Terkaple: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
red., mar net dien
Rigel 15:
'''Terkaple''' is in doarp yn de gemeente [[De Fryske Marren]] (foarh. [[Skarsterlân]]), noard fan [[De Jouwer]]. Eartiids hearde it doarp by [[Utingeradiel]]. It doarp hat likernôch 210 ynwenners. Terkaple leit flakby de [[Terkaplester Puollen]] en foarmet in twillingdoarp mei [[Eagmaryp]].
 
It doarp krige harsyn namme troch in kapel by it doarp: ''ter kapelle''. DizzeDy kapel hearde by itde tsjerke fan [[Aldeboarn]]. Njonken it tsjerkje út [[1845]] steansteane in tal moai lizzende pleatsen en der is in karakteristike ophelbrêge. (dy'tIt okkerdeisplak meganisearre is). Hjir stiethat ek de [[Oenemastins]] mei in byldhoude skou út begjin [[17e iuw]].
 
In bekend [[tongbrekkerssechje]] is: ''De Terkaplester klok klept trije kear'
 
== Skiednis ==
=== TsjerkjeTsjerke ===
[[Ofbyld:Foarrige tsjerkje Terkaple 5.jpg|thumb|left|250px|<small>''Tsjerke Terkaple''</small>]]
[[Ofbyld:Souderskilderingen eardere Tsjerkje Terkaple 6.jpg|thumb|right|300px|<small>''Souderskilderings''</small>]]
ItDe tsjerke datdy't dêr foar it hjoeddeiske tsjerksjetsjerkje stien hat wie fan [[dowestien]] en moat om 1200 hinne boud wêze. It is net wis oft dit it kapeltsje wie dêr't Terkaple syn namme troch krigen hat. Yn âlde geskriften en op kaarten wurdt Terkaple ek wol “Capella” neamd. De kapel wie wijd oan de [[patroanhillige]] Margaretha. In patroanhillige koe oanroppen wurde yn gefal fan rampen of om help te ferlienen. Op de klok dy't no noch yn it tsjerkje hinget stiestiet: ''bid voor ons, zalige, heilige Margaretha; de Heer Eema, pastoor toen ter tijd, Tjepke, ingezeten, in het jaar des Heeren 1472''.
Pastoar Eema is mar in foarnamme,; hy soe no Ime of Yme hjitten hawwe. It âlde tsjerkje hie 18 prachtige souderskilderingen. DizzenDy binne allegear beskreaun yn [[1853]] doe't it eardere tsjerkje ôfbrutsen waard. De tekeningen wurde bewarre yn it [[Frysk Museum]]. It binne bibelske foarstellingsfoarstellingen lykas fan it Lêste Jûnsmiel, de Tút fan Judas, Jona dy't út de walfisk komt, Abraham en Izaäk. Fierder
de apostels Petrus, Paulus, Andreas, Thomas. Ek stiet Margaretha ôfbylde. De skilderingen soenen út de earste helte fan de [[16e iuw]] komme doe't der nei alle gedachten in grutte renovaasje west hat.
Se binne foar it meastepart betelle troch de famyljes Oenema en Roorda dy't in grutte rol spilen yn
Terkaple. Harren famyljewapens stienenstiene ek ôfbylde op de souderskilderings, krektas de wapens fan Fryslân en oare meibetellers lykas de famyljes Jongema, Galama en Walta. Harren nammen steane boppedat noch op de grêfstiennen yn de flier flier fan de tsjerke. DizzeDy grêfstiennen leinenleine ek al yn de âlde tsjerke. De grutste stien is fan Douwe fan Roorda en syn frou Elisabeth de Borghreef (1610). In oare stien komt út 1570 mei de namme fan Kempo van Oenema der op en ''anno 1533 den 21 augusti sterf die eedele juffrou Doutye van Oenema''. De âldste stien dy't hjir lizze moat, mar net te sjen is (hy leit nei alle gedachten ûnder de flier by de preekstoel), stamt út [[1485]], hat de foarm fan in deakiste mei as opskrift: ''in het jaar ons Heren 1485 do staerf Tyepke Onamen, op Maydey. Biddet foer die syel en Pater noster''. De Terkaplester tsjerke waard yn 1854 ôfbrutsen omdat er te djoer yn ûnderhâld waard. In adfertinsje út de [[Ljouwerter Krante]] fan 21 april 1854 seit: “uit''uit de hand te
koop: eene aanzienlijke partij tufsteen, ongeveer 70 last grof wrak en 20 last fijne keizel, liggende te Terkaple, geschikt om te water vervoerd te worden. Te bevragen bij J.H. Hilverda te Terkaple''.
 
