Stiennen Man: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
ôfstimming mei de nederlânske ferzje |
|||
Rigel 1:
[[Ofbyld:Harlingen_stenen_man.jpg|thumb|De Stiennen Man.]]
De '''Stiennen Man''' op de Westerseedyk yn [[Harns (stêd)|Harns]] is in replica fan in monumintale grinspeal dy't yn 1576 pleatst waard om it midden fan de ''Vijfdeelenzeedijken'' te markearjen. Dizze grinspeal yn renaissancestyl wie ynspirearre op de Romeinske goaden Terminus, fan de grins, en Janus, fan it begjin en it ein. De offisjele namme wie terminus, mar de folksmûle makke der Stiennen Man fan.
== Skieding dykûnderhâld ==
De ''Vijfdeelenzeedijken'' leinen tusken Makkum en Het Bildt. Hja wiene yn ûnderhâld by it wetterswkip mei de namme ''Kontribúsje der Vijfdeelenzeedijken binnen- en buitendijks''. Binnen dit wetterskip wurken twa groepen dykplichtigen tegearre: bûtendyksters]], de bewenners fan it gebiet dat by in seedykynbrek direkt ûnder wetter kaam te stean, en binnendyksters, bewenners fan it gebiet efter de slieperdyk de [[Slachte]]. Bûtendyksters waarden folle swierder belêst dan binnendykters en om’t de skelen dêroer net nei ’t sin oplost wurde koene, woene beide partijen in eigen helte yn ûnderhâld, sadat hja neat mear mei elkoar te meitsjen hiene. De skieding soe yngean as de diken nei de rige stoarmen en stormfloeden sûnt [[1570]] op de ôfprate hichte brocht wiene. Hoewol dat yn [[1575]] noch net it gefal wie drukten de riedshearen fan it [[Rjocht yn Fryslân|Fryske Hôf]] de skieding troch, tsjin de sin fan de bûtendyksters. Dizze riedshearen, Johannes Carolus en Adriaan Vastaerts, kamen dêrnei mei it útstel om ''seecker Steenwerck ter plaetse van de scheijdinge'' te setten. Allinne de binnendyksters wiene ree om de terminus te beteljen. De beide riedshearen leine op 19 july 1576 de earste stien. Om ende by 1725 wie de terminus sa ferfallen dat hy ôfbrutsen waard. De orizjinele tinkplaat kaam yn in mourre fan de Harnser haven telâne en is dêrút fuorthelle doe dy yn [[1851]] útwreide waard.
== Replica ==
[[File:Drie verschillende Janusgezichten.jpg|thumb|Trije ferskillende Janusantlitten]]
Dykgreef Carel George fan Wassenaer Obdam en û.o. hear fan Twickel liet om ende by [[1776]] op eigen kosten in replica fan de ferdwûne terminus op de âlde fûneminten sette. Hy drûch him op [[11 april]] [[1777]] yn it Frjentsjeter Riedhûs oer oan it Wetterskipsbestjûr, dat de terminus yn it ferfolch ûnderhâlde moast. Yn syn oerdrachtstaspraak neamde hy de terminus in ''praalbeeld'' fan [[Caspar de Robles]]. It gefolch wie dat oaren de terminus beskôgen as in stânbyld mei de dûbele byltnis fan de [[steedhâlder]]. Doe't begjin njoggentjinde ieu dûmny Sjoerd Nauta, pakesizzer fan strânmaster Sipke Nauta, úthâlde dat de twa koppen dy hy yn syn tún op in foutstik set hie, ôfkomstich wiene fan de orizjinele terminus waard dat algemien leauwd. Hja binne no (mei de orizjinele tinkplaat) ûnderdiel fan de fêste kolleksje fan it [[Frysk Museum]]. It binne dúdlik twa ferskillende gesichten, dy't boppedat oars binne dan de twa likense koppen op de replica. De terminus mei januskoppen is wier net bedoeld as stânbyld foar Caspar de Robles. De replica waard ferskate kearen restaureard. Yn 1895 waarden de stiennen koppen ferfongen troch brûnzen eksemplaren. Die stiennen koppen fan de replica stean tsjintwurdich yn de byldentún fan de De Wildenborch yn Vorden.
