Euskadi Ta Askatasuna: ferskil tusken ferzjes

De '''Euskadi Ta Askatasuna''', better bekend ûnder de ôfkoarting '''ETA''', wie in separatistyske bewapene beweging dy't de stifting in ûnôfhinklike sosjalistyske Baskyske steat neistribbe. De [[namme]] is ([[Baskysk]] foar 'Baskysk heitelân en frijheid' of '[[Baskenlân]] en frijheid' – (it wurd '(e)ta' is ek Baskysk foar 'en'),. isDe better[[organisaasje]] bekendwaard ûnderop de[[31 ôfkoartingjuly]] “ETA”,[[1959]] isoprjochte inen separatistyskeop bewapene[[2 bewegingmaaie]] dy’t in ûnôfhinklike sosjalistyske Baskyske steat stiftsje[[2018]] wolopheft.

De ETA fiertfierde in bluodrige striid tsjin de [[Spanje|Spaanske]] oerheid, wêrby't ek ûnskuldige boargers net sparre wurdewaarden. KrektasKrekt as by de noard-[[Noard-Ierlân|IerskeNoardierske]] [[IRA]] wurdewaarden meastal wol warskôgings jûn foardat de bommen ôfgeanôfgiene. Dêrom binnewiene de gefolgen fan de ETA -oanslaggen meastal beheind fan skaal. Oant en mei [[2003]] deade de beweging 339 boargers en 478 plysje-aginten en soldaten.

It symboal fan de ETA iswie in slang wikkele om in bile. It motto fan de beweging iswie ''Bietan jarrai'', dat betsjut 'wy geane troch mei beide' . DitDat 'beide' betsjutbetsjutte trochgean mei de wapene striid, symbolisearre troch de bile, en mei de striid troch slûchslimmigensslûchslimmens, symbolisearre troch de slang. De politike tûke fan de ETA iswie de [[politike partij|partij]] [[Batasuna]].

De ETA hathie histoaryske sjoen twa kearnpunten:

* It frijlittenfrij krijen fan ETA-leden dy’t yn de finzenissen yn Spanje en [[Frankryk]] sittesieten.

Yn de rin fan de jierren ’80 ferskoden de doelen fan de ETA. Trije desennia nei harrende oprjochting like it stribjen nei in ûnôfhinklike sosjalistyske Baskyske steat mear en mear in utopy en praktysk net realisearber. Yn it demokratysk alternatyf, in manifest fan de ETA út 1995, makke de organisaasje bekend in mear pragmatyske koers farren te geansillen. Sa kondigekundige de ETA oan de bewapene striid te staken as it Spaanske regear de soevereiniteit en it selsbeskikkingsrjocht fan de Basken erkenne soe. De ETA stelde yn it manifest foar om in referindum te hâlden oer de fraach oft Baskenlân in diel fan Spanje bliuwe moast of net.

Yn de begjindagen wie de ETA in freedsume beweging fan yntellektuelen. Mar diktator Franco ûnderdrukte de ETA mei geweld. Doe begûn de ETA yn de jierren ’60 mei gewelddiedige aksjes. SeDe beweging waard hjirbydêrby ynspirearre troch de [[Algerije|AlgerijnskeAlgerynske]] befrijingsbeweging yntsjin Frankryk en troch it [[marksisme]]. Nei de demokratisearring fan Spanje yn de jierren ’70 gie de ETA troch mei polityk geweld en ferlernferlear sa in soad sympaty, ek fan de Baskyske befolking.

De Spaanske regearing organisearre en finansiere yn de jierren ’80 de [[Grupos Antiterroristas de Liberación]], deadseskaders dy’t leden fan de ETA ûntfierden, marteldenmartelen en fermoarden. DitDat stie bekend as de [[smoargeSmoarge kriichOarloch (spanje)|smoargeSmoarge kriichOarloch]].

De ETA hat in soad oanslaggen plegedien. Der binne in oantal dy’t opfoelen:

== ETALettere tsjintwurdichjierren ==

De ETA fiertfierde kidnappingenyn letter jierren [[ûntfiering]]s út en parse Baskyske ûndernimmers ôf om mei de opbringsten harrendêrfan de eigen aktiviteiten betelje te kinnen. HarDe machtsbasis fan 'e beweging lei op it plattelân en bepaaldeyn beskate wiken fan de grutte stêden. SeDe ETA kinkoe op stipe rekkenje fan likernôch 20 persint% fan de Baskyske befolking. De nije ljochtinglichting ETA-leden wurdtwaard rekrutearre út in soarte anargistyske subkultuer. DeIt regearingregear yn Madrid iswie neffens de ETA noch altyd [[FasismeFaksisme|fassistyskfaksistysk]]. Moardoanslaggen op alle minsken dy’t it net iens binnewiene mei de stânpunten fan de ETA wurdewaarden mei joechheijûchhei ûntfongen. Basken dy’t net foar ûnôfhinklikheid binnewiene, hawwerûnen de kâns om fermoarde te wurden. De ETA-jeugdbewegingjongereinbeweging “[[Segi]]” soargetsoarge regelmjittich foar grutte fernielingen yn de Baskyske stêden.