By graafwurk binne oan de ein fan de [[20e iuw]] fûneminten fan in âlde tsjerke fûn. Dy moatte heard hawwe ta it ferdwûne doarpke [[Sint Jansgea]]. By de ûntginning fan it feangebiet oan de eastside ferpleatstenferkoden de trije doarpen, Eagmaryp, Terkaple en Sint Jansgea, har yn westlike rjochting. Yn de rin fan de [[13e iuw]] krigen de doarpen harren tsjintwurdige plak.
[[Ofbyld:Terkaple tsjerke 07.JPG|thumb|<small>''Tsjerke Terkaple 2011''</small>]]
Op it stee fan de hjoeddeiske tsjerke stie earder in kapel. In [[dowestien]]nen kapel dy't ûnder behear stie fan de St. Pankrasparochy yn Aldeboarn, lykas yn in skriuwen fan biskop Guy fan Henegouwen út [[1315]] neamd wurdt. De namme Terkaple (= 'by de kapel'), wurdt yn dat stik al neamd as “Capella”.<br>
Dat der dowestien brûkt waard seit wat oer de âlderdom fan de kapel. Sûnt ûngefear 1200 begûnen mûntsen mei it bakken fan stien út [[klaai]] en waarden stienen gebouwen setten. Dowestien (mergel) moast oanfierd wurde út Dútslân en wie tige djoer. DeDat kapel moat dus al foar 1200 boud wêze. Neist de tsjerke stie eartiids ek de skoalle en in pastorijepastorij, op itselde stee as hjoeddedeihjoed-de-dei.
==== Sjoch ek ====
* [[Protestanske tsjerke fan Terkaple]]
Rigel 39:
[[Ofbyld:Terkaple Skoarstienmantel Roordastins 5.jpg|thumb|<small>''Skoarstienmantel Roordastins''</small>]]
[[Ofbyld:Terkaple Oenemastins 09.JPG|thumb|''Oenemastins (2011)]]
Oan de oare kantnoardkant fan de tsjerke, de noardside, stie yn de midsiuwen in [[stins]]. Oan dy stins binne de nammen Oenema en Roorda ferbûn. De nammen steane noch op de grêfstienen yn de tsjerke en yn de pleats noardlik fan de tsjerke. Yn de opkeamer fan de pleats is in skoarstienmatel dy't oarspronklik yn de stins stien hawwe sil. Op dy mantel seane de nammen fan Roorda’s. De skoarstienmantel is 2 meter breed en rêst op 2 pylders fan 2 meter heech!. Boppe de trije beitele koppen, dy't allegearre ûngelyk binne, steane trije pear wapenboerden útkapt mei de nammen: Jr. van Roerda Jvr. Elisabeth de Borgreeff (midden boppe), Roerda-Ziaerda (Tjaarda) Borgreeff-van d Eemst (linksûnder) (rjochtsûnder).
De nammen fan it middelste wapenboerd binnewiene fan de bewenners fan de stins. De nammen by de linker
Roerda-Ziaerda(Tjaarda) Borgreeff-van d Eemst (linksûnder) (rjochtsûnder).
boerdenbuorden sille de âlden fan Jonkerjonker Douwe fan Roorda west hawwe en dy by de rjochter boerdenbuorden de âlden fan Jonkfroujonkfrou Elisabeth de Borgreeff.
De nammen fan it middelste wapenboerd binne de bewenners fan de stins. De nammen by de linker
boerden sille de âlden fan Jonker Douwe fan Roorda west hawwe en dy by de rjochter boerden de âlden fan Jonkfrou Elisabeth de Borgreeff.
 
It ienichsteiennichste jiertal dat op de mantel foarkomt is 1602 of 1607. It gehiel sil wol setten wêze troch de widdo Roorda as earebetoan oan har man dy't yn 1601 ferstoarn is. Dat is te sjen op de grêfstiennen yn de tsjerke.
 
=== Moles fan Terkaple ===
Line 53 ⟶ 52:
''de polder Heeringzijl onder Goingarijp en Terkaple opgericht en de molen gebouwd in den jaren 1884 onder het bestuur van T.W. Westerterp, H.R. Rijpkema, W.S. Peekema''. Dizze stien is bewarre bleaun en leit no achterhûs by fam.G. Kramer, Buorren 2. De mole op de ûnderste foto wie folle lytser en stie neist it hûs fan Pier Brouwer en Cobi Veldman op’e Pôle fan Terkaple, oan de râne fan de Bumapôle.
 
De moundermûder Oene Portijk ferhuze mei fan Tsjalbert nei Terkaple. De grutte mole hie in kundich mounder nedich en dizze Portijk koe de mole as gjin oar fansels. Syn neiteam wenne letter yn it hûs fan G. Klosters oan de Oenemawei foar fam. Hotse Bakker oer. De mole waard lykwols net al te goed ûnderhâlden, sadat de polder dochs noch wolris blank kaam te stean. Dit, ûndanksnettsjinsteande de grutte wetterkapasiteit fan de mole. Ek waard der in tal jierren letter in Amerikaanse wynmoter boud oan de râne fan de Terkapelster Poel, hiel wat nijs yn dy tiid, dat doe ferlear de grutte mole syn belangrike funksje. De wynmoter blykte ek goedkeaper yn gebrûk te wezen.
Oan 1921 ta hat der in moundermûnder wenne yn de mole, mar dêrnei wie it dien. De mole fertutearze en is úteinlik yn [[1935]] ôfbrutsen. De boargemaster fan Utingeradiel hat noch fergees besocht de mole ûnder te bringen by de feriening “de Hollandsche Molen” om him sa te bewarjen, mar it holp net. Ek doe wie der al in soad jildkrapte foar dizze saken. Dizze mole bemealde it lân fan Sipkema’s pleats (no de ôfbaarnde pleats Pyt Kamstra, Fjildwei); net allinne de Buma-pôle en it lân dêrachter, mar ek in stik lân oan de oare kant fan de sleat (no Sinnemapolder). Der siet in dûker ûnder de sleat troch en in barte/set der oerhinne. Men moast nammentlik mei hynder en wein yn it lân komme kinne. Wie men klear yn it lân, dan moast it set wer oan’e kant, want de sleat wie iepenbier wetter en de skipfeart moast trochgean kinne. Men moast by de oare huzen komme kinne, û.o. de buorkery wer’t no Germ Hooisma wennet.
 
Gerrit Walstra (wenne letter yn it hûs fan fam. Haasjes, Buorren 21) wie yndertiid lytsfeint op Sipkema’s pleats en moast by stoarmwaar, tegearre mei de grutfeint nei de mole ta en dêr bliuwe, ek nachts, en oppasse dat alles goed gyng. De mannen moasten as it nedich wie de seilen ynkoartsje of de mole kruie; de mole mocht net stikken draaie. In kâld putsje yn waar en wyn.