Foar it op Deltahichte bringen fan de dyk is het monumint in 1965 weihelle. Op de nije dyk is it
It monumint is eigendom fan [[Stichting Waterschapserfgoed]].▼
== Teksten ==
''Caspari a Robles Equiti , Domino de Billi, etc. Frisiae Groningae ejusque territorii ac dicentium Gubernatori , quod hanc Provinciam , praeter arma consiliis et munimentis juverit ac inter caetera, aggere ipsis KL NO. MDLXX funditus everso, ampliss. D.Viglii Zuighemi,patris patriae , auxiliaribus operis et adhibitis Igramo ab Achelen Pr., Adriano Vastaert, Petro Frittema et Joanne Carolo Senatoribus consiliorum sociis, novum maris propugnaculum summo labore, vigilia et celebritate, decretis quo que et de suo persolutis diligentiae praemiis , tribus plus minus mensibus à fundamentis erexerit et ad summam manum perduxerit, atque hunc lapidem, sublatis litibus controversiarum terminum esse voluit, gratus provincialium ordo obrem prudenter, bene et fideliter gestam, de se ac de repub. optime merito p.''
▲It monumint is eigendom fan [[Stichting Waterschapserfgoed]].
Yn ' t it Frysk oerset :
Foar Caspar de Robles, ridder, hear fan Billy, ensfh steedhâlder fan Fryslân, Grinslân en Ommelannen en oangrinzende gebieten, om 't er dizze provinsje net allinnich mei wapens mar ek mei wiis bestjoer en mei fersterkingen holpen hat, lykas doe 't de dyk op 1 novimber 1570 hielendal weislein wie, mei help en stipe fan de tige grutte hear Viglius fan Zuichem, Heit fan ‘t Heitelân, en nei de ynstelling fan in advyskommisje, besteande út de riedshearen Igram fan Achelen Presidint, Adriaen Vastaerts, Petrus Frittema en Johannes Carolus, mei grutte muoite, mei skerp tafersjoch, it ynsetten fan in soad minsken, it nimmen fan besluten, wylst er ek beleannings foar de iver útloofde en betelle út eigen middels, yn sa' n trije moanne in nije seewarring fan 'e grûn ôf oprjochte hat en alhiel ta it ôfmeitsjen brocht en om 't er woe dat dit stienwurk de markearring wêze soe fan ’e ein fan ’e mieningsferskillen hat de organisaasje fan lânynlizzenden, tankber omdat it projekt ferstannich, goed en mei sukses útfierd is, foar him dy ’t him foar har en de republyk tige fertsjinstlik makke hat, dit oprjochte.
Op de súdkant stiet:
▲Op de súdkant fan it byld stiet:
''In de jare MDLXXV is den dyck in twee deelen ghescheyden. Blyven het zuyderdeel den buytendyksteren van de wekken alsdoen ghedeputeerden syn gewest Thomas Hiddesz ende Sieke Claes Hopluyden, Hette van Dekema, Hero Oekinga, Ulbe Hiddema, Wytse van Camminga, Doytse Bonga, Gerrit Abbes ende Lolle van Oekinga.''
De noardkant
''In de jare 1574 is dese dyck onderlecht wesende dyckgraaf Ryvert van Roorda ende Ghedeputeerde binnedyck Frederyck van Offenhuysen met Syerk Syereksz Hopluyden tot het oprnaken van den dyck te noorden, Tiete van Camrninga substituyt des Heeren Stadtholders, Hessel van Ha- nya, Edo van Gerbranda ende Hans van Roorda.''
== Folksverhaal ==
De Stiennen Man krige yn de folksverhalen in rol ferlykber mei boerekoal en earrebarre. As swiere Harnzer froulju efkes rêst woene, stjoerden hja har bern nei de dijk mei it ferlechje dat as hja trije kear om de Stiennen Man hinne rinne soene, der fluch in nij broerke of suske soe komme.
{{Commonscat|Stiennen Man, Harns}}
| |||