Balstienliem: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Rigel 4:
'''Balstienliem''' is in [[grûnsoarte]] dy't bestiet út in mjuks fan keien, [[grind]], [[sân]], [[klaai]] en [[liem]]. Faak wurde yn balstienliem ek [[swerfkei|swerfkeien]] fûn. Oarspronklik siet der ek faak [[kalk]] yn balstienliem, mar dat is troch gemyske ferwaring hast folslein ferdwûn. Balstienliem wurdt ûnder [[gletsjer|lâniis]] ôfset en kin dêrom as in foarm fan [[till (sediment)|till]] ([[grûnmoarene]]) beskôge wurde.
 
Het gewone keileem in Nederland is ongeveer 150.000 jaar geleden afgezet, tijdens het [[Saalien]]<ref>{{Aut|Wee, M.W. ter}}, 1983. ''The Saalian Glaciation in the Netherlands''. pp 405-412, ''In:'' Ehlers, J. (ed.), Glacial deposits in North-West Europe. Balkema, Rotterdam, 470 pp.; ISBN 906191 2237.</ref> en is onderdeel van de [[lithostratigrafielitostratigrafy|lithostratigrafischelitostratigrafyske]] [[FormatieFormaasje vanfan DrenteDrinte]].<ref>{{Aut|Zagwijn, W.H., Staalduinen, C.J. van (eds)}}, 1975. ''Toelichtingen bij Geologische overzichtskaarten van Nederland.'' Rijks Geologische Dienst, HaarlemHaarlim: 134 pps.</ref> Vooral in de provincie [[DrentheDrinte]] komt veel keileem dicht aan het oppervlak voor. Lokaal is dit keileem soms opgestuwd door het landijs. Voorbeelden hiervan zijn het [[Gaasterland (streek)|GaasterlandGaasterlân]] (Zuid Friesland), [[Vollenhove]], de [[HavelterbergHavelterberch (heuvel)|HavelterbergHavelterberch]], [[SchoklandSkoklân]] ([[NoordoostpolderNoardeastpolder]]), [[Urk]] en op [[Wieringen]] en [[TexelTessel]]. Binnen het gebied waarvan het keileem bekend is, is het ook veel in [[grondboor|boringen]]boaringen aangetroffen.<ref>{{Aut|Wee, M.W. ter}}, 1976. ''Blad Sneek (10W, 10O)''. Toelichtingen bij de Geologische Kaart van Nederland 1:50.000 Rijks Geologische Dienst: 1-130.</ref>
 
Naast het keileem uit het Saalien is in een enkele boring keileem uit het [[Elsterien]] aangetroffen. Het werd onder andere gevonden in boring Oostmeep in de Waddenzee[[Waadsee]] op een diepte van 51,70 meter onder de zeebodem.
 
Door erosie door middel van uitspoeling kunnen de stenen uit het keileem vrij komen. Soms wordt op deze manier het hele keileem opgeruimd en blijft het stenenresidu over. In de zee van het Eemien, de warme tijd die volgde op het Saalien, vormden dergelijke stenenvelden het substraat voor oesterbanken. Stenenvelden uit het Saalien zijn zelfs nu nog aan het oppervlak aanwezig. Bekende stenenvelden zijn onder andere de Tekselse stiennen en it [[Van der Lijn-reservaat]] by [[Urk]].
 
Omdat keileem slecht waterdoorlatend is, heeft deze grondsoort bijzonder veel invloed gehad op het Drentse landschap. De bodem is er door de keileemlaag moeilijk doordringbaar voor plantenwortels. Plaatselijk is de grond ook zeer nat, waardoor er gemakkelijk veenvorming plaatsvond. Onder het Nationaal[[Nasjonaal Park DwingelderveldDwingelderfjild]] bevindt zich een laag keileem van ongeveer 8 meter. Het grondwater doet er ongeveer 20 jaar over om daardoorheen te lopen.
 
Balstienliem is foar it earst foar dykbou brûkt by de oanlis fan de Koarte Ofslútdyk dêr't de Amstelmar mei ôfsletten waard, en letter ek foar de bou fan de [[Ofslútdyk]] en oare [[Dyk (wetterkearing)|diken]].