Alkalymetaal: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Rigel 1:
{{Wurk}}
In '''alkalymetaal''' is in [[Elemint (skiekunde)|elemint]] út de earste groep fan it [[periodyk systeem]], dêr't [[litium]], [[natrium]], [[kalium]], [[rubidium]], [[sesium]] en [[fransium]] ta hearre. Wetterstof wurdt lykwols net ta de alkalymetalen rekkene, om't wetterstof mar ien [[elektron]] befettet en net de gemyske eigenskippen fan in alkalymetaal hat. Fan Fransium, dat in sterk [[radio-aktyf]] elemint mei in [[healtrochtiid]] fan 21,8 minuten foar de langst libjende [[isotoop]] is, is te min bekend om te bepalen oft it wol of net as in alkalymetaal gedraacht.
 
== Namme ==
It wurd ''alkalimetaalalkalymetaal'' komt fan it [[Arabysk]]e wurd ''al kalja'', dat [[potjiske]] betsjut. Potjiske is de âlde namme foar [[kaliumkarbonaat]], dat wûn wurdt út houtjiske. [[Sir [[Humphry Davy]] rette yn [[1807]] foar it earst it [[Elemint (skiekunde)|elemint]] [[kalium]] ta, dat er troch [[elektrolyze]] fan raande [[kaliumhydrokside]] út potjiske krige. It [[Ingelsk]]e wurd foar kalium, ''potassium'' (fan ''pot ash''), ferwiist dêrnei.
 
== Skaaimerken ==
Alkalymetalen hawwe in [[elektroanekonfiguraasje]] fan [X]ns<sup>1</sup>, dêr't X in [[edelgas]] is. Hja hawwe yn de bûtenste skyl mar ien [[elektron]] yn de s-[[orbitaal]]. Dêrom hawwe alkalymetalen in frij lege [[ioanisaasje-enerzjy]], sa't se maklik ienweardige positive [[ion|ioanen]] foarmje kinne om yn de [[edelgaskonfiguraasje]] te kommen. Hja foarmje ek maklik [[sâlten]] mei [[halogeen|halogenen]], sa as bygelyks [[keukensâlt]]. (NaCl). It binne tige goede [[reduktor]]s en reagearje maklik mei [[elektronegativiteit|elektronegative]] eleminten lykas [[soerstof]] en [[joadium]].
 
De eleminten litium, natrium, kalium en rubidium binne sêfte sulverwite metalen mei in typyske metaalglâns. Dy eleminten reagearje maklik mei soerstof en [[oksidaasje|oksidearje]] dus fluch.
 
== Eleminten ==
Hjirûnder steane de eleminten, dêr'tljocht pears alle alkalymetalen binne:
 
{| bd=1 cp=0 cs=1 style="border-style:none;border-width:0px"
|----
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:2px; border-color:#888; background:#bf7" | <font size=1>1</font><br>[[Wetterstof|H]]
|----
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:2px; border-color:#888; background:#fbf" | <font size=1>3</font><br>[[Litium|Li]]
|----
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:2px; border-color:#888; background:#fbf" | <font size=1>11</font><br>[[Natrium|Na]]
|----
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:2px; border-color:#888; background:#fbf" | <font size=1>19</font><br>[[Kalium|K]]
|----
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:2px; border-color:#888; background:#fbf" | <font size=1>37</font><br>[[Rubidium|Rb]]
|----
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:2px; border-color:#888; background:#fbf" | <font size=1>55</font><br>[[Sesium|Cs]]
|----
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:2px; border-color:#888; background:#fbf" | <font size=1>87</font><br>[[Fransium|Fr]]
|}