|
[[Ofbyld:Full Moon Luc Viatour.jpg|right|thumb|De Moannemoanne fan de Ierde.]]
In '''moanne''' is yn de [[astronomy]] in '''byplaneet''' of '''natuerlike satellyt''' fan in [[planeet]], en kin definiëarre wurde as in (lytsere) planeet dy't yn in [[baan (astronomy)|baan]] om in oare, gruttere planeet draait. YnIt itbekendste bysûnderfoarbyld isfan desa'n Moannenatuerlike satellyt is de [[Moanne (natuerlyke satellyt fan de Ierde)|de Moanne]] (of Luna), de byplaneet fan de [[Ierde]].
== Moannen yn it sinnestelsel==
== De Moanne ==
Utsein [[Merkurius (planeet)|Merkurius]] en [[Fenus (planeet)|Fenus]] hawwe alle planeten yn ús [[sinnestelsel ]] moannen: ▼De moanne fan de Ierde wurdt gewoanwei "de Moanne" neamd, faak skreaun mei in haadletter om te ferdúdlikjen dat it in namme is. Om it ferskil mei moannen yn it miene te fergrutten wurdt ek wol de [[Latynsk]]e namme brûkt: ''Luna''.
De Moanne had in diameter fan 3.475,6 km. Yn ús [[sinnestelsel]] is dat grut, mar der binne in pear moannen dy't noch grutter binne. It ferhâld ta de planeet, de Ierde, dêr't de Moanne omhinne draait, is noch bysûnderder. De diameter fan de Moanne is likernôch in fearn fan dy fan de Ierde. Allinnich [[Garon]] is, yn ferhâld ta [[Pluto]], noch grutter. De diameter fan Garon is de helte fan dy fan Pluto.
; [[ Mars (planeet)|Mars]] : [[Fobos]] en [[Deimos]] .▼
; [[ Jupiter (planeet)|Jupiter]] : [[Metis]], [[Adrastea]], [[Amaltea]], [[Tebe]], [[Io]], [[Europa (moanne)|Europa]], [[Ganymedes]], [[Kallisto]], [[Leda (moanne)|Leda]], [[Himalia]], [[Lysitea]], [[Elara]], [[Ananke]], [[Karme]], [[Pasifae]] en [[Sinope]] .▼De massa fan de Moanne dy't it wetter nei him ta lûkt jout it [[tij]]. De ôfstannen en diameters fan de Ierde, de Moanne en de [[Sinne]] binne sa dat as se op in rige stean, der in [[sinnefertsjustering]] of in [[moannefertsjustering]] komme kin. As se net op in rige stean is sjoen fan de Ierde in part fan de moanne ferljochte. Dit hjitte de [[skynfoarm]]en fan de moanne.
; [[Saturnus]] : [[Pan]], [[Atlas (moanne)|Atlas]], [[Prometeus]], [[Pandora]], [[Epimetheus]],[[Janus]], [[Mimas]], [[Enseladus]], [[Tetys]], [[Telesto]], [[Kalypso]], [[Dione]], [[Helene]], [[Rea]], [[Titan]], [[Hyperion]], [[Iapetus]] en [[Febe]]. ▼
; [[Uranus]] : [[Kordelia]], [[Ofelia]], [[Bianka]], [[Kressida]], [[Desdemona]], [[Juliet]], [[Portia]], [[Rosalind]], [[Belinda]], [[Puk]], [[Miranda]], [[Ariël]], [[Umbriël]], [[Titania]], [[Oberon]], [[Caliban]], [[Sykoraks]], [[Prospero]], [[Setebos]] en [[Stefano]]. ▼De minsken hawwe lang besocht op de Moanne te kommen. Der binne ek in protte ferhalen oer skreaun. Al om it jier 160 hinne skreau [[Lusianus fan Samosata]] ''Vera Historia'', oer in seeskip dat troch in stoarm yn de loft blazen wurdt en op de moanne bedarret. It ferneamdste ferhaal is faaks ''[[In Reis nei de Moanne]]'' fan [[Jules Verne]].
