Abraham Lincoln: ferskil tusken ferzjes

Abraham Lincoln is berne yn in suterige hutte yn Hodgenville, KenytuckyKentucky op in matras fan drûge maiskolven. Syn heit wie timmerman en in lytse boer. Syn mem, dy’t njoggen jier letter al stoar, koe net lêze of skriuwe. Op syn sânde jier waard Abraham fan de drinkeldea rêden troch syn freon Austin Gollaher. Hy hat net benei gjin skoalle hân, mar Abraham Lincoln hie in prachtige jefte: hy koe prate as Brugman.

As jongkeardel fardefear hyer de [[Mississippy (rivier)|Mississippy]] ôf, wurke yn in [[winkel fan Sinkel]], wie lânmjitter en posthâlder. In koart skoft tsjinne er yn de [[milysje]] fan [[Illinois]] dy’t tsjin de Yndiaanske haadman [[Swarte Hauk]] oan it fjochtsjen wie. LincolnsLincoln syn earste besykjen ([[1832]]) om keazen te wurden yn it [[dielsteatparlemint]] fan Illinois rûn op neat út, mar twa jier letter slagge it wol.

Yn [[1837]] waard hyer [[abbekaat|advokaat]]. Yn in anonime brief berabbe Lincoln in lokale politikus. De saak kaam út en de politikus woe in duel. Op it lêste momint gie it duel net troch. Lincoln hat himsels altyd skamme foar dizze affêre.

Yn [[1842]] troude er mei [[Marry Todd]], in frou út in súdlike famylje. Sy wie gjin sunich persoan. Se waard sels eksintryk neamd. Foaral nei de dea fan twa fan har bern, joech se jild as wetter út. Yn [[1846]] krige Lincoln in sit yn it [[Hûs fan Offurdigen]] yn [[Washington, D.C.|Washington]]. Der spriek er him út tsjin de oarloch mei [[Meksiko]] en tsjin de [[slavernij]]. Dat er der op tsjin wie, woe net sizze dat er donkere minsken as syn gelikenskegelikense seach. Lincoln fûn dat swarte minsken har mar yn in oar lân fêstigje moasten. Nei't er meiholpen hie om de [[republikeinske partij]] op poaten te setten, gie er de striid oan mei de [[demokraat]] Douglas. De ynset wie in sit yn 'e senaat foar [[Illinois]]. It grutste ferskil yn stânpunten siet him yn de slavernij. De republikeinen woenen fan de slavernij ôf, mar de demokraten wienen fan betinken dat soks oan de befolking fan de dielsteaten oerlitten wurde moast. Lincoln joech as argumint wêrom: ''A house divided in itself cannot stand''. Dy bibeltekstBibeltekst brûkte er as metafoar foar de driigjende spjalting fan de Feriene Steaten. DôchsDochs wûn Douglas de striid. 'It is in útglider mar gjin fal', sei Lincoln. En dêr hie er gelyk oan. Op [[6 novimber]] [[1860]] wûn er mei in grutte mearderheid de striid om it presidintskip, wylst Douglas op 'e nij syn tsjinstandertsjinstanner wie. Itselde soed er fjouwer jier letter nochris dwaan.

Ut de súdlike steaten krige hy gjin inkeleinkelde stim. De [[Amerikaanske boargeroarloch]] dy’t yn april [[1861]] begûn wie, ferrûn faak ûngeunstich foar de [[uny]]. Washington wurdewaard faak bedrige. Neidat hy de ivich twifeljende generaal [[George McClellan]] ûntslein hie, naam hy sels it oerbefel op him. Lincoln wie populêr by de soldaten. As dy oer in misstân klagen, seinen se faak ‘as hy (Lincoln) it te witten komt dan hâld it fuortendaliks op’. Hy wie djip begien mei de hûnderttûzenen soldaten út beide kampen dy’t sneuvelen of swier ferwûne rekken.

[[Ofbyld:Lincoln statue.jpg|thumb|left|160px|StânbieldStânbyld fan Lincoln yn Washington|alt=]]

As presidint fan in lân dat yn in boargeroarloch siet, moast Lincoln faak deafonnissendeafûnnissen bekrêftigje. DizzeDy deafonnissendeafûnnissen moasten soms ek bekrêftige wurde tsjin syn eigen soldaten fanwege desersje. Lincoln socht altyd nei in ekskús om it net te dwaan. Hy wie foaral tsjin de deastraf foar leffens; ‘dy earme jongelju soene harsels deaskrikke as wy harren deasjitten gongen’.

Dêr hie earder in beslissende slach west. Ta belútbeslút sei Lincoln te hoopjen dat in reagearregear fan it folk, troch it folk en foar it folk, net fan de ierdboaiem ferdwine soe. Hast in jier letter op [[1 jannewaris]] [[1863]] wie de [[proklemaasjeproklamaasje fan emansipaasje]], dy’t in ein makke oan de slavernij yn gongenyngong. Op [[9 april]] [[1865]] joech it suden harselshimsels oer.

Fiif dagen neidat it suden harselshimsels oerjoech besiket de presidint, de toanielfoarstelling ‘An American Cousin’ yn it Ford teaterteäter. Hy genietet fan de foarstelling. Oan it begjin fan it tredde bedriuw klinke skotten yn syn lôge. Lincoln wurdt it húshûs fan de buorlju insleeptynsleept. Dêr wurdt er op it bêd lein. It bêd is te lyts foar Lincoln. Syn fuotten en hannen hingje der oerhinne. De folgjende dei op [[15 april]] [[1865]] stjert Lincoln oan syn ferwûningsferwûningen. De moardner is [[John Wilkes Booth]]. Abraham Lincoln is 56 jier âld wurden.

[[Ofbyld:Abraham Lincoln signature.JPG|thumb|right|200px|De hântekeninghantekening fan AhrahamAbraham Lincoln ]]