Dea: ferskil tusken ferzjes

[[File:Skullclose.jpg|right|thumb|150px|In [[minske|minsklike]] [[plasse (lichemsdiel)|plasse]]: it symboal fan 'e dea.]]

De '''dea''' (of, [[argaïsme|argaysk]]: '''dead''', fan it [[Proto-Germaansk]]e *''dauthuz'') is de tastân nei it [[ferstjerren]] fan in [[libben]] [[organisme]], wêrby't alle [[biologysk proses|biologyske funksjes]] fan dat organisme opholden binne. Der is dan gjin [[groei]], [[ferâldering]] of [[bewustwêzen]] mear, gjin [[metabolisme|spiisfertarring]] of [[bloedsirkulaasje]] en der wurde gjin aktive ferrjochtings mear útfierd, lykas [[sykheljen]], [[tinken]], [[beweging|ferwegen]], [[iten]], [[drinken]], ensfh. It [[biology]]ske proses wêrby't in libben organisame deagiet, wurdt it [[ferstjerren]] neamd. As symboal foar de dea wurdt ornaris in minsklike [[plasse (lichemsdiel)|plasse]] (skedel) brûkt. De dea wurdt yn [[literatuer]] en [[folkloare]] gauris personifisearre as de [[Seineman]] (''Magere Hein'')

 

Meastal binne sokke minsken mar heechút in pear [[minút|minuten]] 'wei' west, mar guon minsken dy't yn tige kâld [[wetter]] fallen en dêr 'ferdronken' wiene, binne noch wer bybrocht nei't se mear as tweintich [[minút|minuten]] ûnder wetter ferkeard hiene, wêrby't al harren biologyske funksjes ta stilstân kommen wiene. Yn sokke gefallen wurdt faak sprutsen fan in [[hast-dea-ûnderfining]], hoewol't dy oantsjutting op ûneigentlike wize ek wol losser brûkt wurdt foar in barren wêrby't men mei de skrik frijkomt.

 

As sykheljen, bewustwêzen en bloedsirkulaasje net wer op gong brocht wurde kinne, is immen [[biologysk dea]]. Yn it ramt fan 'e [[orgaandonaasje]] wurdt dat ek wol 'hertdea' neamd. Yn 'e [[genêskunde]] wurdt in minske as folslein dea beskôge as de [[harsens]]funksjes foarfêst opholden binne. Sokke persoanen wurde [[harsensdea]] neamd. Neffens dy definysje is it mooglik om mei in noch altyd klopjend [[hert]] as folslein dea beskôge te wurden, om't in hert út himsels klopjende bliuwe kin sûnder dat dêr funksjonearjende [[harsens]] foar nedich binne. Foar [[sykheljen]] binne dy lykwols àl nedich, sadat immen dy't sûnder help fan [[beäzemingsapparatuer]] noch sykhellet, net harsensdea is.