De ferzje fan 22 apr 2019 om 17.03 wizigje Frou Watzema (oerlis \| bydragen) 8.052 edits ûntstie ←Toan eardere ferskillen		De ferzje fan 13 mai 2019 om 12.05 wizigje weromsette Frou Watzema (oerlis \| bydragen) 8.052 edits LNo edit summary Neikommende ferskillen →
Rigel 3: '''Theresienstadt''' ([[Dútsk]]) of '''Terezín''' ([[Tsjechysk]]) is de namme fan in [[fort (festing)\|fort]] yn de [[Tsjechje\|Tsjechyske]] festingstêd [[Theresienstadt (stêd)\|Theresienstadt]]. It ein 18e-iuwske fort, dat it eardere [[konsintraasjekamp]] fan Theresienstadt wie, hjit "Lytse Festing", de stêd sels wurdt "Grutte Festing" neamd. Yn de lêste helte fan de [[19e iuw]] tsjinne it fort as [[finzenis]]. Yn de [[Earste Wrâldkriich]] wie it fort in krichfinzenekamp, dêr't ek de moardner fan [[Frans Ferdinand fan Eastenryk\|Frans Ferdinand]], [[Gavrilo Princip]] oant 1916 fêstholden waard. Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] brûkten de [[~~nazi~~nazy]]'s Theresienstadt as [[konsintraasjekamp]] en it Lytse Fort wie doe in Gestapofinzenis. == Theresienstadt yn de Twadde Wrâldkriich == Op [[10 juny]] [[1940]] naam de [[Gestapo]] it befel yn Terezín oer. Tsjechyske en [[Moraavje\|Moravyske]] fersetsstriders waarden yn it fort fêst set. Fan novimber [[1941]] ôf soe de stêd Theresienstadt (de ~~Grute~~Grutte Festing) tsjinje as [[getto]] foar [[deportaasje\|deportearre]] [[Joaden]] en wie Theresienstadt feitlik in [[konsintraasjekamp]] wurden. Theresienstadt wie fral in [[trochstjoerkamp]] foar Joaden dy't meast rillegau nei [[Auschwitz\|Auschwitz-Birkenau]] of oare [[ferneatigingskamp]]en stjoerd waarden. Op 30 oktober 1941 moast SS-Obersturmführer [[Siegfried Seidl]] fanwege [[Adolf Eichmann]] it getto opsette. Fan novimber 1941 oant july 1943 funksjonearre Seidl as earste kommandant fan it getto.<ref>[http://textfeld.ac.at/download/179.pdf. ''Die Lagerkommandanten von Theresienstadt'']; skriuwer Answer Lang en Prof. Dr. Wolfgang Neugebauer. Utjouwer: Universität Wien/Historisch-Kulturwissenschaftliche Fakultät/Institut für Geschichte, 2011</ref> It kamp Theresienstadt gie offisjeel iepen op [[24 novimber]] [[1941]]. In soad Joaden út [[Tsjecho-Slowakije]] waarden doe nei Terezín deportearre. Simmer [[1942]] waard de net-Joadske befolking fan Theresienstadt fuortstjoerd. Under de 'nije bewenners' ~~wienen~~wiene in protte [[keunstner]]s, musisy en [[jurist]]en. Dêrtroch ûntstie in drok kultuereel libben yn it getto. Yn it kamp húsmannen neist de folwoeksenen ek sa'n 11.000 bern. De Joadse gettobefolking hie min ofte mear selsbestjoer: de ried fan âlden. Dy rie moast ûnder mear listen opmeitsje fan wa't wol en net deportearre wurde soe. At sy wegeren om mei te wurkjen doene domwei alle bewenners deportearre en ombrocht wurde. ~~Untusken~~Wyls waarden de libbensomstannichheden yn Theresienstadt hieltyd minder. Dêr't earst sa'n 7.000 Tsjechoslowaken wenne hienen, wienen der no 50.000 minsken húsfêste. Der wie te min iten en allinne al yn 1942 stoaren der om en de by 16.000 bewenners. Ynwenners dy't har' fersetten tsjin de Dútsers as oars wat dienen dat harren net noaske, kamen yn it "lytse fort" (de finzenis) telâne, dêr't sy it noch folle minder hienen. == Modelstêd == [[Ofbyld:Theresienstadt barak.jpg\|thumb\|250px\|Ynterieur fan de barakken]] [[Ofbyld:Theresienstadt - gedenkstenen.jpg\|thumb\|250px\|Betinkstiennen by yngong Theresienstadt]] In [[1943]] waarden 500 [[Denemarken\|Deenske]] Joaden nei Terezín stjoerd. DeIt Deenske ~~regearing~~regear easke dat it [[Reade Krús]] tagong ta de finzenen krige. Ein 1943 krige it Reade Krús permisje om yn 1944 de stêd te besykjen. De ~~nazi~~nazy's makken doe sabeare kafees en winkels yn it kamp, om it op in normaal wenplak lykje te litten. Om de oerbefolking foar it Rode Kruis ferside te hâlden waard in soad Joaden nei Auschwitz stjoerd. Doe sieten net mear as trije minsken op ien keamer. It Reade Krúss wie 'tefreden' oer de opfang fan Joaden en rapportearre dat ek; sy hienen har folslein ferrivelje litten. De list wie sa'n súkses, dat der in propagandafilm oer Theresienstadt makke waard: ''[[Theresienstadt: Ein Dokumentarfilm aus dem jüdischen Siedlungsgebiet]]''. Yn de film wurdt it sa foarsteld as hie Hitler de Joaden in moaie stêd jûn. De film toant finzen Joaden dy't sporte of winkelje yn it kamp. Nei de opnamea waarden sawol de akteurs as regisseur [[Kurt Gerron]] nei Auschwitz stjoerd en dêr [[gaskeamer\|fergast]]. De Duitsers woenen mei de film geroften oer konsintraasjekampen foar Joaden de kop yn drukke. It wie de bedoeling dat de film, fia it [[Reade Krús]], de wrâld oer gean soe. By de befrijding fan Theresienstadt waard de film troch de alliearden fûn. De film wurdt no noch hieltyd sjen litten yn it museum op it stee fan it kamp. == Befrijding == Op [[3 maaie]] [[1945]] droegen de ~~nazi~~nazy's de kontrôle oer it kamp oer oan it Reade Krús en op [[8 maaie]] waard Theresienstadt offisjeel troch it [[Reade Leger (Sovjet-Uny)\|Reade Leger]] befrijd. == Deadetal == Rigel 37: * [[Denemarken]]- 500 {{boarnen\|boarnefernijing=▼ == Keppelings om utens ==▼ <references/>▼ ▲== ;Keppelings om utens == * [http://www.terezin.cz/ Webside fan de gemeente Terezín] * [http://www.pamatnik-terezin.cz/showdoc.do?docid=164 Terezín Monumint] ▲{{boarnen\|boarnefernijing= ▲<references/> }}

Theresienstadt (konsintraasjekamp): ferskil tusken ferzjes