Starum: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
No edit summary |
→Skiednis: Ik haw der wat mear struktuer yn makke. |
||
Rigel 30:
== Skiednis ==
De stêd wurdt yn de earste boarnen ''Staveren'' en soms ''Staveron'' neamd. Dy namme betsjut wierskynlik safolle as "
It âlde Starum ûntstie op in knooppunt fan wetter- en lânwegen. It lei oan in rivierke dat yn it [[Fly]] útrûn. It Fly wie in brede slinke, dy't de ferbining foarme tusken de [[Flevomar]] en de [[Noardsee]]. Ien fan de âldste lânwegen fan it Dútske Ryk rûn oer Coevorden en Stienwyk nei Starum en dêrwei fierder oer it wetter nei [[Medemblik]]. Wa't oer dize wei reizge, moast by Starum dus oer it Fly setten wurde. Skippen út Utert fardn troch de Vecht, fia de Flevomar en it Fly nei de Noardsee en kamen ek lâns Starum, Sa koenen se Fryslân ynfarre. Dit hat grif ek de rûte west dy't [[Bonifatius]] yn 754 fanút Utert nei Dokkum folge hat.▼
=== Knooppunt ===
▲It âlde Starum ûntstie op in knooppunt fan wetter- en lânwegen. It lei oan in rivierke dat yn it [[Fly]] útrûn. It Fly wie in brede slinke, dy't de ferbining foarme tusken de [[Flevomar]] en de [[Noardsee]]. Ien fan de âldste lânwegen fan it Dútske Ryk rûn oer
Grif hat dy rûte ek west hoe't [[Bonifatius]] yn 754 fan Utert nei Dokkum kaam is. Hast in iuw letter folge ek de muonts [[Odulf]] wer dy rûte. Ek Odulf wie stjoerd troch de biskop fan Utert om de Friezen te bekearen ta kristen. Fanwegen it drokke ferkear fan de haven yn de rjochting fan [[Stienwyk]] en [[Koevorden]] stifte de muonts hjir yn [[837]] in kleaster, it Odulfuskleaster.
Starum krige as earste fan de [[Fryske stêden| Fryske âlve stêden]] stedsrjocht. Yn de twadde helte fan de alfde iuw regearde in Dútske grevenfamylje yn Fryslân, de [[Brunoanen]], neamd nei harren stamfaar, dy't Bruno hjitte. Greve Egbert, ek in telch út dizze famylje fan Brunonen, ferliende Starum al yn in [[1061]] stedsrjochten, dy't de Dútske keizer [[Hindrik V fan it Hillige Roomske Ryk|Hindrik V]] yn 1118 bekrêftige. It wie in hannelsstêd fan belang, mei hannel oant yn [[Ingelân]] en [[Sweden]] ta. De [[grutskipper|grutskippers]] en keaplju underhâlden in soad hannelsrelaasjes mei de lannen om de Eastsee. Troch de útfining fan in nij type skip, de [[kogge]] ûntwikkele dy hannel him nei 1100 omraak. ▼
Yn [[1385]] waard Starum lid fan de [[Hânze]]. De skippers fan Starum hienen by passaazje fan de [[Sont]] in âld foarrjocht; by de [[Sonttol|tolheffing]] waard harren foarrang ferliend wat it soad tiidwinst oplevere. By de Eastseehannel spile de Amsterdamske haven in belangrike rol. Hollân wie mei in hurd groeiende befolking foar de fiedselfoarsjenning oanwiisd op nôtymporten út de Eastseelannen. De skippers út Fryslân wienen foar Hollân dêrom fan libbensbelang. By oarloggen tusken Hollân en Fryslân keas Starum dan ek geregeld partij foar Hollân. Mar net by de [[Slach by Warns]] dy 't ek wol oantsjutten wurdt as de '''Slach by Starum'''.<br>▼
Oan de ein fan de [[midsiuwen]] rekke de stêd yn ferfal. Op dit feit is it ferhaal [[It Wyfke fan Starum]] basearre.▼
=== Stêd en hannel ===
▲Starum krige as earste fan de [[Fryske stêden| Fryske âlve stêden]] stedsrjocht. Yn de twadde helte fan de
▲Yn [[1385]] waard Starum lid fan de [[Hânze]]. De skippers fan Starum hienen by passaazje fan de [[Sont]] in âld foarrjocht; by de [[Sonttol|tolheffing]] waard harren foarrang ferliend wat it soad tiidwinst oplevere. By de Eastseehannel spile de Amsterdamske haven in belangrike rol. Hollân wie mei in hurd
▲Oan de ein fan de [[
=== Sintraal gesach ===
Fryslân foel nei [[1525]] ûnder keizer [[Karel V]]. Hy liet in grut [[blokhûs]] bouwe om de Friezen yn betwang te hâlden. Dat blokhûs hat der stien oant [[1580]] doe't it earst foar in part ôfbrutsen waard. De stiennen waarden brûkt foar de stedswâlen. Yn [[1996]] binne noch stikken fan dy muorre, mar ek kanonskûgels, fûn by opgravings.
Nei dy tiid fan ferfal kamen der yn de republyk yn [[17e iuw|17e]] en [[18e iuw|18e]] iuw wer bettere tiden, mei seefeart nei fiere lannen. Mar yn de [[19e iuw]] rûn de stêd fierder tebek, en fan de ynternasjonale haven bleau net folle oer.
=== Fearhaven ===
Nei de oanlis fan it [[Spoar Saandam - Inkhuzen]] nei Amsterdam
=== Gemeente ===
Yn [[1984]] waard de selsstannige [[Starum (gemeente)|Gemeente Starum]] opheft en kaam Starum ta [[Nijefurd]] te hearren.
== Foarsjennings ==
|