân wienen foar Hollân dêrom fan libbensbelang. By oarloggen tusken Hollân en Fryslân keas Starum dan ek geregeld partij foar Hollân. Mar net by de [[Slach by Warns]] dy 't ek wol oantsjutten wurdt as de '''Slach by Starum'''.<br>
Oan de ein fan de [[midsiuwen]] rekke de stêd yn ferfal. Op dit feit is it ferhaal [[It Wyfke fan Starum]] basearre.
 
=== Stêd en hannel ===
Starum krige as earste fan de [[Fryske stêden| Fryske âlve stêden]] stedsrjocht. Yn de twadde helte fan de alfde[[11e iuw]] regearde in Dútske grevenfamylje yn Fryslân, de [[Brunoanen]], neamd nei harren stamfaar, dy't Bruno hjitte. Greve Egbert, ek in telch út dizzedy famylje fan Brunonen, ferliende Starum al yn in [[1061]] stedsrjochten, dy't de Dútske keizer [[Hindrik V fan it Hillige Roomske Ryk|Hindrik V]] yn 1118 bekrêftige. It wie in hannelsstêd fan belang, mei hannel oant yn [[Ingelân]] en [[Sweden]] ta. De [[grutskipper|grutskippers]]s en keaplju underhâlden in soad hannelsrelaasjes mei de lannen om de Eastsee. Troch deit útfiningfierder ûntjouwen fan in nij type skip, de [[kogge]] ûntwikkelewoeks dy hannel him nei 1100 omraak.
 
Yn [[1385]] waard Starum lid fan de [[Hânze]]. De skippers fan Starum hienen by passaazje fan de [[Sont]] in âld foarrjocht; by de [[Sonttol|tolheffing]] waard harren foarrang ferliend wat it soad tiidwinst oplevere. By de Eastseehannel spile de Amsterdamske haven in belangrike rol. Hollân wie mei in hurd -groeiende befolking foar de fiedselfoarsjenningitensfoarsjenning oanwiisd op nôtymporten út de Eastseelannen. De skippers út Fryslân wienen foar Hollân dêrom fan libbensbelang. By oarloggen tusken Hollân en Fryslân keas Starum dan ek geregeld partij foar Hollân. Mar net by de [[Slach by Warns]] dy 't ek wol oantsjutten wurdt as de '''Slach by Starum'''.<br>
 
Oan de ein fan de [[midsiuwenMidsiuwen]] rekkerûn de hannel yn Starum werom. De stêd rekke yn ferfal. Op ditdy feitferoaring is it ferhaal [[It Wyfke fan Starum]] basearre.
 
=== Sintraal gesach ===
Fryslân foel nei [[1525]] ûnder keizer [[Karel V]]. Hy liet in grut [[blokhûs]] bouwe om de Friezen yn betwang te hâlden. Dat blokhûs hat der stien oant [[1580]] doe't it earst foar in part ôfbrutsen waard. De stiennen waarden brûkt foar de stedswâlen. Yn [[1996]] binne noch stikken fan dy muorre, mar ek kanonskûgels, fûn by opgravings.
 
Nei dy tiid fan ferfal kamen der yn de republyk yn [[17e iuw|17e]] en [[18e iuw|18e]] iuw wer bettere tiden, mei seefeart nei fiere lannen. Mar yn de [[19e iuw]] rûn de stêd fierder tebek, en fan de ynternasjonale haven bleau net folle oer. Mar opOp toeristyske simmerdagen komt it romfolle havenstedsje lykwols wer ta libben. Op de pieren by de havenyngong stean twa havenljochten en de [[Fjoertoer fan Starum|fjoertoer]].
 
=== Fearhaven ===
Nei de oanlis fan it [[Spoar Saandam - Inkhuzen]] nei Amsterdam (wêrmei't ek, de [[Feartsjinstfeartsjinst Starum-Inkhuzen]] en it [[Spoar fan Ljouwert nei Starum|spoar Starum - Ljouwert]] ta stân kamen, waard Starum in wichtige Suderseeehaven. Hjoed de dei is Starum de keppeling tusken it [[spoar fan Ljouwert nei Starum|spoar nei Snits en Ljouwert]] mei de boat nei [[Inkhuzen]]. De haven is no it thúsplak foar skippen fan de [[brune feart]].
 
=== Gemeente ===
Yn [[1984]] waard de selsstannige [[Starum (gemeente)|Gemeente Starum]] opheft en kaam Starum ta [[Nijefurd]] te hearren. DatDy gie yn [[2011]] op syn beurt wer op yn 'e nije fúzjegemeente [[Súdwest-Fryslân]].
 
== Foarsjennings ==