; [[ Neptunus (planeet)|Neptunus]] : [[Naiad]], [[Talassa]], [[Despina]], [[Galatea]], [[Larissa]], [[Proteus]], [[Triton]] en [[Nereid]]. ▼
; [[Pluto]] : [[Garon]]. ▼Op [[14 septimber]] [[1959]] berikke de [[Luna 2]] út de [[Sowjetuny]] as earste de Moanne, troch der tsjin te pletter te slaan. In pear jier letter wie it de [[Luna 9]] dy't op [[3 febrewaris]] [[1966]] om 18.44.52 (UTC), as earste romteskip op de Moanne lâne. It duorre oant [[20 july]] [[1969]] eart [[NASA]] der as earste, en oant no ta as ienige, yn slagge minsken op de moanne lânje te litten. Op [[21 july]] 1969 sette [[Neil Armstrong]] as earste minsk foet op de Moanne, mei de wurden: ''That's one small step for man, one giant leap for mankind'' ("Dat is in lytse stap foar in minske, (mar) in geweldige ljep foar de minsk.") Yn totaal hawwe tolve minske op de Moanne west. De lêste misje wie de [[Apollo 17]], dy't op [[11 desimber]] [[1972]] de moanne berikte.
== Oare moannen ==
▲Utsein [[Merkurius (planeet)|Merkurius]] en [[Fenus (planeet)|Fenus]] hawwe alle planeten yn ús sinnestelsel moannen:
▲; [[Mars]] : [[Fobos]] en [[Deimos]].
▲; [[Jupiter]] : [[Metis]], [[Adrastea]], [[Amaltea]], [[Tebe]], [[Io]], [[Europa (moanne)|Europa]], [[Ganymedes]], [[Kallisto]], [[Leda (moanne)|Leda]], [[Himalia]], [[Lysitea]], [[Elara]], [[Ananke]], [[Karme]], [[Pasifae]] en [[Sinope]].
▲; [[Saturnus]] : [[Pan]], [[Atlas (moanne)|Atlas]], [[Prometeus]], [[Pandora]], [[Epimetheus]],[[Janus]], [[Mimas]], [[Enseladus]], [[Tetys]], [[Telesto]], [[Kalypso]], [[Dione]], [[Helene]], [[Rea]], [[Titan]], [[Hyperion]], [[Iapetus]] en [[Febe]].
▲; [[Uranus]] : [[Kordelia]], [[Ofelia]], [[Bianka]], [[Kressida]], [[Desdemona]], [[Juliet]], [[Portia]], [[Rosalind]], [[Belinda]], [[Puk]], [[Miranda]], [[Ariël]], [[Umbriël]], [[Titania]], [[Oberon]], [[Caliban]], [[Sykoraks]], [[Prospero]], [[Setebos]] en [[Stefano]].
▲; [[Neptunus]] : [[Naiad]], [[Talassa]], [[Despina]], [[Galatea]], [[Larissa]], [[Proteus]], [[Triton]] en [[Nereid]].
▲; [[Pluto]] : [[Garon]].
== Keppelings om utens ==
* [http://wms.selene.jaxa.jp/index_e.html Japan Aerospace Exploration Agency (JAXA)], In protte Japanske foto's fan de moanne Selene -satellyt fan 2007 ôf.▼* {{nl}} [http://web.archive.org/web/*/http://www.infoster.be/negepl/luna.html De njoggen planeten]
* {{nl}} [http://hemel.waarnemen.com/applets/oponder.cgi?d=11&m=01&y=2009&b=Vandaag+ Opkomst- en ûndergongstiden fan de Sinne, de planeten en de Moanne]
▲* [http://wms.selene.jaxa.jp/index_e.html Japan Aerospace Exploration Agency (JAXA)], In protte Japanske foto's fan de Selene-satellyt fan 2007 ôf.
;Maanfasen
[http://www.crescentmoonwatch.org crescent moon watch]
;Kartografy
* [http://planetologia.elte.hu/1cikkeke.phtml?cim=holdmapinte.html Kaart fan de Moanne]
* [http://planetarynames.wr.usgs.gov/jsp/FeatureTypes2.jsp?system=Earth&body=Moon&systemID=3&bodyID=11 Nammejouwing op de Moanne]
* [http://pdsmaps.wr.usgs.gov/PDS/public/explorer/html/moonpick.htm PDS Map-a-Planet]
[[Kategory:Moanne (byplaneet)| ]]
|
